ERMENİLERİN NAHÇIVAN İDDİALARI VE XX. YÜZYIL BAŞLARINDA YAPILAN KATLİAMLARDA BÜYÜK GÜÇLERİN ROLÜ

Yıl 2016, Sayı: 53, 175 - 192, 01.05.2016

Katliamlarda Büyük Güçlerin Rolü Emin Şıhaliyev

Öz

Nahçıvan Azerbaycan’ın en eski topraklarından biridir ve dünyamedeniyetinin eski merkezlerindendir. Bu bölge uzun senelerden beri BüyükGüçlerin, aynı zamanda Ermenilerin ilgi alanında olmuştur. ÇünküNahçıvan Türk Dünyası arasında önemli bir köprüdür. ErmenilerinAzerbaycan’a ve onun ayrılmaz parçası olan Nahçıvan’a yönelik toprakiddialarının ve yapılan katliamların sebepleri tamamen ideolojik, psikolojikve politik içeriklidir. Makalede belgeler ışığında XIX. yüzyılın sonları veXX. yüzyılın başlarında Ermeni iddialarının Azerbaycan, özellikle Nahçıvanüzerindeki etkileri araştırılmış, Nahçıvan’ın jeopolitik konumu ve TürkDünyası’nda taşıdığı önem analiz edilmiştir. Belgeler XX. yüzyıl başlarındaRus ve İngiliz politikaları doğrultusunda desteklenen, para, silah vecephane ile tedarik edilen Ermenilerin Azerbaycan’da ve onun ayrılmazparçası olan Nahçıvan’da büyük bir Türk katliamı gerçekleştirmişolduklarını ispat etmektedir

Anahtar Kelimeler

Nahçıvan, Ermeniler, katliamlar, Büyük Güçler, Rusya, İngilter

(ARMENIANS’ NAKHCHIVAN CLAIMS AND THE ROLE OF GREAT POWERS IN MASSACRE BY ARMENIANS IN THE BEGINNING OF XX CENTURY)

Öz

Nakhchivan is one of the most ancient lands of Azerbaijan andone of the ancient centers of world culture. This region was in the interestcircle of Great Powers, at the same time Armenians for many years.Because Nakhchivan is the basic sole bridge among the Turkish World. Thereasons of Armenian territorial claims against to Azerbaijan and itsinseparable component part Nakhchivan and massacre by Armenians arecompletely ideological, psychological and political. In this article wereresearched impacts of the Armenian claims on Azerbaijan, especiallyNakhchivan in the light of archive documents and were analyzed geopoliticalposition of Nakhchivan and the decisive importance in the Turkish World.According to historical documents supported by through Russian and British

Anahtar Kelimeler

Nakhchivan, Armenians, massacres, Great Powers, Russia, England

Kaynakça

• Attar, Aygün, “Ermeni Ulusalcılığının Siyasal Oluşumu”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, Ermeni Araştırmaları Enstitüsü yayınları, Ankara, 2007, I cilt, s. 231-252.
• Başak Tolga, “İngiltere’nin Kafkasya Politikası ve Ermeni Sorunu (1917- 1918)”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, 2013, sayı: 45, s. 93-125.
• Ceferov, Fahreddin, Ermeni Vahşiliyi, Bakü, Nurlan, 2009, 186 s. Caferli, Elman, Nahçıvanda Ermeni-Azerbaycan münakaşası, Bakü, Nurlan, 2009, 280 s.
• Gasımov, Memmedeli, “Acı Hatireler: Azerbaycan’ın Her Yerinde Ermeniler Kanlı İz Koymuşlar”, Nahçıvan dergisi, 2001, sy. 5, s. 105-106.
• Habibbeyli, İsa, “Behbudağa Şahtahtinski’nin Hizmetleri ve Akıbeti”, Azerbaycan gazetesi, 18-19 Mart 2011.
• Hacıyev İsmail, “Ermenilerin Azerbaycanlılara Karşı Soykırım Siyaseti”, Nahçıvan dergisi, 2001, sy. 5, s. 37-44.
• Hopkirk, Peter, İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun, İstanbul, Yeni Yüzyıl – Sabah yayınları, 1995, 516 s.
• Hüseynov V., “İbret Dersi Almalıyız,” Nahçıvan dergisi, 2001, sy. 5, s. 125- 126. İstiklal gazetesi, 31 Mart 1919.
• Nevvab, Mir Möhsün, 1905-1906 Yıllarında Ermeni-Müslüman Davası, Bakü, Azerneşr, 1993, 128 s.
• Ordubadi, M.S., Kanlı Seneler, Bakü, Karabağ’a Yardım Komitesi, 1991, 144 s.
• McCarthy, Justin, Ölüm ve Sürgün, çvr. Bilge Umar, (İstanbul: İnkılap kitabevi, 1998), 408 s.
• Musayev, İsmail, Azerbaycan’ın Nahçıvan ve Zangezur Bölgelerinde Siyasi Veziyyet ve Harici Devletlerin Siyaseti (1917-1921-ci illər), Bakü, Bakü Üniversitesi yayınları, 1996, 385 s.
• Swietochowski, Tadeus, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı (1905-1920), İstanbul, Bağlam yayınları, 1988, 295 s.
• Şıhaliyev, Emin, “Kars Antlaşması, Nahçıvanla Bağlı Siyasi Meseleler Üzerine Yeni Bir Değerlendirme ve Ermeni İddiaları”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Strateji Dergisi, 2013, c. 2, sayı:1, s. 15-26.
• Yerasimos, Stefanos, Milliyetler ve Sınırlar. Balkanlar, Kafkasya ve Orta Doğu, İstanbul, İletişim yayıncılık, 2000, 504 s.
• Zamanov, Elçin, Cenubi Kafqazda Ictimai-Siyasi Veziyyet ve Azerbaycanin Harici Siyaseti (1918-1920-Ci Iller), Bakü, Elm ve Tehsil, 2011, 176 s. Rusça: Из писем «И.И.Воронцова-Ташкова Николаю Романову», История Азербайджана по Документам и Публикациям, Баку, Элм, 1990, c. 118- 120.
• Джордж, Ллойд, Правда О Мирных Договорах. В 2-х томах: Перевод с английского. Т. 2 / Д.; Под ред.: Волков Ф.Д., Никонов А.Д., Москва, изд-во “Иностр. Литературы”, 1957, 556 c.
• Малевил, Жорж де, Армянская Трагедия 1915 года, Баку, Элм, 1990, 128 с.
• Мнацаканян, А.Ш., О литературе Кавказской Албании, Ереван, издательство “Академия Наук Армянской ССР”, 1969, 220 c.
• Улубабян, Б.А., Очерки Историй Восточного Края Армении (V—VII вв.), Ереван, изд-во “Академия Наук Армянской ССР”, 1982.
• Шаумян, С.Г., Избранные Произведение, Москва, изд-во политической литературы, 1978, том: 2, 487 c.
• Belgeler:
• Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, yayın №24, cilt:2, Ankara, 1995, s. 45-46.
• Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Dairesi Başkanlığı Arşivi (ATASE), A.6/6686, Kls. 924, D. 6-1, F. 25-5.
• Azerbaycan Respublikası Prezidentinin İşler İdaresinin Siyasi Senedler Arşivi (ARPİİSSA), f. 276, liste: 2, iş: 20, vv. 18.
• Azerbaycan Respublikası Prezidentinin İşler İdaresinin Siyasi Senedler Arşivi (ARPİİSSA), f. 276, liste: 2, iş: 22, vv. 75-77.
• Nahçıvan Muhtar Respublikası Devlet Arşivi (NMRDA), f. 26, liste: 1, iş: 25, vv. 78-84.
• Nahçıvan Muhtar Respublikası Devlet Arşivi (NMRDA), f. 314, liste: 5a, iş: 74, vv. 103-105.
• Extracts from Foreign Offoce Reports (February, 1919), Azerbaijan Democratic Republic, Great Britain’s Archivals Documents.
• India Office Records IOR/L/P&S/11/166. Decypher. Mr. Wardrop (Tiflis), No: 209, 17th December 1919.
• The National Archives of United Kingdom, Public Record Office Foreign Office (PRO. FO.) Documents 371/3062/231202, Aneurin Williams to Lord Robert Cecil (Foreign Office), December 4th, 1917.
• PRO CAB (Cabinet Papers) 23/4, War Cabinet, 294, Minutes of a Meeting of the War Cabinet held at 10, Downing Street on Friday, December 7, 1917.
• PRO. FO. 371/3016/237541, J.A.Malcolm to Ronald Graham (Foreign Office), December 14th, 1917.
• PRO. CAB. 25/120, S.W.C. 1, Secret, “Note on the Military Situation in Armenia” by Supreme War Council, British Section, Versailles, December 3, 1917.
• Российский Государственный Военно-Исторический Архив (РГВИА), ф, 400, с. 5, д. 4, л. 793; 817.