Gazeteci Ücretleri ve Mesleki Tatmin: Geçinme ve Toplumsal Sorumluluk Kıskacında Gazetecilik

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 26, 191 - 210, 30.12.2024

Sevtap Demir , Onur Gül

Öz

Bu makale, günümüzde gazetecilerin aldıkları ücretlerin, onların mesleki tatminine etkilerini konu edinmektedir. Türkiye’de içinde bulunduğumuz dönemde düşük ücret ve geçinme zorluğu tüm çalışanlar için ortak sorundur. Gazeteci, emeği karşılığında aldığı ücretle geçinen bir işçidir, ama aynı zamanda toplumsal bir sorumluluğu da yerine getirmektedir. Toplumsal kesimlerin haklarını savunmak ve dile getirmek gibi bir sorumluluk üstlenen gazetecilerin kendileri de düşük ücretlerle çalışmakta ve geçinmekte zorlanmaktadır. Bu nedenle bu durumun onların mesleki tatminlerini nasıl etkilediği araştırılmak istenmiştir. Literatürde “gazeteci ücretleri” gazetecilerin çalışma koşullarının bir parçası olarak ele alınmış ve tek başına bir inceleme nesnesi olarak ele alınmamıştır. Bu nedenle bu çalışmanın literatüre bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmada gazetecilerin ücretleri öncelikle yasal çerçevesi ile ele alınmış ve ücretlerin uygulamadaki görünümü ortaya konmuştur. Daha sonra ücreti belirleyen esnek ve güvencesiz çalışma koşulları literatür taraması ile açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmada ayrıca farklı ulusal medya kuruluşlarında çalışan gazetecilerle yapılan görüşmelerden elde edilen verilerle ücretlerle ilgili günümüzdeki temel sorun alanları ortaya konmuştur. Daha sonra ise ücretlerle ilgili bu sorun alanlarının gazetecilerin mesleki tatminine olan etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

ücret, gazeteci ücretleri, güvencesizlik, geçinme, mesleki tatmin

Kaynakça

• Aslan, Y. (2023). Basın İş Kanunu’nda Fazla Çalışma. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Birelma, A. (2014). Ekmek ve Haysiyet Mücadelesi.Günümüz Türkiyesi’nde Üç İşçi Hareketinin Etnografisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş v.d. (2020). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem. 29. Baskı.
• Campbell, A. (2007). “ABD’de Neoliberalizmin Doğuşu: Kapitalizmin Yeniden Örgütlenmesi”. Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki içinde. İstanbul: Yordam Kitap. Çev: Başlı, Ş. ; Öncel, T. s: 306-324.
• Cushion,S. (2007). “Rich Media, Poor Journalists: Journalists’ Salaries. Journalism Practice. Vol. 1, No 1. ISSN 1751-2786 print/1751-2794 online/07/010120-10– 2007 Taylor & Francis DOI: 10.1080/17512780601078910
• Çiğdem, S.; Erdoğan, E. (2020). “Türkiye’de Freelance Gazetecilerin Çalışma Koşulları”. Sosyoekonomi, 28(46), 243-269. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2020.04.12
• Demir, A. S. ve Kaderoğlu Bulut, Ç. (2020). “İnternette Haber Üretimi ve Gazeteciler Üzerine Bir Araştırma: Alternatif Bir Kavramsal Çerçeve Denemesi”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 13-22. https://doi.org/10.33537/sobild.2020.11.2.2.
• Demir, A.S. (2023). “Türkiye’deki Dijital Gazetelerde Çalışan Muhabirlerin Gazetecilik Mesleğine Yönelik Algıları”. 10. Uluslararası İletişim Günleri: Dijital Kapitalizm ve İletişim Sempozyumu. Üsküdar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. 16 - 18 Mayıs 2023.
• Dirik, Ç. (2012). “Basın İşletmelerinde Uygulanan Ücret Politikalarının Basın Çalışanlarının Yaşam Standartlarına Etkisi”. II. Uluslararası İletişim Sempozyumu: Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dönüşüm. 2-4 Mayıs 2012. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 157. Kongreler ve Sempozyumlar Dizisi:25.
• Dumenil, G. Ve Levy D. (2007). “Neoliberal Karşıdevrim”. Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki içinde. İstanbul: Yordam Kitap. Çev: Başlı, Ş. ; Öncel, T. s: 25-41.
• Geray, H. (2017). İletişim Alanından Örneklerle Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Ankara: Ütopya. 1. Baskı.
• Gottfried, J; Mitchell, A; Jurkowitz, M; Liedke, J. (2022). “Journalists Sense Turmoil in Their Industry Amid Continued Passion for Their Work” https://www.pewresearch.org/journalism/2022/06/14/journalists-sense-turmoil-in-their-industry-amid-continued-passion-for-their-work/
• Göçer, F. (2024). Yeni Kapitalizmde Emek Politikaları ve Medya Çalışma Hayatındaki İzleri: Gazeteciler Üzerine Bir İnceleme. Anadolu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Göçer, F. & Atabek, N. (2024). “Yeni Kapitalizmde Emek Politikaları ve Medya Çalışma Hayatındaki İzleri: Gazeteciler Üzerine Bir İnceleme”. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 8(2). 207-250.
• Göztepe, Ö. (2012). “Yeni Dönemin Satırbaşları”. Güvencesizleştirme: Süreç, Yanılgı, Olanak içinde. Ed: Göztepe, Ö. Ankara: Notabene. s: 15-60.
• Harvey, D. (2012). Yaratıcı Yıkım Olarak Neoliberalizm. Atılım Sosyal Bilimler Dergisi. 2(2). 67-88.
• İlhan, S. (2007). Yeni Kapitalizmin Karanlık Yüzü: İnsanlık ve Ahlak Söylemlerinin Sahiciliği Üzerine. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 17/2. s: 283-306.
• İskender, M. (2013). Basın İş Kanunu'nda İşverenin Ücret Ödeme Borcu. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kaderoğlu Bulut, Ç. (2019). Sınıfın Sınırlarında Gazeteciler ve Proleterleşme. İstanbul: Notabene Yayınları.
• Kaderoğlu Bulut, Ç. (2022). Gazetecilerin Mesleki Memnuniyeti Araştırması Sonuç Raporu.
• Karaca, G.N. (2000). Türkiye’de Basın Çalışanlarının İş İlişkileri ve Sorunları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Karaçöl, D. (2009). Türk Hukukunda Gazetecinin Parasal ve Dinlenme Hakları. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kaya, E. (2015). “Sembolik Üretimde İnşa Edilen Emek Rejimi Altında Yaşamak: Gazeteciler”. Rüzgara Karşı: Emek Süreçleri ve Karşı Hegemonya Arayışları içinde. Der: Yücesan-Özdemir, G. Ankara: Notabene Yayınları. 1. Baskı.
• Kaya, R. (2016). İktidar Yumağı. Medya, Sermaye, Devlet. Ankara: İmge Kitabevi. 2. Baskı.
• Kızılca, F. K. ve Karagöz Kızılca, G. (2018). Türkiye’de İletişimciler ve “Preker” Emek: Gözden Kaçmış bir Veri Tabanından Bulgular. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi (29). 9-30. https://doi.org/10.16878/gsuilet.499956.
• Lapavitsas, C. (2007). “Neoliberal Dönemde Anayolcu İktisat Kuramı”. Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki içinde. İstanbul: Yordam Kitap. Çev: Başlı, Ş. ; Öncel, T. s: 59-75.
• Löle, A. (2012). Türk Basınında İş Tatmini Ve Sendikalaşma İlintisi: Akşam Gazetesi Üzerine Bir İnceleme. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Medya İzleme Raporu (2023-2). M4D Projesi, Demokrasi İçin Medya, Medya İçin Demokrasi Projesi.
• Oğuz, Ş. (2012). Sınıf Mücadelesinde Özne Sorunu: Proleterya mı, Prekarya mı? Güvencesizleştirme: Süreç, Yanılgı, Olanak içinde. Ed: Göztepe, Ö. Ankara: Notabene. s: 229-250
• Özsever, A. (2012). “Güvencesizliğe Karşı Birleşik Mücadele”. Güvencesizleştirme: Süreç, Yanılgı, Olanak. İçinde. Ed: Göztepe, Ö. Ankara: Notabene içinde. s: 273-286.
• Saad Filho, A. ve Johnston, D. (2007). Giriş, Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki. İstanbul: Yordam Kitap. Çev: Başlı, Ş. ; Öncel, T. s: 13-22.
• Seçkin, G. (2010). 2000 yılında Türkiye’de Gazetecilerin Ekonomik ve Sosyal Statüsü. Global Media Journal Turkish Edition. 1(1). 45-102.
• Sennett, R. (2012). Karakter Aşınması. Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri. Çev: Yıldırım, B. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 6. Basım.
• Sönmez, M. (2013). Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı. İstanbul: Yordam Kitap. 2. Baskı.
• Şahin Ü. ve Coşkun İ. (2024). TGS 2023-2024 Basın Özgürlüğü Raporu.
• TGS (2023). Türkiye’de Gazetecilik: Algı ve Profil Araştırması. İstanbul.
• Uzunoğlu, S. (2018). Gazeteci Emeğinin Dönüşümü ve Güvencesizleşme: Türkiyeli Dijital Haber Odalarının Serbest Muhabirleri Üzerine Bir Çalışma. Moment Dergi, 5(2), 195-218. https://doi.org/10.17572/mj2018.2.195218
• Yücesan-Özdemir, G. (2008). “Medyada Çalışma İlişkileri”. Bilimin Işığında Medya Seminerleri. Bursa Gazeteciler Cemiyeti. Bursa. Nisan 26.
• Yücesan Özdemir G. ve Kaderoğlu Bulut, Ç. (2016). "Medyanın Sınıfsal Temelleri-Emeğin Gerçekleri Sermayenin İllüzyonları," Toplum ve Hekim. Cilt:31. Sayı:2
• Yıldırım, A.; Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin. 11. Baskı.