AZERBAYCAN’IN SOVYETLEŞTİRİLMESİ SÜRECİNDE KARABAĞ PROBLEMİ

Yıl 2011, Sayı: 39, 163 - 186, 01.10.2011

Elçin Neciyev

Öz

Makalede Karabağ probleminin ortaya çıkışı, Karabağ Tarihi, ÇarlıkRusya ve onun Kafkasya’yı işgali irdelendiği gibi, aynı zamanda ÇarlıkRusya’nın İran ve Osmanlı devletleri ile Bölge üzerinde yaptığı savaşlar vebu savaşlar akabinde yapılan antlaşmalar geniş bir şekilde irdelenerekyazılmıştır. Buna ek olarak Karabağ Hanlığı döneminde bölgenin jeo-politikve jeo-stratejik konumuna da değinilmiştir. Çarlık Rusya’nın sözkonusuhanlığı kendine bağlamasından Bolşevik devrimine kadarki süreçte Azerilerile Ermeniler arasında devam eden toprak anlaşmazlığı da kronolojikolarak yazılmıştır. Bolşevik devriminden Rusya’nın Azerbaycan’ı işgaltarihi olan 27 Nisan 1920’ye ve Dağlık Karabağ’a özerklik verilmesinekadar olan süreç en ince ayrıntısına kadar incelenmiştir. Son olarak daMihail Gorbaçov’un hakimiyet kurması ve onun döneminde Rusya genelindeortaya çıkan problemler, devletin çökmeye doğru gitmesi, Glastnost vePrestroyka’nın ilanı, Azerbaycanın Bağımsızlık kazanması ve akabinde yineBakü ve Karabağ’da Ermeniler tarafından gerçekleştirilen katliamlar ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Karabağ, Çarlık Rusya, Kafkasya, Azerbaycan Ermenistan, Sovyet Azerbaycanı, Dağlık Karabağ, Bakü, Bağımsızlık

(THE KARABAKH CONFLICT DURING THE SOVIETIZATION PROCESS OF AZERBAIJAN)

Öz

In the article, as examined the emergence of the problem ofKarabakh, the Karabakh History, Tsarist Russia and its invasion of theCaucasus, at the same time it has been examined in details and extensivelywritten that the invasion of the Caucasus states as well as Tsarist Russia, Iranand the Ottoman Empire and its wars and the wars over the region and thetreaties which have been made subsequently. In addition, the period of theKarabakh Khanate geo-political and geo-strategic position of the region arealso mentioned. It has been investigated and written in this article in everysingle details of the issue of the Tsarist Russia’s after its linkage of the abovementioned Khanate until Bolshevik revolution within the process of the ongoingterritorial dispute between Armenians and Azeri’s has been discussed inchronological order as well. Bolshevik revolution in Russia in Azerbaijan on theoccupation of the Nagorno-Karabakh from April 27 until 1920 and after thegranting of autonomy, it has been written all these to the finest detail by examining the process. Finally, M. Gorbachev and his period of presidency to come across the problems in Russia, the progress of the state to collapse, and the
declaration of Prestroyka and Glastnost , and subsequently Azerbaijan’s gaining of
independence, again the issue of the massacres held by Armenians in Baku and
Karabakh is discussed

Anahtar Kelimeler

Karabakh, Tsarist Russia, the Caucasus, Azerbaijan, Armenia, Soviet Azerbaijan, Nagorno-Karabakh, Baku, Independence.

Kaynakça

• ACSPİHDA, (Azerbaycan Cumhuriyeti Siyasi Partiler ve İçtimai Hareketler Devlet Arşivi). 2. Ansiklopedi Azerbaycan Sovyet Ensiklopediyası, C. I, Azerbaycan Sovyet Ansiklopediyasının Baş Redaksiyası, Bakı 1976.
• Bala Mirza, Karabağ Maddesi, İslam Ansiklopedisi, Cilt, VI, Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul.
• 3. Kitaplar
• Aslan Yasin, Can Azerbaycan (Karabağ’da Talan Var) Editör. Buğra Atsız, Ankara 1990, Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Serisi: 2.
• Aliyev İgrar, Dağlık Karabağ, Bakü 1989.
• Bala, Mirza, Millî Azerbaycan Hareketi, İstanbul Fırka Divanı Tarafından Basılmıştır 1938.
• Beydilli Kemal, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya göçürülen Ermeniler, TTK Belgeler XIII/17’den ayrı basım, Ankara 1988.
• Cebiyev H, 23 saat Yalamadan Bakı’ya, Bakı 1967, Azerneşr.
• Çay Abdulhaluk, Emenilerin Bakü’de Yaptığı 31 Mart Bakü Katliamı, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplu ile İlişkileri Sempozyumu, Hacettepe Üniversitesi, A. İ.İ. T. Enstitüsü, Ankara 13 Nisan 1992.
• Dekretı Azrevkoma, Azerneşr, Baku 1988.
• Direktivı Komandovaniya Frontov Krasnoy Armii (1918–1920), Moskova 1974.
• Hayit Baymirza, Sovyet Rusya Emperyalizmi ve Türk Dünyası, Ankara Güven Yayınları 1975.
• Hesenli Cemil, Azerbaycan Tarihi, 1918-1920, Türkiye’nin Yardımından Rusya’nın İşgaline Kadar, Türkçeye çeviren Aslan Erturun, Azerbaycan Kültür Derneği, Ankara 1998, s. 296-297.
• İnternaçionalnaya Pomoş XI Armii v Borbı za Pabedu Sovetskoy Vlasti v Azerbaydjane, Baku 1989. Azerneşr, s. 24.
• İsmayılov Fuzuli, “Dağlık Karabağ Probleminin Jeopolitik Kökleri”, Editörler: Halil Bal- Muhammet Erat, Prof. Dr. Mehmet Saraya Armağan Türk Dünyasına Bakışlar, DA Yayıncılık, İstanbul 2003.
• Neciyev Elçin, Kafkaslarda Türk Katliamı, Emre Yayınları, İstanbul 2006.
• Nezirli Şemistan, Azerbaycan Generalleri, Elm, Bakü 1991.
• Kurat Aktes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı, Ankara 1990.
• Resulzade Mehmet Emin, Asrımızın Siyavuşu, Amidi Matbaası, İstanbul 1339-1342.
• Saray Mehmet, Azerbaycan Türkleri Tarihi, İstanbul 1993.
• Swıetochowski Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı “905-1920, (Türkçesi, Nuray Mert), Bağlam Yayınları, İstanbul 1988.
• Taşkıran Cemalettin, Geçmişten Günümüze Karabağ Meselesi, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara 1995.
• Traskunov M. B, Geroiçeskii Boevoy Put, XI Armii na Frontah Grajdanskoy Voynı, Tbilisi/Tiflis 1958.
• Yanar Şule, “Azerbaycan’da Ebülfez Elçibey Döneminde Türk Kimlik Oluşumu”, Avrupa’dan Asya’ya Sorunlu Türk Bölgeleri, Derleyen: Bekir Günay, IG Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2005.
• Yefremov M.G, Bakı Yolunda, Sovyet Hâkimiyeti Uğrunda Hatıralar, Bakı Azerneşr 1967.
• Makaleler
• Bal Halil, “Brest-Litovsk Antlaşması’ndan Sonra Türkiye ve Ermeniler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı 5, Yıl 3/2004, s. 25-51.
• İbrahimov Z, “Azerbaycan’da Sovyet Hakimiyetinin Gurulmasında Gızıl Ordunun Rolü”, Propagandist (Azerbaycan K(b) PMK Dergisi), 3 Mart, Bakı 1943, s. 40.
• Tezler Garibov Mahir, I. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Azerbaycan-Ermenistan İlişkileri, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Anabilim Dalı, Ankara 2006, s. 139-140.