GÖRECELİ MAHRUMİYETTEN SOYKIRIM İDDİALARINA: AVRUPA PARLAMENTOSU'NIN 1915 OLAYLARINA YAKLAŞIMI VE TÜRKİYE

Yıl 2021, Sayı: 70, 49 - 86, 06.12.2021

Halis Ayhan , Esma Fatma Ayhan

Öz

1915 Olaylarına ilişkin Ermeni iddialarının soykırım olarak kabul edilmesi, genelde yabancılar, özelde ise Batılılar tarafından çokça belirtilmekte ve Türkiye’nin bunu kabul etmesi istenmektedir. Avrupa Birliği ile olan ilişkilerde de belirleyici olan bu konu hem ilişkileri olumsuz yönde etkilemekte hem de üyelik karşısında örtük bir koşul olarak sunulmaktadır. Nitekim Ermeni tezlerini savunanların, Sevr Antlaşması’nda kendilerine vaat edilen devlet ile kapasiteleri sabit olmasına karşın, beklentileri artmıştır. Ancak Sevr Antlaşması’nın geçersiz olması ile Ermeni tezlerini savunanlar, göreceli bir mahrumiyet yaşamıştır. Ermeni tezlerini savunanların yaşamış olduğu göreceli mahrumiyetin bir uzantısı olarak soykırım iddiaları, sorunun uluslararasılaşması ile Avrupa Parlamentosu (AP)’nda da kabul görmüştür. Milletvekillerinin Avrupa Komisyonu’na bu konuda sordukları sorular AP’nin, Avrupa Komisyon’un bu sorulara verdiği yanıtlar da AB’nin görüşünü yansıtmaktadır. Bu çerçevede çalışmada, Ermeni tezlerini savunanların göreceli mahrumiyet söyleminin, özellikle yazılı yanıt soruları yoluyla, AP’deki yansımaları ve Türkiye ile AB arasındaki ilişkilere etkisi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Parlamentosu, Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, Ermeni Sorunu, Göreceli Mahrumiyet Kuramı, Yazılı Yanıt Soruları

Kaynakça

• Açar, Dilaver Arıkan ve İnan Rüma. “Türk Dış Politikasında Ermeni Sorunu: Dış ve İç Bağlamlarla Çözümsüzlük Sorunsalı.” XXI. Yüzyılda Türk Dış Politikasının Analizi, derleyen Faruk Sönmezoğlu, Nurcan Özgür Baklacıoğlu ve Özlem Terzi, 175-203. İstanbul: DER Yayınları, 2012.
• Altınbaş, Deniz. “Avrupa Birliği Kurumlarında ‘Ermeni Meselesi’.” Ermeni Araştırmaları, no. 39 (2011): 67-142.
• Arslan, Esat. “Fransız ‘İnkâr Yasası’nın Düşündürdükleri.” 2023, no. 129 (Ocak 2012): 46-52.
• Ayhan, Halis. Yazılı Yanıt Soruları Bağlamında Avrupa Parlamentosu’ndaki Türkiye Karşıtı Yunan ve Rum Uğraşları. Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
• Beyoğlu, Süleyman. “Sevr ve Lozan’da Ermeni Sorunu.” Akademik Bakış 2, no. 3 (Kış 2008): 125-138.
• Çuhadar, Esra and Burcu Gültekin Punsmann. Reflecting on the Two Decades of Bridging the Divide: Taking Stock of Turkish-Armenian Civil Society Activities. Ankara: TEPAV, 2012.
• Dilek, Mehmet Sait. “Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Ermenistan ve Türkiye’ye Yönelik Dış Politika Tutumları.” TESAM Akademi 2, no. 1 (2015): 195-220.
• Güler, Ali. “AB-Türkiye İlişkilerinin ‘Ermeni Sorunu’ Boyutu.” Türk Yurdu 26, no. 226 (Haziran 2006): 57-62.
• ---------. Sorun Olan Avrupa Birliği. Ankara: TÜRKAR, 2007.
• Kasım, Kamer. “Avrupa Birliği Üyelik Sürecinde Kıbrıs, Ermeni Sorunu ve Azınlıklar.” Avrasya Dosyası 11, no. 1 (Ocak-Şubat-Mart-Nisan 2005): 85-112.
• Laçiner, Sedat. Ermeni Sorunu, Diaspora ve Türk Dış Politikası: Ermeni İddiaları Türkiye’nin Dünya İle İlişkilerini Nasıl Etkiliyor?. 2. Basım, Ankara: USAK Yayınları, 2013.
• Lütem, Ömer Engin. “Avrupa Birliği ve Ermeni Sorunu.” 2023 45, (Ocak 2005): 46-51.
• ---------. “Olaylar ve Yorumlar.” Ermeni Araştırmaları, no. 39 (2011): 7-65.
• ---------. “Olaylar ve Yorumlar.” Ermeni Araştırmaları, no. 41 (2012): 7-74.
• ---------. “Olaylar ve Yorumlar.” Ermeni Araştırmaları, no. 45 (2013): 9-71.
• ---------. “Olaylar ve Yorumlar.” Ermeni Araştırmaları, no. 53 (2016): 13-98.
• ---------. “Olaylar ve Yorumlar.” Ermeni Araştırmaları, no. 54 (2016): 11-50.
• Oktay, Hasan. “Avrupa Birliği Bağlamında Türkiye ve Ermeni Sorunu.” Avrasya Dosyası 10, no. 2 (Yaz 2004): 65-95.
• Reçber, Kamuran. Avrupa Birliği Hukuku ve Temel Metinleri. 2. Baskı, Bursa: Dora Yayınları, 2013.
• Şahin, Yakup. “Çatışma Kuramları ve Kimlik Temelli Çatışmalar; Teorik Bir Giriş.”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi 1, no. 1 (2013): 32-55.
• Tacar, Pulat. “Ermenilerin Soykırım Savını Yadsıyanları Cezalandırmak Veya Türkiye’den Tazminat Almak Amacı İle Yaptıkları Yargı Mücadeleleri.” Ermeni Araştırmaları, no. 50 (2015): 395-470.
• Yılmaz, Muzaffer Ercan. Savaş ve Uluslararası Sistem. Bursa: Dora Yayınları, 2013.
• ---------. Uyuşmazlık Analizi ve Çözümü: İnsan Uyuşmazlıklarının Kaynakları ve Çözüm Paradigmaları. Ankara: Nobel Yayınları, 2006.
• İNTERNET KAYNAKLARI Avrupa Birliği Başkanlığı, “2002 Yılı İlerleme Raporu.” Ekim, 2002. https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2002.pdf.
• ---------. “AB Başkanlığı Projeleri.” Kasım 8, 2019. https://www.ab.gov.tr/ab-bakanligi-projeleri_46008.html.
• ---------. “AB-Türkiye Anadolu Arkeolojisi ve Kültürel Miras Enstitüsü Projesi Tanıtım Toplantısı Gerçekleştirildi.” Şubat 14, 2015. https://www.ab.gov.tr/49859.html.
• ---------. “Avrupa Birliğinde Yasama ve Karar Alma Süreçleri.” Temmuz 12, 2020. https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginde-yasama-ve-karar-alma-surecleri_46220.html.
• ---------. “Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları.” Ekim 22, 2020. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html.
• ---------. “Avrupa Parlamentosu.” Mayıs 8, 2020. https://www.ab.gov.tr/avrupa-parlamentosu_45628.html.
• Avrupa Parlamentosu. “Browse Chamber.” Şubat 10, 2020. https://europarl.europa.eu/meps/en/search/chamber.
• ---------. “Budgetary Powers.” https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/en/powers-and-procedures/budgetary-powers.
• ---------. “European election results -2019- European Union.” Temmuz 2, 2019. https://europarl.europa.eu/about-parliament/en/in-the-past/previous-elections.
• ---------. “Legislative powers.” https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/en/powers-and-procedures/legislative-powers.
• ---------. “P6_TA (2007) 0472.” Ekim 24, 2007. https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2007-0472+0+DOC+XML+V0//EN&language=EN.
• ---------. “P8_TA (2015) 0094.” Nisan 15, 2015. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2015-0094_EN.html.
• ---------. “Powers and Procedures.” https://europarl.europa.eu/about-parliament/en/powers-and-procedures.
• ---------. “Questions and Union acts.” https://europarl.europa.eu/plenary/en/parliamentary-questions.html?tabType=wq&tabActif=tabLastSecond#sidesForm.
• ---------. “RSP/2005/2576.” Eylül 2, 2005. https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2005-0350+0+DOC+XML+V0//EN&language=EN.
• ---------. “Rules of Procedure of the European Parliament.” Haziran, 2020. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RULES-9-2021-01-18-RULE-149_EN.html.
• ---------. “Rules of Procedure of the European Parliament.” Haziran, 2020. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/lastrules/RULE-138_EN.html?redirect.
• ---------. “The Political groups of the European Parliament.” https://europarl.europa.eu/about-parliament/en/organisation-and-rules/organisation/political-groups.
• “Bir sen eksiktin Slovakya.” Habertürk Gazetesi, Nisan 7, 2004. https://www.haberturk.com/dunya/haber/731789-bir-sen-eksiktin-slovakya.
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Husumet tohumları hakikat toprağında yeşermeyecek.” TRT Haber. Haziran 16, 2020. https://www.trthaber.com/haber/gundem/cumhurbaskani-erdogan-husumet-tohumlari-hakikat-topraginda-yesermeyecek-493400.html.
• Demirci, Murat. “Rum parlamentosu ‘Ermeni’ tasarısını kabul etti.” Anadolu Ajansı, Nisan 2, 2015. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rum-parlamentosu-ermeni-tasarisini-kabul-etti/61188.
• Dışişleri Bakanlığı. “No: 276, ‘Bozkurtlar Hareketi’nin Kapatılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı Hk.” Kasım 4, 2020. http://www.mfa.gov.tr/no_-276_-bozkurtlar-hareketinin-kapatilmasina-iliskin-bakanlar-kurulu-karari-hk.tr.mfa.
• ---------. “Türkiye-Ermenistan Siyasi İlişkileri.” http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ermenistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa.
• Elbir, Hazel Çağan. “Fransa, 24 Nisan’ı Sözde Ermeni Soykırım Anma Günü İlan Etti.” Avrasya İncelemeleri Merkezi. Şubat 7, 2019. https://avim.org.tr/tr/Yorum/FRANSA-24-NISAN-I-SOZDE-ERMENI-SOYKIRIM-ANMA-GUNU-ILAN-ETTI.
• “Fransa’dan ‘küstah’ 24 Nisan kararı!.” Milliyet Gazetesi, Nisan 12, 2019. https://www.milliyet.com.tr/dunya/fransa-dan-kustah-24-nisan-karari-2857228.
• Geldi, Mahmut. “Lübnan’da Ermeni asıllı sunucunun Türkiye’ye hakaret etmesi tepkilere yol açtı.” Anadolu Ajansı, Haziran 11, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/lubnanda-ermeni-asilli-sunucunun-turkiyeye-hakaret-etmesi-tepkilere-yol-acti/1873884.
• İncekaya, Gülsüm. “Uzmanlara göre savaş çıkarsa Azerbaycan Dağlık Karabağ’ı Ermenistan’dan geri alır.” Anadolu Ajansı, Eylül 28, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/uzmanlara-gore-savas-cikarsa-azerbaycan-daglik-karabagi-ermenistandan-geri-alir/1987994.
• Kalyoncuoğlu, Yasemin. “‘Somut olmayan kültürel miras’ online sergisi açıldı.” Anadolu Ajansı, Nisan 22, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/somut-olmayan-kulturel-miras-online-sergisi-acildi/1814397.
• Kaya, Murat. “İstanbul’daki kilise haçını söken şüpheliye 5 yıl 4 aya kadar hapis istemi.” Anadolu Ajansı, Haziran 19, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/istanbuldaki-kilise-hacini-soken-supheliye-5-yil-4-aya-kadar-hapis-istemi-/1882911.
• Kocalar, Kerem. “Gaziantep’e arkeoloji enstitüsü kuruluyor.” Anadolu Ajansı, Şubat 26, 2019. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/gaziantepe-arkeoloji-enstitusu-kuruluyor/1403626.
• Lütem, Ömer Engin. “Fransız Senatosu Kararı.” Avrasya İncelemeleri Merkezi. Mayıs 6, 2011. https://avim.org.tr/tr/Yorum/FRANSIZ-SENATOSU-KARARI.
• “Slovakya’dan soykırım küstahlığı.” Hürriyet Gazetesi, Aralık 2, 2004. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/slovakya-dan-soykirim-kustahligi-38672021.
• Şir, Aslan Yavuz. “‘Ermenistan-Türkiye Normalleşme Programı’ ve İkincil Diplomasi Çabalarına Genel Bir Bakış.” Avrasya İncelemeleri Merkezi. Haziran 2, 2017. https://avim.org.tr/tr/Yorum/ERMENISTAN-TURKIYE-NORMALLESME-PROGRAMI-VE-IKINCIL-DIPLOMASI-CABALARINA-GENEL-BIR-BAKIS.
• Tacar, Pulat. “Avrupa Parlamentosunun 1987 Yılında Aldığı ‘Ermeni Sorununa Siyasal Çözüm’ Başlıklı Kararın Öyküsü.” Ermeni Araştırmaları, no. 18 (Yaz 2005), http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=4.
• Ünlü, Murat. “Fransa’da 1915 olaylarının reddi suç sayılmayacak.” Anadolu Ajansı, Ocak 27, 2017. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/fransada-1915-olaylarinin-reddi-suc-sayilmayacak/735832.
• Yardımbaş, Feyzullah. “Avrupa Parlamentosu’ndan 1915 olaylarına ilişkin karar.” Anadolu Ajansı, Nisan 15, 2015. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/avrupa-parlamentosundan-1915-olaylarina-iliskin-karar/57069.
• ---------. “Türkiye Avrupa Parlamentosu kararını iade etti.” Anadolu Ajansı, Mayıs 1, 2015. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-avrupa-parlamentosu-kararini-iade-etti/51865.