I. Dünya Savaşı Sonrasında Karadeniz'de Bağımsız Ermenistan Devleti Kurulması Planları

Yıl 2019, Sayı: 62, 33 - 46, 29.04.2019

Hayati Aktaş

Öz

I. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti'nin
nasıl parçalanacağı ve paylaşılacağının tartışıldığı Paris Barış Konferansı'nın
en önemli gündem maddelerinden biri Büyük Ermenistan'ın kurulması ve Rumların
paylarını alması konuları olmuştur. Kurulacak Ermenistan'ın denize çıkışı
olabilmesi için Trabzon vilayetinin de bu plana dahil edilmeye çalışıldığı
görülmüş ve Venizelos başbakanlığındaki Yunanistan da Batı Anadolu'daki ve
İstanbul'daki hesaplarını göz önünde bulundurarak bu fikirleri desteklemiştir.
Ancak sahada bir yandan Pontusçu Rumlar Trabzon'un Ermenilere bırakılmasına
tepki gösterirken diğer yandan hem Rumların hem de Ermenilerin bahsi geçen
vilayette nüfus olarak azınlıkta olmaları bu planların uygulanmasını
zorlaştırmaktaydı. Müttefik devletlerin aralarındaki ittifaka rağmen
sorumluluğu hiçbir devletin üstlenmemesi ile birlikte Anadolu'daki Milli
Mücadelenin Ermeniler karşısında kazanmış olduğu zafer sonucunda Karadeniz
bölgesinde Ermeniler üzerinden sahip olunmaya çalışılan etkinlik planlarını
suya düşürdü.

Anahtar Kelimeler

Paris Barış Konferansı, Büyük Ermenistan Projesi, Pontus Rumları

Kaynakça

• Akgün, Seçil (1985), “Kurtuluş Savaşı Başlangıcında Türk-Ermeni İlişkilerinde ABD’nin Rolü”, Tarih Boyunca Türklerin Ermenilerle İlişkileri Sempozyumu (8-12 Ekim 1984-Erzurum), Ankara.Gürün, Kamuran (1983), Ermeni Dosyası, Türk Tarih Kurumu, Ankara.Güzel, Ahmet (2006), Dünden Bugüne Yunanistan’ın Pontus Hedefi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.Güler, Ali (1999), Dünden Bugüne Yunan-Rum Terörü, Ankara.Foreign Relations of the United States (1947), Paris Peace Conference 1919, Volume XII, United States Government Printing Office, Washington.İlter, Erdal (1999), Ermeni Kilisesi ve Terör, Ankara.Lowry, Heath W. (2001), The Story Behind Ambassador Morgenthau’s Story, The Isis Press, Turkey.Mazıcı, Nurşen (2003), “Amerikan Belgeleriyle Ermenistan Mandası Sorunu (1919-1920)”, Sekizinci Askeri Tarih Semineri Bilgileri, Ankara.NARA (National Archives and Record Administration at the United States of America), M-820, Roll:407, Belge No:185.513/12.NARA (National Archives and Record Administration at the United States of America), M-820, Roll:407, Belge No:185.513/14.NARA (National Archives and Record Administration at the United States of America), M-820, Roll:536, 867.00/100.NARA (National Archives and Record Administration at the United States of America), M-820, Roll:536, 867.00/150.1.NARA (National Archives and Record Administration at the United States of America), M-820, Roll: 536, 867.00/150.2.Okur, Mehmet (2006), Milli Mücadelede Karadeniz Bölgesine Yönelik İngiliz Faaliyetleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara.Olgar, İhsan, Türk İstiklal Harbi, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sayı:11.Özel, Sabahattin (1990), “Mondros Mütarekesi Sonrasında Trabzon’a Yönelik Ermeni Faaliyetleri ve Ermeni Sorunuyla İlgili Bazı Gerçekler”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlk. Ve İnk. Tarihi Enstitüsü Yıllığı V.Sarınay, Yusuf (1999), Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası, Ankara.Sonyel, R. Salahi (1995), Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, Ankara.Sonyel, R. Salahi (1995), Türk Kurtuluş Savaşı I, Ankara.Trabzon Vilayet Salnamesi, 1319, Trabzon.UK Archives (National Archives), FO608/82, Kayıt No: 11392.UK Archives NARA, M.820, Rol. 647.UK Archives FO 371/4376 Peace Congress: Paris/Secret 38, Kayıt No: 1497.UK Archives FO 371/3577, No:17235, Atina.Uras, Esat (1976), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul.