İRAN MECLİS KÜTÜPHANESİ 17805 NOLU TÜRKÇE ŞİİR MECMUASINDA BULUNAN DEYİMLER

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 32 - 44, 30.12.2022

Melis Azizi

Öz

Mecmualar edebiyat tarihi açısından çok önemli bir yere sahiptir. Yazıldıkları dönemden izler taşır ve o dönemde yaygın olan her şeyin bize haberini vermektedir. Yazıldıkları dönemdeki kabul görmüş şairlere, şiirlere, kafiyelere mecmualar aracılığıyla ulaşırız. Şiirin dünyasında yer alan sosyal hayat unsurları kadar kullanılan kelime kadrosu da büyük önem taşır. Bir dilin zenginliğini ortaya koyan deyimler, bu kelime kadroları içinde yer alır. Şaire kısıtlı bir alanda manevra yapmasını sağlar. Şiirin dünyasından kopmadan az sözle çok şey anlatma çabasında olan şair için deyimler kurtarıcı birer unsurdur. Çalışmada, 16. yüzyılda yazılmış bir şiir mecmuasında yer alan deyimler ve beyit içinde kullanımları yer almaktadır. Deyimlerin kalıplaşmış sözler olması ve herhangi bir değişikliğe uğramaması, o dönemde kullanılan ifade yollarına tanıklık etmemiz açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

söz varlığı, deyimler, mecmua

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Albayrak, Nurettin (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Ayçiçeği, Bünyamin (2018), “Bağdatlı Rûhî’nin (ö. 1014/1605-1606) Gazellerinde Deyimler”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 38.
• Batislam, H. Dilek (1997), “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”, Türkoloji Araştırmaları 1997, Fuat Özdemir Anısına, İstanbul: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Çelebioğlu, Ayşe (2016), Klasik Türk Şiirinde Menekşe, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 37, Erzurum.
• Deniz, Sebahat (1992), “16. yüzyıl Bazı Divan şairlerinin Türkçe Divanlarında Kozmik Unsurlar (Baki-Fuzuli-Hayali Beg-Nev‘i-Yahya Beg)”, M.Ü., Türkiyat Araşt. Enst. (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Eyüboğlu, Kemal (1973), On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler II, Deyimler-(Tâbirler), İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Kaya, Bayram Ali (1998), “Azmî-zâde Hâletî Dîvânı’nda Atasözleri ve Deyimler”, Bir, S. 9-10.
• Kaya, Bayram Ali (2011), “Atasözleri ve Deyimlerin Divan Şiirinde Kullanımı ile Divanların Bu Söz Varlıklarımız Bakımından Önemi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 6.
• Kaya, Hasan (2011), “Emrî Divanı’nda Deyimler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.6.
• Kaya, Hasan (2018), “Divan Şiirinde Kıl Kondurmamak Deyiminin Anlam Çerçevesi”, Bir Devr-i Kadîm Efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan, Yayınevi, Ankara.
• Kurnaz, Cemal (1983), “Taşlıcalı Yahyâ Beğ Dîvânı’nda Atasözleri ve Deyimler”, Türk Kültürü Araştırmaları, Prof. Dr. Faruk Kadri Timurtaş’ın Hâtırasına Armağan, 1979-1983, Yıl: XVII-XXI/1-2.
• Uyanıker, Nursel (2006), “ Pervane Beg Mecmuasının İlk Yüz Varağında Halk Kültürü ile İlgili Unsurlar” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Onay, Ahmet Talat (2000), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Öztürk, Erdem Can (2019), Divan Şiirinde Kulakla İlgili Deyimle ve Anlam Çerçevesi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.66, Erzurum.
• Pala, İskender (2003), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: L&M Yayınları.
• Parlatır, İsmail (2008), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, Ankara: Yargı Yayınları.
• Saraçbaşı, M. Ertuğrul (2010), Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü, İstanbul:YKY
• Tanyeri, M. Ali (1999), Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• www. tdk.gov.tr/ (Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü)
• Yelten, Muhammet (1989), “Nev’i-zâde Atâyî’nin Sohbetü’l-Ebkârı ve İçindeki Atasözleri İle Deyimler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1985.