ARMYANSKİY VESTNİK DERGİSİNİN IŞIĞINDA I. DÜNYA SAVAŞI GÜNLERİNDE PETROGRAD ERMENİ MİLLİ KONGRESİ (23-27 MAYIS 1916)

Yıl 2020, Sayı: 65, 39 - 74, 30.04.2020

Şahin Doğan

Öz

Petrograd Rusya Ermenileri Milli Kongresi, I. Dünya Savaşı günlerinde faaliyet gösteren Ermeni siyasi çevreleri ve sivil toplum örgütlerinin ortak kararıyla, savaş nedeniyle Rusya sınırlarına göç etmiş olan Osmanlı tebaası Ermeni göçmenlere yardım etmek amacıyla Ermeni örgütlerinin birleşmesi için toplanmış bir Kongreydi. Ancak, Taşnaklar Kongreyi kendi komitelerinin diğer Ermeni siyasi oluşumları üzerinde hâkim kılmak için bir fırsat olarak görmekteydiler. Diğer taraftan Osmanlı Ermeni cemaatinden de Kongreye katılanlar oldu ve günümüze kadar süregelen Ermeni iddiaları bu kongrede de dillendirildi. Ayrıca Osmanlı Ermenilerinin hürriyeti meselesi konuşmaların ana eksenini oluşturdu. Kongre sırasında yapılan konuşmalar, farklı politik fikirlere sahip Ermeni siyasi ve sivil toplum dernekleri temsilcilerinin Dünya Savaşı sırasında, Rusya ve müttefiklerinin yanında yer aldıklarını ve bu devletlere hem cephe gerisinde hem de cephede tam destek olma hususunda birleştiklerini açık bir şekilde gösterdi. Kongre, her ne kadar daha sonra beklentileri karşılamamış ve aldığı kararları hayata geçirilememişse de, araştırmacılar için söz konusu dönemde Ermeni siyasi ve sivil toplum çevrelerinde hâkim olan siyasi iklimin anlaşılması hususunda da dikkate değer bir katkı sunmaktadır. İşte bu çalışmamızda yukarıda bahsedilen süreç savaş günlerinde yayımlanan Armyanskiy Vestnik dergisinin ve diğer bazı Rusça kaynaklar ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Milli Kongresi, Rusya Ermenileri

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Dergiler Armyanskiy Vestnik, No:10, Moskva, 3 Nisan 1916. Armyanskiy Vestnik, No:12-13, Moskva, 24 Nisan 1916. Armyanskiy Vestnik, No:18, Moskva, 29 Mayıs 1916. Armyanskiy Vestnik, No:17, Moskva, 22 Mayıs 1916. Armyanskiy Vestnik, No:21, Moskva, 12 Haziran 1916. Armyane i Voyna,No: 1, Oddessa, Mart 1916. Armyane i Voyna, No:2-3, Odessa, Aprel-May 1916. Armyane i Voyna, No: 4, Oddessa, Haziran 1916. Armyane i Voyna, No: 5, Oddessa, Temmuz 1916. Armyane i Voyna, No: 9, Oddessa, Kasım 1916. Armyane i Voyna, No: 7, Oddessa, Eylül 1916.
• Kitap ve Makaleler AGAYAN,S.P., “Armyanskiye Politiçeskiye Partii i Pervaya Mirovaya Voyna”, Pervaya Mirovaya Voyna 1914 – 1918, Akademiya Nauk SSSR İnstitut İstorii, İzd.:Nauka, Moskva, 1968. BAHTURİNA,A.Y., Okrainı Rossiyskoy İmperii: Gosudarstvennoye Upravlenie i Natsionalnaya Politika v Godı Pervoy Miravoy Voynı (1914-1917 gg.), ROSSPEN, Moskva, 2004. BASİLAYA, Ş. İ., Zakavkaze v Godı Pervoy Mirovoy Voynı, İzd.: Alaşar, Suhumi, 1968. CİVELEGOV, A. , Buduşeye Turetskoy Armenii, İzd.: Zvezda, Moskva, 1915. DOĞAN, Ş., “Ünlü Rus Yazar Lev Nikolayeviç Tolstoy’un Kızı Aleksandra Lvovna Tolstaya’nın Hatıratında Ermenilerin 1915 Van İsyanı”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C. 7, S. 13, Ankara, Kış 2013, ss. 127–140. KİRAKOSYAN, C., Zapadnaya Armeniya v Godı Pervoy Mirovoy Voynı, İzd. Yerevanskogo Universiteta, Yerevan, 1971. NERSİSYAN, M. G., İstoria Armyanskogo Naroda s Drevneyşih Vremyon do Naşih Dney, Yerevan, 1980. VİLADİLASAVLEF, Y. V., Rusyadaki Siyasi Fırkalar ve Onların programları, Çev.: Mithat Rıfatov, Kırım Ocağı Matbaası, Kırım-Akmescid, 1917. Tezler DOĞAN, Ş., Rus Kaynaklarına Göre Doğu Anadolu’daki Ermeni Faaliyetleri (1914-1918), KSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş, 2007 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).