Küresel Dönüşüm Sürecinde Biçimlenen Sivil Toplum: Korporatizmden Yönetişime Yeni Hegemonya Ağları

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 26, 241 - 261, 30.12.2024

Hakan Reyhan , Ayşen Satır Reyhan

Öz

Küreselleşme sürecinde küresel sermaye ile iç içe olan devletlerin hegemonik bir “yönetme aracı” olarak kabul ettirilmeye çalışılan yönetişim modelinin esasında mevcut neo-liberal biçimlenişi dışında iki farklı biçimi daha vardır. Bunlardan birincisi, devletin oldukça güçlü olduğu ancak sivil toplumun yer almadığı veya etkisiz olduğu bir yönetişim biçimi olan korporatizm; ikincisi, sivil toplumun olması gerektiği gibi demokratik kitle örgütü misyonu taşıyarak, yani sermaye tabanlı değil, doğa, emek ve halk tabanlı bir ulusal/global network ağı içerisinde temellenerek etkinleştiği çevresel yönetişim. Bu iki yönetişim biçimi, sermayenin belirleyici olduğu ve hali hazırda yaygın bir şekilde uygulanmakta olan mevcut neo-liberal yönetişim biçiminin yarattığı hegemonik anlayışla temel bir ideolojik zıtlık içerisinde konumlanmıştır. Korporatizm, sivil toplum ve demokratik süreç ile mesafeli duruşundan dolayı neo-liberal yönetişimin biçimsel katılımcılık işlevinden uzak, eskide kalmış bir deneyim olarak kabul edildiğinden güçlü bir alternatif olarak görülmemektedir. Devlet ve sermaye dışı bileşenlerinin özel çevreci duyarlılıklarından dolayı sermayeden bağımısz, sonuç getirebilecek, çözüme odaklı somut bir katılım sürecini gerektiren çevresel yönetişimin ise neo-liberal yönetişim doğru alternatifi olarak etkin olabileceği gözlemlenmektedir. Makalede sivil toplum kavramı merkeze alınarak her üç farklı yönetişim biçimlenişinin aralarındaki farklar üzerinde durulurken mevcut hegemonik küresel gelişim sürecinin hangi formu egemen kılmaya başladığı ve mevcut iklim krizi/ekolojik kriz dikkate alındığında hangi formun karşı-hegemonik çözüm çerçevesi oluşturabileceği de tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

yönetişim, sivil toplum, neo liberal yönetişim, korporatizm, çevresel yönetişim, hegemonya

Kaynakça

• Akkaya, Yüksel. “Kalkınma, Korporatizm ve İşçi Sınıfı.” Memleket Siyaset ve Yönetim Dergisi, 2.3 (2007): 178.
• Akşit, Bahattin. Laikleşme Tipolojisi ve Türkiye’deki Laiklik Deneyimi. A. Öncü ve O. Tekelioğlu (der.). Şerif Mardin’e Armağan (ss.98). İstanbul: İletişim Yay., 2005.
• Amin, Samir. V. Enternasyonal İçin. Çev. Fikret Başkaya. Ankara: Özgür Üniversite Yayınları, 2007.
• Başkaya, Fikret. “Şu Çılgın Türklerin STK’ları”, www.sendika.org, 5 Haziran 2009.
• Bell, Alice. Our Biggest Experiment: A History of the Climate Crisis, Bloomsbury Sigma, 2021.
• Black, Antony. “Sivil Toplum”, Blackwell’in Siyasal Düşünce Ansiklopedisi. (Çev. Bülent Peker ve Nevzat Kılıç), Ankara: Ümit Yayıncılık, 1994.
• Boratav, Korkut. “Küreselleşme Politikaları ve Kamu Hizmeti.” Değişim Sürecinde Kamu Hizmetleri ve Sendikal Politikalar Sempozyum Kitabı (2004): 12.
• Çavdar, Tevfik. “Türkiye’nin Ulusal Egemenliğini Yitirme Süreci”, Memleket Siyaset-Yönetim (MSY), Mayıs 2006/1, 41-56.
• Dryzek, John. “Global Deliberative Democracy”, Essential Concepts of Global Environmental Governance (Ed. Jean-Frederic Morin - Amandine Orsini), New York: Routledge, 2021.
• Ertürk, İsmail. “Governance or Financialization: The Turkish Case.” Competition & Change 7. 4 (2003): 185-204.
• Fonseca, Marco. Gramsci’s Critique of Civil Society Towards a New Concept of Hegemony, Routledge, New York and London.
• Fukuyama, Francis. Devlet İnşası. Çev. Devrim Çetinkasap. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
• Güler, Birgül Ayman. Devlette Reform Yazıları. Ankara: Paragraf Yayınları, 2005.
• Hirst, Paul Q. ve Graham Thompson. Küreselleşme Sorgulanıyor. Çev. Ç. Erdem ve E. Yücel. Ankara: Dost Yayınları, 2003.
• Jasanoff, Sheila – Martello, Marybeth L. “Knowledge and Governance”, Earthly Politics, Local and Global in Environmental Governance (Ed. Sheila Jasanoff – Marybeth L. Martello), MIT Press, 2004.
• Lemos, Maria Carmen – Agraval, Arun. “Environmental Governance and Political Science”, Governance for the Environment New Perspectives (Ed.Magali A. Delmas-Oran R.Young), Cambridge University Press, 2009.
• Lyon, Thomas P. “Environmental Governance: An Economic Perspective”, Governance for the Environment New Perspectives (Ed.Magali A. Delmas-Oran R.Young), Cambridge University Press, 2009.
• Macdonald, Laura. “Kostarika’da Sivil Toplum Kuruluşları ve Katılımcı Kalkınma Çalışması”. Henri Veltmeyer ve Anthony O’Molley (der.). Neo Liberalizmi Aşmak. Çev. Beyol-Emel Kahraman. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2007.
• Maga, İlker. “Sivil Toplum Devletin Büyümesidir”. M. Çulhaoğlu, K. Okuyan, İ. Maga (der.). Sivil Toplum: Devletin Büyümesi. İstanbul: YGS Yayınları, 2001.
• OECD. Türkiye’de Düzenleyici Reformlar: Ekonomik İyileşme İçin Önemli Destek: Yönetişim. OECD: 2002 http://www.basbabakanlik.gov.tr
• Parla, Taha. Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İstanbul: İletişim Yayınları,1993.
• Lajugie, Jean De. İktisadi Doktrinler, (Çev. Necmettin Mete), İstanbul : Remzi Kitabevi, 1965.
• Pelczynski, Z.A. “Dayanışma ve Polonya’da Sivil Toplumun Yeniden Doğuşu 1976-81”, Sivil Toplum ve Devlet/Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar (Ed.John Keane), İstanbul : Ayrıntı Yayınları, 1988.
• Reyhan, Hakan. “Kapitalizmin İnsanı” Ulusal Dergisi 8 (2003):25
• Reyhan, Hakan-Satır Reyhan, Ayşen. “Su Hakkının Hukuki Güvencesi Nasıl Olmalı?”, Yerel Siyaset, (Ed.Hakan Reyhan-Ayşen Satır Reyhan), Ankara: Palme Yayınevi, 2019.
• Satır Reyhan, Ayşen. “Yeşil Mutabakat Süreci ve Döngüsel Ekonomi Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim 2023, s.211-224.
• Saunier, Richard E. –Meganck, Richard A., Dictionary and Introduction to Global Environmental Governance, London: Earthscan, 2009.
• Schade, Jeanette. Proje Sahipleri ve Karşıtı Güçler Arasında: Ulus İnşası Sürecinde Hükümet Dışı Örgütler. Jochen Hippler (der.). Ulus İnşası. Çev. Algan Sezgintüredi ve Burhan Şayli. İstanbul: Versus Yayınları, 2007.
• Sezen, Seriye. Türk Kamu Yönetiminde Kurullar. Ankara: TODAİE Yayınları, 2003.
• Sönmezoğlu, Faruk. Uluslararası İlişkiler Sözlüğü. İstanbul: Cem Yayınları, 1992.
• Sassoon, Anne Showstack, “Sivil Toplum”, Marksist Düşünce Sözlüğü (Yayın Yönetmeni: Tom Bottomore), (Çev. M. Özbek ve T. Güney), İstanbul: İletişim Yayınları,2001.
• Young, Oron R. “Global Environmental Governance”, Essential Concepts of Global Environmental Governance (Ed. Jean-Frederic Morin - Amandine Orsini), New York: Routledge, 2021.
• Zadek, Simon. “Civil Society and Market”, The Oxford Handbook of Civil Society (Ed: Michael Edwardas), Oxford University Press, 2011.