Peyami Safa'nın Matmazel Noraliya'nın Koltuğu Adlı Romanında Pozitivist Unsurlar

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 3, 68 - 80, 14.12.2023

Bahar Çeçen Aksoy

Öz

Bir toplumda ortaya konan edebi eserleri toplumun gelişiminde bir adım olarak görmek insanı ve dönemin toplumsal yapısını tanımaya olanak sağlar. Romanlar çoğu zaman toplumlar arası ilişkilerde entelektüel, ahlaki, ideolojik ve politik eğilimleri gözler önüne seren bir ayna işlevi görür. Toplumsal yapıyı anlamak, toplumu tanımanın ön koşuludur. İlerlemenin ve iletişimin ilk şartı içinde yaşanılan toplumun içerisinde bulunduğu durumu anlamaktan geçmektedir. Bu nedenle farklı fikir akımlarının toplum üzerindeki etkilerinin verilmiş eserler üzerinden incelenerek değerlendirilmesi son derece doğaldır. Pozitivizm ya da olguculuk, Auguste Comte öncülüğünde gelişmiş olan ve doğruya yalnızca ampirizm ile ulaşılabileceğini savunan bir düşünce akımıdır ve bir dönem ülkemizi de etkilemektedir. Pozitivist bakış açısı Tanzimat döneminden itibaren hemen hemen tüm edebi eserlere yansımaktadır. Bu dönemin sanat ürünleri soyuttan somuta doğru akma eğilimindedir. Akımdan eserlerinde yararlanan ancak genellikle karşıt bir tutum sergileyen Peyami Safa, çoğunlukla mistisizm akımından etkilenmiş olup, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu eserindeki karakterinde de bu eğilimini somutlaştırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Pozitivizm, Materyalizm, Mistisizm.

Kaynakça

• Ayvazoğlu, Beşir, Peyami Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı, Kapı Yayınları, İstanbul, 2017.
• Baş, Münire Kevser, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu ya da Yeni Bir Metafizik Mümkün Mü?, İlbilge Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Bolay, Süleyman Hayri, Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi. İstanbul: Farklı Yayınevi. 2018.
• Börekci, Ülkü Ayşe, “Türkiye'de Pozitivizm Tartışmalarının Kültürel Ürünlere Yansıması: Tatarcık ve Sessiz Ev Romanları Bağlamında Pozitivizmin Savunucularının Eleştirisi” İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Cilt.5, Sayı: 46, s. 241-256, 2018.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe sözlüğü. Cilt 2. Say yayınları, 2021.
• Coşkun, Kemal, Değerin Yolculuğu: Değerin Toplumsallığı Üzerine Düşünceler. Din ve Bilim-Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 25-41, 2023.
• Emre, İsmet, Kozlu; Zeynep Gözde, “Edebiyat Kuramlarının Ontolojisi” Journal Of Social And Humanities Sciences Research, Cilt.7, Sayı: 63, s. 3834-3846, 2020.
• Gülşen, Hacer, “Türk Edebiyatında Pozitivizm ve H. Taine Tesiri Üzerine Bir İnceleme” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.5, Sayı: 35, s. 133-141, 2019.
• Korlaelçi, Murtaza, Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi [The Arrival of Positivism in Turkey], Kadim Yayınları, Ankara, 2014.
• Kuran, Şeyma, Peyami Safa’nın İnsanları, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2018.
• Özger, Mehmet “Bir Arka Plan Olarak Servet-İ Fünun'da Pozitivizm” Electronic Turkish Studies, Cilt.8, Sayı: 1, s. 2085-2094, 2013.
• Özkan, Kenan “Türk Modernleşmesinde Pozitivizmin Bilim Algısı” Belgi Dergisi, Cilt.1, Sayı: 7, s. 923-951, 2014.
• Öztürk, Derya, “Peyami Safa romanlarında pozitivizm karşıtlığının olaylar üzerindeki analizi”. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi. Kars, 2019.
• Safa, Peyami, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2022.
• Tarhan, Belgin, “Efsunlu Teolojik Yaşantıdan Pozitivist Dünyaya Türk Toplumu: Tanpınar'ın Kurmaca Eserleri Üzerine Bir Çözümleme” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt.63, Sayı: 1, s. 277-302, 2023.
• Tekin, Mehmet, Peyami Safa’nın Bir Romancı Olarak Portresi. Türk Edebiyatı, 452, 4-10, 2011.
• Uğur, Veli, “Türk Edebiyatında Fantastik Roman” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt.42, Sayı: 42, s. 133-154, 2011.
• Ülken, Hilmi Ziya (2019). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yüce, Sefa, “Felsefi Düşüncenin Edebiyata Yansıması: Türk Edebiyatında Pozitivist ve Materyalist Anlayış” Electronic Turkish Studies, Cilt. 7, Sayı: 1, 2012.