ERMENİ YARDIMSEVER HAYIR CEMİYETİ (ERMENİ CEMİYYET-İ HÂYRİYE-İ UMÛMİYESİ) VE NİZAMNAMESİ

Yıl 2016, Sayı: 53, 141 - 174, 01.05.2016

Taner Aslan

Öz

Ermeni Yardımsever Hayır Cemiyeti, Bogos Nubar Paşa tarafından1906 tarihinde Mısır’da kurulmuştur. Cemiyetin amacı, nizamnamesininbirinci maddesinde Ermenilerin maddi ve manevi kalkınmalarını sağlamakşeklinde geçmektedir. Cemiyetin gizli ve açık yürüttükleri faaliyetlerde,gerçek maksadın Osmanlı Devleti’nde isyan ve ihtilaller tertip etmeksuretiyle, Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan devleti vücudagetirmek, hiç olmazsa Avrupa devletlerinin gözetim, denetim, yardım veteşvikleriyle muhtariyet elde etmekti. Çalışmada adı geçen cemiyetinfaaliyetleri ve nizamnamesi ele alınmıştır. Ekte nizamnamenin tam metintranskripsiyonu da yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Bogos Nubar Paşa, Ermeni Yardımsever HayırCemiyeti, Nizamname

(THE ARMENIAN HUMANITARIAN CHARITY SOCIETY AND ITS REGULATIONS)

Öz

The Armenian Humanitarian Charity Society was founded in1906 in Egypt by Bogos Nubar Pasha. The purpose of the Society is shownin the first article of its Regulations as providing material and spiritualdevelopment of Armenians. The covert and overt activities carried out bythe Society’s its real purpose was to arrange riots and rebellions in theOttoman Empire, to establish an independent Armenian state in Anatolia,or at least to obtain autonomy under the supervision, control, assistanceand encouragement of the European states. This study focuses on thisSociety’s activities and the Regulations. The attachment includes thetranscription of the full text of the Regulations

Anahtar Kelimeler

Bogos Nubar Pasha, The Armenian Humanitarian CharitySociety, the Regulations

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiyye Müdîriyeti (DH.EUM., 2. Şb.)
• Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Hususî (DH.EUM.KLH) Dahiliye Nezareti İdari Kısım (DH.İD.)
• Yayımlanmış Arşiv Belgeleri
• Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt I, (1914-1915),
• Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2005.
• Telif Tedkik Eserler ve Makaleler
• Bozkurt, Gülnihal. Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, TTK, Ankara 1996.
• Cengiz, Recep. “Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşu/ Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Cilt: 4, Erciyes Üniversitesi Yayını-163, Kayseri 2009.
• Çiçek, Kemal. Ermenilerin Zorunlu Göçü (1915-1917), TTK, Ankara 2012.
• Ermeni Komitelerinin A’mâl ve Harekât-ı İhtilâliyyesi: İ’lân- ı Meşrûtiyyet’den Evvel ve Sonra, yayına hazırlayan Halil Erdoğan Cengiz, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1983.
• Eyicil, Ahmet. “1895 Maraş ve Zeytun İsyanı”, OTAM, S: 11, 2000, ss. 157- 210.
• Gürün, Kamuran. Ermeni Dosyası, Remzi Kitabevi, İstanbul 2010.
• Halaçoğlu, Ahmet. “XIX. Yüzyılın Sonlarında Ermeni İsyanları 1895 Trabzon Örneği”, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri, (editörler: İdris BalMustafa Çufalı), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, Haziran 2003.
• İskefiyeli, Zeynep. “Ermeni Kimliğinin Oluşumunda Din Faktörü: Hıristiyanlık, Kilise ve Misyonerler”, Akademik İncelemeler, Cilt: 2, Sayı: 1, Yıl: 2007, ss. 231-255.
• Karakoç, Ercan. “Osmanlı Hariciyesinde Bir Ermeni Nazır: Gabriyel Noradunkyan Efendi”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 25 (Bahar 2010), ss. 157-177.
• Karasandık, Özlem. “Ayrılıkçı Ermeni Siyasal Örgütlerine Karşı Osmanlı Devletinin İlk Önlemleri ve Eleştiriler”, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 16- 17, Kış 2004 - İlkbahar 2005.
• Kılıç, Remzi. “Osmanlı Devleti’nde Amerikan Misyonerlerin Ermeni Okullarında Ermeni Milliyetçiliğine Etkileri”, 19. Yüzyılda Büyük Devletlerin Ermeni Milliyetçiliğine Etkileri Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi, (22-24 Mayıs 2008), Kayseri, Cilt: IV, ss. 61-80.
• Köksal, Osman. “Ermeni Meselesinin Uluslar arası Gündeme Taşınmasında Kilisenin Misyonu”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, Cilt: 9, (edt: M. Metin Hülagu, Musa Şaşmaz, Taha Niyazi Karaca), TTK, Ankara 2014.
• Külekçi, Cahit. “Osmanlı Devleti’nde Ermeni Cemiyetleri ve Ermeni Cemiyeti Hayriye-i Umûmiyyesi Nizamnâmesi”, Hikmet Yurdu, Yıl: 6, C: 6, Sayı: 12, Temmuz – Aralık 2013/2, ss. 391 - 405
• Özger, Yunus. “Ermeni Tedhiş Cemiyetlerinin Oluşumunda Dinî-Millî Unsurlar ve Dış Bağlantılar (İfade Tutanaklarına Göre)”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Cilt: 4, Erciyes Üniversitesi Yayını-163, Kayseri 2009.
• Sonyel, Salahi R. Osmanlı Ermenileri, Remzi Kitabevi, İstanbul 2009.
• Şahin, Enis - Fikret Yavuz. “Türk Doğu Vilayetlerine Dair Bir Amerikan Belgesi”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, Yıl: 2008, Cilt: 10, Sayı: 1.
• Tozlu, Necmettin. Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Akçağ, Ankara 1991.
• İnternet arşivi
• http://datab.us/i/Armenian%20General%20Benevolent%20Union.