Âlî’nin 15.yy.’da Osmanlıca Yazdığı Farklı Türde Bir Eseri: Türetilmiş Sözcükler Kitabı

Yıl 2025, Sayı: 6, 1 - 8, 30.06.2025

Zeynep Dinçer Berdibek

Öz

Osmanlı Edebiyatında tezkîreler, tarihî ve edebî metinler, mesnevîler, gazel ve kasideler başta olmak üzere mensur ve manzum türde yazılmış pekçok eser vardır. Bu eserleri anlamak, tasnif etmek veya birbiriyle mukayese etmek şüphesiz ki benzer eserlerin yardımıyla daha anlaşılır ve kolaydır. Ancak daha önce örneğine pek rastlanmayan metinlerle bu durum zorlaşabilmekte, metinlerin ne amaçla yazıldığını anlamak daha detaylı bir incelemeyi gerektirmektedir. İşte bunlardan birisi de bu çalışmada ele alınacak olan türetilmiş sözcükler kitabıdır. Osmanlı Türkçesi ile yazılan eser oldukça kapsamlı bir çalışmadır. Burada, metnin yazarına dair yalnızca Âlî ismi kaydedilmiş ve metnin yazıldığı dönem 15.yy. olarak belirtilmiştir. İçerik açısından değerlendirildiğinde kitap, tamamen türetilmiş sözcüklerden oluşmakta ve alfabetik düzene göre sıralanmaktadır. Bu çalışmada metni daha iyi anlamak için eser farklı boyutlarıyla incelenecek, metnin diline ve özgünlüğüne dair değerlendirmelerde bulunulacaktır. Ayrıca eserin yazılma düzeni örnekler aracılığıyla incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi , Edebiyat , Dil , Türetilmiş Sözcükler , Yazma Eserler

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır

Teşekkür

Emeği geçen herkese teşekkür ederim. Sayın Prof. Dr. Nurullah ULUTAŞ'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akçay, Y. (2011). Doğu’da ve Batı’da sözlükçülüğün gelişimi ve Osmanlı dönemi sözlük metinlerine genel bir bakış. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (4), 287-290.
• Akçay, A. (2011). Codex Cumanicus: Dilbilimsel ve kültürel inceleme. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akyıldız, A. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili ve Diplomatikası. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 67-72.
• Belviranlı, A. K. (1975). Osmanlıca Rehberi 1. İstanbul: Eğitim Yayınları, s. 23.
• Demir, N. (2010). Osmanlı Türkçesi Transkripsiyon Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu, s. 12-15.
• Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat. Aydın Kitabevi Yayınları, s. 467-468.
• Develi, H. (2006). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1. İstanbul: Kitabevi, s. 45-50.
• Gökyay, O. Ş. (1991). Sözlük Bilimi Üzerine Yazılar. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 35-40.
• Halıcı, F. (1978). Osmanlıca Öğretimi Üzerine Çalışmalar. Ankara: MEB Yayınları, s. 23-26.
• İnal, İ. H. (1995). Osmanlı Şiirinde Vezin ve Aruz. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 88-93.
• İnalcık, H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Eren Yayınları, s. 56-58.
• İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. (1978). Aruz ve Ahenk, s. 45.
• Köprülü, F. (1984). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. İstanbul: Dergah Yayınları, s. 112-118.
• Nahcıvânî, Muhammed. (1942). Sıhâhü’l-Fürs. Hazırlayan: Taitî, A. E. Tahran: Milli İlimler Akademisi Yayınları.
• Redhouse, J. (2016). Müntahabat-ı Lügat-ı Osmaniyye. Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 312-313.
• Sami, Ş. (2012). Kâmûs-i Türkî. Şifa Yayınları, s. 234-236.
• TDV İslam Ansiklopedisi. (2002). Arûz-ı Osmânî Risâlesi, c. 8, s. 67.
• Tietze, A. (1992). A Practical Dictionary of Ottoman Turkish. Indiana University, s. 45-49.
• Usta, E. (2006). Sözlükbilim ve Sözlükçülük. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Usta, H. İ. (2006). Türkçe sözlük hazırlamada yöntem sorunları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46(1), 223-242.