A Comparative Evaluation of Taxpayer Rights in Turkey and Some Selected Countries

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 15 - 32, 30.06.2022

Ökkeş Kısa , Kadir Kartalcı

https://doi.org/10.46737/emid.1085699

Öz

Taxpayer rights have developed for more than one reason in the last 30-40 years and countries have introduced taxpayer-oriented innovations to increase tax compliance of their taxpayers. One of the most important of these is the taxpayer rights declaration. While countries want taxpayers to be aware of their rights by issuing taxpayer rights declarations, they also aimed to improve the relationship of taxpayers with tax offices with these declarations.
The aim of this study is to examine the examples of countries and to make suggestions about Turkey. As a result of the study, it was concluded that some of the rights recognized in other countries were not included in Turkey and some of the rights granted by laws were not included in the declaration. For this reason, the relevant declaration should be updated by taking into account the rights in democratic countries and the rights given to taxpayers by law should be included in the declaration.

Anahtar Kelimeler

Taxpayer, Taxpayer Rights, Declaration of Taxpayer Rights.

MÜKELLEF HAKLARININ TÜRKİYE’DE VE SEÇİLMİŞ BAZI ÜLKELERDE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRMESİ

Öz

Mükellef hakları, son 30-40 yılda birden fazla nedene dayalı olarak gelişmiş ve ülkeler, mükelleflerinin vergiye uyumunu artırmak için mükellef odaklı yenilikler ortaya koymuşlardır. Bunların en önemlilerinden birisi de, mükellef hakları bildirgesidir. Ülkeler mükellef hakları bildirgelerini yayımlayarak; mükelleflerin haklarının bilincinde olmasını isterken aynı zamanda bu bildirgelerle mükelleflerin vergi daireleri ile ilişkisini geliştirmeyi amaçlamışlardır.
Bu çalışmanın amacı; ülke örneklerini inceleyerek, Türkiye’ye ilişkin önerilerde bulunmaktır. Yapılan çalışma sonucunda diğer ülkelerde tanınan hakların bazılarına Türkiye’de yer verilmediği ve kanunlarla verilen bazı hakların ise bildirgede yer almadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle ilgili bildirgenin demokratik ülkelerdeki haklar dikkate alınarak, güncellenmesi ve kanunlarda mükelleflere verilen hakların bildirgede yer alması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mükellef, Mükellef Hakları, Mükellef Hakları Bildirgesi

Kaynakça

• Anayasa Mahkemesi Kararı. 2013/6842 Başvuru Numaralı Kararı.
• Aykın, H. (2015). “Mükellef Haklarında Yeni Ve İleri Bir Aşama: Vergi Mükellefi Ombudsmanlığı”. Vergi Sorunları Dergisi, 316: 146-151.
• Bakar, F. (2011). Mükellef Hakları ve Türkiye’de Mükellef Haklarının Korunmasına Yönelik Öneriler. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Bentley, D. (2007). Taxpayer’s rigts theory, origin and implementation. Kluwer Law International.
• Buyrukoğlu, S. & Erasa, İ. (2012). “Vergi Bilincinin Oluşmasında Mükellef Haklarının Yeri ve Önemi”. Vergi Dünyası Dergisi, 375: 116-127.
• CRA. Taxpayer Bill of Rights. Erişim: 12.03.2021, https://www.canada.ca/en/revenueagency/services/forms- publications/publications/rc17/taxpayer-bill-rights guide-understanding-your-rights-a- taxpayer.html#toc2.
• CFR. French Taxpayers’ Charter. Erişim: 17.03.2021, https://cfr.gov.mt/en/inlandrevenue/Documents/taxpayers_charter.pdf.
• Çetin, G. & Gökbunar, R. (2010). “Mükellef Haklarına Vergi Dairesi Çalışanlarının Bakışı”. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(1): 23-46.
• Çimen, G. (2017). “E-Maliye Uygulamalarının Vergilemede İktisadilik İlkesi ve Vergi Uyumuna Etkisi: Tokat İli Muhasebe Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma”. Internaitonal Journal of Public Finance, 2(1): 93-108.
• Declaration of Independence, Erişim: 17.03.2021, https://bri-docs.s3.amazonaws.com/Branded- Declaration.pdf.
• Gerçek, A., Gerger, G.Ç., Taşkın, Ç., Bakar, F & Güzel, S. (2015). Mükellef Hakları Türkiye Perspektifi Ve Geliştirilmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gerçek, A. (2018). “Mükellef Hakları”. R. Dönmez (Ed.), Genel Vergi Hukuku (ss.96-121), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayın No. 3780.
• Gerçek, A. (2006). “Vergilemede Mükellef Hakları Ve Türkiye’deki Durumun İncelenmesi”. Vergi Sorunları Dergisi, 209: 121-149.
• Gershon, R. (1998). Taxpayer Bill of Rights 3. Erişim:17.03.2021, https://www.encyclopedia.com/history/encyclopedias-almanacs- transcripts-and- maps/taxpayer-bill-rights-iii-1998.
• GİB. (2007). Mükellef Hizmetleri Temel Teknikleri (No:41). Ankara: GİB Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı.
• GİB, Mükellef Hakları Bildirgesi. Erişim:18.03.2021, https://www.gib.gov.tr/mukellef- hizmetleri/mukellef-haklari.
• Giray, F. (2015). Maliye Tarihi. 6. Baskı. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2000). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi.
• HMRC. Your Charter. Erişim: 15.03.2021, https://www.gov.uk/government/publications/your- charter/your- charter#A7 .
• IRS. Taxpayer Bill of Rights. Erişim :17.03.2021 https://www.irs.gov/taxpayer-bill-of-rights.
• İnan, A. (2008). Türkiye’de Vergilerin Meşruiyetinin Sağlanmasında Mükellef Haklarının Önemi ve Anayasal Dayanaklarının Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi. Erişim: 16.03.2021, https://avalon.law.yale.edu/18th_century/rightsof.asp.
• James, S., Murphy, K & Reinhart, M. (2005). The Taxpayers’ Charter: A Case Study in Tax Administration. The Australian Natioanl Universty Centre For Tax System Integrity, Working Paper 62: 1-21.
• Kanun-, Esasi. Erişim:18.03.2021, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki- anayasalar/1876- k%C3%A2n%C3%BBn-i-es%C3%A2s%C3%AE/.
• Kırchler, E., Hoelzl, E. & Wahl, I. (2008). “Enforced Versus Voluntary Tax Compliance: The ‘Slippery Slope’ Framework”, Journal of Economic Psycholgy, 29: 210-225.
• Kısa, Ö., Beydemir. M. & Kartalcı, K. (2021), Bireysel Başvuru Müessesesinin Mükellefler Haklarına Etkisi. A. Tekbaş ve B. Hayrullahoğlu (Ed.), Anayasa Yargısı ve Maliye (ss. 341- 377). İstanbul: Onikilevha Yayıncılık.
• Kükrer, C. (2016). Türk Vergi Sisteminde Mükellef Hakları. İstanbul: NobelYayınevi.
• Li, J. (1997), “Taxpayers’ Rights in Canada”, Revenue Law Journal, 7: 172-201.
• Magna Carta Libertatum. Erişim: 15.03.2021, https://www.bl.uk/magna-carta/articles/magna-carta english-translation#.
• Mcgee, R.W. (2004). The Philosophy Of Taxation And Public Finance. Massachusetts: Kluwer Academic Publishers.
• Mosca, G. & Özyörük, M. (1948). Magna Carta’dan 20 inci Asra Kadar İngiliz Anayasa Hareketleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(1): 33-58. Office of the Comissioner for Revenue. Erişim: 17.03.2021, https://cfr.gov.mt/en/cfr/Pages/Taxpayer Charter.aspx.
• OECD. (2011). Tax Administration in OECD and Selected Non-OECD Countries: Comparative Information Series (2010). Centre For Tax Policy And Administration (CTPA), Erişim: 18.03.2021,https://www.oecd.org/tax/forum-on-tax administration/publications-and- products/comparative/CIS-2010.pdf.
• Özpehriz, N. (2006). “Mükellef Hakları ve Mükelleflerin Korunması”. Vergi Dünyası Dergisi, 294: 109-113.
• Stone, M. (1997). “Taxpayer Bill Of Rights 2”. The CPA Journal, 67,8; Abı/Inform Collection: 42- 53.
• Tamzok, H. (2018). Mükellef Hakları Bildirgesi. Vergi Dünyası Dergisi, 441: 35-43.
• The Chartered Instıtute of Taxation. Erişim:15.03.2021, https://www.litrg.org.uk/sites/default/files/files/080911-LITRG-response-HMRC-Charter- FINAL_0.pdf.
• Trask, S. (2005). “Fransız Devrimi'nin Gerçek Sebebi Neydi?”. (Bilal Canatan, Çev.) Liberal Düşünce, 10(37): 1-9.
• Üyümez, M.E. & Bişgin, A. (2016). “A Comparative Analysis Of Taxpayer Rights İn Turkey and the USA”. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2: 66-75.
• Vanistendal, F. (1996). “Legal Framework For Taxation”. V. Thuronyi (Ed.), Tax Law Design and Drafting (s.15-70). IMF, Vol:1.