Halide Edib Adıvar’ın Âkile Hanım Sokağı Adlı Romanının Edebiyat Sosyolojisi Açısından Tahlili

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 4, 54 - 63, 11.06.2024

Dilan Yamaç

Öz

Edebiyat sosyolojisi, edebî eseri toplumsal bir olgu olarak incelemeye tâbi tutarak sosyal yapıya dair fenomenlerin aydınlatılmasını amaçlar. Buna göre, edebî üretim yalnızca yazarın biyografisine yahut duyuşuna indirgenemez, o eserin oluşumuna katkıda bulunan sosyal faktörler olduğu gibi bizzat eser de içine doğduğu topluma dair bir veri bütünü içerir. Ayrıca yapıtın ortaya konduğu yahut sonradan yorumlandığı dönemlerdeki toplumsal yapı, üretim araçları, metnin okurla buluşuncaya dek geçirdiği aşamalar vb. pek çok unsur da üretim sürecini etkileyen faktörler arasındadır. Edebiyat sosyolojisi, metinleri tüm bu ögeler çerçevesinde ele alarak toplum ve sanatsal üretim arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak gayesindedir. Halide Edib Adıvar, Cumhuriyet Dönemi Türk romanı kanonunun başat isimleri arasındadır. Edebî yaşamına kadın meselelerini ele alan romanlarla başlar. Bu başlangıç, yerini Türk toplumunun yaşadığı tarihsel süreci anlatmayı amaçlayan romanlara bırakır. Adıvar, Cumhuriyet sonrasında ise Türk toplumunun dinamiklerini ele alan metinler yazma gayretindedir. Bu çalışmada sanatçının bilge bir kadın karakter olarak tasarladığı Âkile Hanım’ı odağa alan ve 1950’li yıllar Türkiye’sinin panoramasının Adıvar’ın izlenimlerine ve romancılık deneyimine dayanarak sunulduğu Âkile Hanım Sokağı (1958) adlı yapıt, edebiyat sosyolojisine göre irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Roman, edebiyat sosyolojisi, Halide Edib

Etik Beyan

“Halide Edib Adıvar’ın Âkile Hanım Sokağı Adlı Romanının Edebiyat Sosyolojisi Açısından Tahlili” başlıklı makalenin özgün bir eser olduğunu, bilimsel etik ve kurallar uygun davrandığımı, alıntı yapılan tüm ifadeler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi beyan ederim.

Teşekkür

Bitlis Eren Üniversitesi II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi'nin düzenlenmesinde emeği olan tüm saygıdeğer akademisyenlere teşekkürü borç bilirim.

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (2022). Âkile Hanım sokağı. Can Yayınları.
• Altuğ, F. (2021). Yazarlık figürleri. Edebiyat sosyolojisi incelemeleri. (Ed. Alver, K.). Hece Yayınları.
• Alver, K. (2006). Edebiyat sosyolojisi ve hayat. Sosyoloji Dergisi, S. 15, 105-118.
• Bülbül, M., Türkoğlu, S., Küzeci, D. (2015). Edebiyat ve toplumsal işlevi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi S. 29, 1-11.
• Culler, J. (2007). Yazın kuramı. Dost Kitabevi Yayınları.
• Enginün, İ. (1986). Halide Edib Adıvar. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Enginün, İ. (2007). Halide Edib Adıvar’ın eserlerinde doğu batı meselesi. Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (2019). Halide Edib Adıvar. Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (1988). Halide Edip. İslâm Ansiklopedisi, C. I., 376-377.
• Eşel, G. (2011). Demokrat Parti dönemi Türk-Amerikan ilişkilerinde basın sansürü ve Pulliam davası. Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 29, 145-62.
• Kösemihal, N. Ş. (2014) Edebiyat sosyolojisine giriş. İstanbul University Journal of Sociology, C. II, S 19-20, 1-37.
• Köksoy, M. (2020). Necîb Mahfûz’un ‘Midak sokağı’ (Zuḳâḳu’l-midaḳḳ) İle Halide Edip Adıvar’ın ‘Âkile hanım sokağı’ romanlarının tematik açıdan karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XXI, S. 39, 1155-1213.
• Pospelov, G. (2019). Edebiyat bilimi, Evrensel Basım Yayın.
• Sapiro, G. (2019). Edebiyat sosyolojisi. Doğu Batı.
• Soykan, Ö. N. (2021). Edebiyat sosyolojisi. Bilge Kültür Sanat.
• Şahin, M. C. (2012). Demokrat Parti dönemi Türkiye’sinde din, siyaset ve eğitim ilişkileri", Toplum Bilimleri, C. VI, S. 12, 31-54.
• Tarhan, B. (2020). Üç devirde bir muhalif: Halide Edip Adıvar’ın perspektifinden Türkiye’de siyasi iktidar(lar) ve demokrasi sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. LXXV, S. 2, 391-408.
• Wellek, R., Warren, A. (2011) Edebiyat teorisi. Dergâh Yayınları.
• Yazıcı, H. (2021). Edebiyat sosyolojisinin bölümleri ve konuları. Folklor Akademi, C. IV, S. 1, 40-55.