1915 OLAYLARININ 100. YILINA DOĞRU ERMENİ KİLİSESİ VE ERMENİLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2013, Sayı: 44, 165 - 186, 01.05.2013

Davut Kılıç

Öz

Bu makalede; Ermeni toplumunun ana hatlarıyla Tanzimat dönemindengünümüze, emperyalist devletlerin desteğini alarak dini ve sivil önderlercenasıl yönlendirildiği, Osmanlı devletine 1915 Ermeni olaylarının nasıl biriç tehdit oluşturduğu, 50 yıl sonra bu problemin Türkiye Cumhuriyetindenasıl dış tehdide dönüştüğü, ortaya konularak Ermeni dini ve sivilyöneticilerin varmak istedikleri nihai hedefler üzerinde bir değerlendirmeyapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Eçmiyazin Katoğikosluğu, Antilyas Katoğikosluğu

(AN ASSESMENT ON GREGORIAN CHURCH AND ARMENIANS TOWARDS 100thANNIVERSARY OF 1915 EVENTS)

Öz

Throughout this paper, a thorough assessment has been madeon the ultimate goals intended by Armenian religious and civilianadministrators by revealing how the Armenian society has beenmanipulated from Tanzimat to the present by religious and civilianauthorities with the support of imperialistic states, how the 1915 ArmenianEvents posed an internal threat to the Ottoman State, and how this problemis turning into an external threat to the Republic of Turkey even after 50years upon the events in question

Anahtar Kelimeler

Echmiadzin Catholicosate, Antelias Catholicosate, Armenian

Kaynakça

• BOA, 11 Nolu, Ermenilerin Berat Defteri.
• BOA, A. MKT. MHM., 627/30.
• BOA, DH. ŞFR, 54/10.
• BOA, DH. ŞFR, 54/156.
• BOA, DH. ŞFR, 54/162.
• BOA, DH. ŞFR, 54/406.
• BOA, DH. ŞFR, 54/9.
• BOA. DH. EUM, 5/27.
• B. ARAŞTIRMA VE TETKİK ESERLER
• AHMED Rüstem Bey, Cihan Harbi ve Türk Ermeni Meselesi, (nşr. Cengiz Aydın), İstanbul 2001.
• AHMET Refik, İki Komite İki Kıtal, Ankara 1994.
• AKÇA, Bayram, “1915 Tehciri ve Mondros Mütarekesinden Sonra Kurulan Osmanlı Hükümetlerinin Olaya Bakışı”, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri, (Edt. İ. Bal-M. Çufalı), Ankara 2003.
• AKTER, Ahmet, Tehcir Öncesi Anadolu’dan Amerika’ya Ermeni Göçü (1834- 1915), İstanbul 2007.
• ARŞİV BELGELERİYLE ERMENİ FAALİYETLERİ (1914-1918) C. I, (Yay. Genel Kurmay Başkanlığı), Ankara 2005.
• ATA, Ferudun, İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, Ankara 2005.
• ATNUR, İbrahim Etem, “1918 Yılında Osmanlı Devleti ve Ermeni Meselesi”, Ermeni Araştırmaları I. Türkiye Kongresi Bildirileri C. I, Ankara 2003.
• BAL, İhsan, “Ermeni Terörü ve Dış Bağlantıları”, Ermeni Araştırmaları I. Türkiye Kongresi Bildirileri C. II, Ankara 2003.
• BAŞGÜN, Necla, Türk-Ermeni İlişkileri Abdulhamid’in Cülusundan Zamanımıza Kadar, Ankara 1973.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi C. II/III, Ankara 1991.
• ________, Türk İnkılâbı Tarihi C. III/III, Ankara 1991.
• BEYOĞLU, Süleyman, “1915 Tehciri Hakkında Bazı Değerlendirmeler” Türk Dünyası Araştırmaları, S: 131 (Nisan 2001).
• CANKARA, Yavuz vd., “Ermeni Terörü ve Asala Terör Örgütü”, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri (edt. İ. Bal,. M. Çufalı), Ankara 2006.
• ÇELEBYAN, Antranik, Antranik Paşa, (çev. M. Arpi-N. Arek), İstanbul 2003.
• ÇİÇEK, Kemal, Ermenilerin Zorunlu Göçü 1915-1917, Ankara 2005.
• ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, C. I, Ankara 1953.
• ERMENİ KOMİTELERİNİN A’MAL VE HAREKÂT-I İHTİLÂLİYYESİ, (nşr. H. Erdoğan Cengiz), Ankara 1983.
• GÖYÜNÇ, Nejat, Osmanlı İdaresinde Ermeniler, İstanbul 1983.
• İLTER, Erdal, Ermeni Kilisesi ve Terör, Ankara 1996.
• KAÇAZNUNİ, Ovnes, Taşnak Partisi’nin Yapacağı Bir Şey Yok, (1923 Parti Konferansına Rapor), (çev. Arif Acaloğlu), İstanbul 2006.
• KANTARCI, Şenol, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, İstanbul 2004.
• KAYA, Önder, Tanzimat’tan Lozan’a Azınlıklar, İstanbul 2004.
• KEVORKYAN, Dikran, “Ermeni Meselesinde Tehcire Amil Olan Sebepler”, T.B.T.E.T.İ.S., (8-12 Ekim 1984 Erzurum).
• KILIÇ, Davut, Osmanlı Ermenileri Arasında Dinî ve Siyasi Mücadeleler, Ankara 2006.
• ________, Tarihten Günümüze İstanbul Ermeni Patrikhanesi, Ankara 2008.
• “1915’te Tehcir Edilmeyen Ermeniler”, Ermeni Araştırmaları I. Türkiye Kongresi Bildirileri C. II, (20-21 Nisan 2002) Ankara 2003.
• ________, “Ermeni Terörünün Ortaya Çıkışında Kilise ve Din Adamlarının Rolü 1863-1896”, Türk Kültürü, S: 513-514, (Ocak-Şubat 2006).
• ________, “Ermeni Meselesinin Siyasallaşmasında Emperyalist Devletlerin Rolü”, Ermeni Araştırmaları, S: 23-24 (Nisan 2006).
• ________, “79. İstanbul Ermeni Patriği Zaven Efendinin Faaliyetleri (1913–1915,1919–1922)” VI. Uluslararası Atatürk Kongresi (12-16 Kasım 2007) Bildirileri, C. II, Ankara 2010.
• KONUKÇU, Enver “Osmanlılar ve Millet-i Sadıkadan Ermeniler”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, (Edt. H. C. Güzel), Ankara 2001.
• KÖNİ, Hasan Selçuk, “Uluslararası Terörizmin Bir Boyutu Olarak 1974’ler Sonrası Ermeni Terörü”, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri Sempozyumu, (8-12 Ekim 1984 Erzurum), Ankara 1985.
• KURAN, Ercüment “Amiral Brıstol Raporu ve A.B.D.’de Türk Aleyhtarı Ermeni Propagandasının Tarihçesi”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, (Edt. H. C. Güzel), Ankara 2001.
• KURAT, Yuluğ Tekin, Henry Layard’ın istanbul Elçiliği (1877-1880), Ankara 1968.
• KÜÇÜK, Abdurrahman, Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ankara 1997.
• LÜTEM, Ömer Engin, “Olaylar ve Yorumlar”, Ermeni Araştırmaları, S: 16-17, (Kış 2004-İlkbahar 2005).
• ________, “Olaylar ve Yorumlar”, Ermeni Araştırmaları, S: 35, (2010).
• ________, “Olaylar ve Yorumlar”, Ermeni Araştırmaları, S: 39, (2011).
• ________, “Olaylar ve Yorumlar”, Ermeni Araştırmaları, S: 41, (2012).
• MCCARTHY, Justin, Ölüm ve Sürgün, (çev. Bilge Umar), İstanbul 1998
• ÖKE, M. Kemal, Ermeni Sorunu 1914–1923, Ankara 1991.
• ÖZDEMİR, Hikmet, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Ankara 2005.
• ÖZEL, Sabahattin, “Ermenilerin ve Yabancıların Gözüyle Türk-Ermeni İlişkileri ve Ermeni Sorununa Bir Bakış”, Aylık strateji ve analiz e-dergisi, (Nisan
• PAMUKCİYAN, Kevork, Biyografileriyle Ermeniler C. IV, (çev. Osman Köker), İstanbul 2003.
• SARINAY, Yusuf, “Ermeni Tehciri ve Yargılamalar 1915-1916”, Türk-Ermeni İlişkilerinin Gelişimi ve 1915 Olayları Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (23-25 Kasım 2005), Ankara 2006.
• ________, “Ermeni Meselesi ve Gerçekler”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri C. II, (29-30 Mayıs 2004), Ankara 2007.
• SONYEL, Salahi R., “Tehcir ve Kırımlar Konusunda Ermeni Propagandası Hıristiyanlık Dünyasını Nasıl Aldattı”, Belleten XLI/161 (Ocak 1997), Ankara 1997.
• ________, “Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğunu Parçalama Çabalarında Hıristiyan Azınlıkların Rolü”, Belleten XLIX/193-195, (Aralık 1988).
• ŞEHİRLİ, Y. Atila, “Asala’nın Ortaya Çıkışı, Eylemleri, İlişkileri ve Sonu”, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri (edt. İ. Bal,. M. Çufalı), Ankara 2006.
• ŞIRACIYAN, Arşavir, Bir Ermeni Teröristin İtirafları, (çev. K. Mustafa Orağlı), İstanbul 1997.
• ŞİMŞİR, Bilal, Malta Sürgünleri, İstanbul 1976.
• ________, “Osmanlı Ermenileri ve Büyük Devletler”, Türk Tarihinde Ermeniler Sempozyumu, İzmir 1983.
• ________, Lozan Telgrafları (1922-1923) C. I-II, Ankara 1990.
• ________, Şehit Diplomatlarımız 1973-1994 C. I-II, Ankara 2000.
• TALAT PAŞA’NIN ANILARI, (yay. Alpay Kabacalı), İstanbul 2000.
• TAŞKIRAN, Cemalettin, “Ermeni Diasporası Nedir? Ne İstiyor?” Ermeni Araştırmaları I. Türkiye Kongresi Bildirileri C. III, Ankara 2003.TUĞLACI, Pars, Tarih Boyunca Batı Ermenileri, C. III, İstanbul 2004.
• URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul 1987.