Celal Nuri İleri’nin Gazeteciliği ve Eleştirel Kişiliği

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 5, 87 - 93

Yusuf Ziya Bakay

Öz

Eserlerinde çoğunlukla Türk milletinin sosyal ve siyasi yapısını ele alan; dil, edebiyat, hukuk ve tarih alanlarında çok sayıda eseri bulunan Celal Nuri İleri, farklı gazetelerde makaleler yazar, Âti/İleri gazetesi üzerinden ülkenin içinde bulunduğu dönemdeki gözlemlerini millete ulaştırmada basını ayna işleviyle kullanır. Celal Nuri İleri avukatlık mesleğini bırakıp basın hayatına yönelir, çeşitli gazetelerde makaleler yazar, görevler üstlenir. Tecrübe sahibi bir gazeteci olduktan sonra kendisi Âti gazetesini çıkarır, bu gazete, eleştirel yazıları nedeniyle uyarılınca İleri ismiyle yayınlanmaya devam eder. İleri gazetesi de içeriğinde yer alan eleştiriler sonrası baskılara dayanamayarak yayın hayatına son verir. Onun hukukçu kimliği ile mebusluk görevi, eleştirilerini siyasal zeminde yoğunlaştırmasını neden olur. İleri, ülke yönetiminde gördüğü hataları ve çözüm önerilerini sadece yazdığı eserlerde belirtmez, milletvekilliği de yaparak politikanın birebir içinde yer alır. Osmanlı meclisinde ve TBMM’de önemli kararlara imza atar. Mustafa Kemal Atatürk’ün hayata geçirdiği inkılaplarda fikirleriyle yanında olan İleri’nin yazılarında savunduğu düşüncelere bakıldığında, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundaki devletin temel ilkelerine ilham verdiği görülür.

Anahtar Kelimeler

Celal Nuri İleri, Âti, Gazete, Eleştiri

Kaynakça

• Bağlama, C. (2000). Bir Geçiş Dönemi Aydını Olarak Celâl Nuri (İleri) ve Görüşleri [Yayınlanmamış doktora tezi] İstanbul Üniversitesi.
• Buzpınar. T. (2005). “Öteki” üzerinden hesaplaşma: Celâl Nuri ve Abdullah Cevdet’in Avrupa Tartışmaları hakkında bir değerlendirme. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi (19) 151-176.
• Dikici, E. (2018). Celal Nuri İleri’nin Batılılaşma Anlayışı. Mavi Atlas 6 (2) 170-180.
• Duymaz, R. (1993). Celâl Nuri İleri. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt. 7, ss. 242-244). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Duymaz, R. (1991). Celal Nuri İleri ve Âti Gazetesi [Yayınlanmamış doktora tezi] Marmara Üniversitesi.
• Ercilasun, B. (2013) İkinci Meşrutiyet Devrinde Tenkit. Dergâh Yayınları.
• Gülşen, H. (2018) Türk Edebiyatında Pozitivizm ve H. Taine Tesiri Üzerine Bir İnceleme, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (35) 133-141.
• İleri, C.N. (2000) Türk İnkılâbı. (Çev. R. Duymaz) Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları.
• İleri, C.N. (2020) Taç Giyen Millet. (Çev. Ş. Şenel) Berikan Yayınevi.
• İleri, C.N. (2016) Şimal Hatıraları. (Çev. İ. Demirci) Atlas Yayınları.
• Kaya, E. (2008) İttihat ve Terakki Liderlerinin Yurtdışına Kaçışları ve Bunun İstanbul Basınındaki Yankıları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 10 (1) 181-201.
• Kısıklı, E. (2010) Harf İnkilabı’nın Türk ve Dünya Basınındaki Yankıları. Erdem (56) 115-160.
• Küçük, C. (2020) Millî Mücadele. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt. 30, ss. 76-83). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Lewis, B. (1988). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev. M. Kıratlı) Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Meriç, C. (2013) Kültürden İrfana. İletişim Yayınları.
• Tüfekçioğlu, H. (1993). Sosyolojik Açıdan Gazete ve Osmanlı Gazeteciliğinin Temellendirilmesi. [Yayınlanmamış doktora tezi] İstanbul Üniversitesi.
• Tunaya, T. Z. (1998) Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt 1. İletişim Yayınları.
• Uyanık, N. (2003). Siyasî Düşünce Tarihimizde Batıcı Bir Aydın Olarak Celâl Nuri (İleri). [Yayınlanmamış doktora tezi] Selçuk Üniversitesi.
• Uyanık, N. (2004). Batıcı Bir Aydın Olarak Celâl Nuri İleri ve Yenileşme Sürecinde Fikir Hareketlerine Bakışı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (15) 227-274.
• Uyanık, N. (2005). Batılı Bir Aydının Türk inkılabına Bakışı. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (1) 167-192.
• Vatandaş, C. ve Vatandaş, S. (2023). Celal Nuri (İleri)’de Batılılaşmanın kapsamı ve yöntemi sorunu. Humanitas, 11(21), 331-348.
• Yılmaz, F. (2022) Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Dorlion Yayınları.