RUSYA’DAKİ ERMENİ NÜFUSUNUN TARİHSEL GEÇMİŞİ VE ERMENİLERİN DEMOGRAFİK YAPISI (1926-2010)

Yıl 2022, Sayı: 72, 69 - 106, 30.11.2022

Sinan Koçak

Öz

Bu makalede, Rusya’daki Ermeni nüfusunun tarihsel geçmişi ve Ermenilerin demografik yapısı incelenmiştir. Sovyetler Birliği Dönemi’nde 1926, 1939, 1959, 1970, 1979 ve 1989 yıllarında yapılan nüfus sayım sonuçları ve Rusya Federasyonu Dönemi’nde 2002 ve 2010 yıllarında gerçekleştirilen nüfus sayımları bu çalışmanın temel kaynaklarıdır. Nüfus sayım sonuçlarına göre, Rusya’da yaşayan Ermenilerin toplam nüfusu, yerleşim yerlerine göre dağılımı, cinsiyet kompozisyonu, medeni durumları, konuştukları diller ve eğitim seviyeleri hakkında bilgiler verilmiştir.
Çalışmanın amacı, nüfus sayım sonuçlarına göre, Rusya’da resmî olarak yaşayan Ermenilerin demografik yapısı hakkında detaylı bilgi vermektir. Araştırma sonucunda, Sovyetler Birliği Dönemi’nin ilk nüfus sayımı olan 1926 yılında Ermenilerin nüfusu 195.410 olarak tespit edilmiştir. Yıldan yıla artan Ermeni nüfusu 1989 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre, 532.390’a yükselmiştir. Sovyetler Dönemi’nde Ermenilerin çoğunluğu kentsel bölgelerde yaşamaktadır. Ayrıca cinsiyet olarak, erkeklerin nüfusu kadınlara oranla daha fazladır. Rusya Federasyonu Dönemi’nin ilk nüfus sayımı olan 2002 yılında Ermeni nüfusu 1.130.491 olarak kayda geçmiştir. Rusya’da yaşayan Ermenilerin çoğunluğu büyük şehirlerde ve ülkenin güney bölgelerinde ikamet etmektedir. 1.130.491 Ermeni’den 904.892’si Ermenice, 1.113.215’i ise Rusça konuşabilmektedir. 2010 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre, 1.182.388 Ermeni,
Rusya’da resmî olarak yaşamaktadır. 816.375’i kentsel, 366.013’ü ise kırsal bölgelerde ikamet etmektedir. Cinsiyet kompozisyonuna bakıldığında, 638.479’u erkek, 543.909’unun kadın olduğu tespit edilmiştir. 1.182.388 Ermeni’den 1.165.256’sı Rusça konuşabilmektedir. Nüfusun eğitim seviyesini incelediğimizde,
212.690 kişi yükseköğretim, 245.492 kişi ortaöğretim, 111.902 kişi temel eğitim ve 34.360 kişi ilkeğitim seviyesinde bir eğitim derecesine sahip olduğu veriler üzerinden anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demografi, Diaspora, Ermeni, Nüfus, Rusya Ermenileri

HISTORICAL BACKGROUND OF THE ARMENIAN POPULATION IN RUSSIA AND THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF ARMENIANS (1926-2010)

Öz

In this article, the historical background of the Armenian population in Russia, and their demographic structure were analyzed. The main sources of this research are the census results in 1926, 1939, 1959, 1970, 1979 and 1989 during the Soviet Period and the censuses carried out in 2002 and 2010 during
the Russian Federation Period. These census results provide information about the total population of Armenians who live in Russia, their settlements, gender ratio, marital status, spoken languages and levels of education. This research aims to give detailed information about the demographic structure of Armenians officially living in Russia in the scope of these census results.
As a result of this study, it is understood that the Armenian population was estimated at 195,410 in the first census which was conducted in the Soviet period in 1926. The Armenian population, which has increased yearly, reached 532,390 according to the 1989 census results. During the Soviet Period, the majority of
Armenians had been living in urban regions. In addition, considering gender statistics, the number of males has been larger than females. In 2002, the first census of the Russian Federation, the Armenian population was recorded as 1,130,491. The majority of Armenians were living in big cities and the southern
regions of the country. 904,892 out of 1,130,491 Armenians could speak Armenian, and 1,113,215 could speak Russian. According to census results I 2010, Armenians in Russia were estimated at 1,182,388. 816,375 of them were residing in urban areas, and 366,013 of them were living in rural areas. When the gender composition is considered, it is observed that 638,479 are male and 543,909 are female. Of the 1,182,388 Armenians, 1,165,256 can speak Russian. When the education level of the population is examined, it is seen that 212,690 people have higher education, 245,492 people have secondary education, 11,902 people have basic education, and 34,360 people have primary education level based on data.

Anahtar Kelimeler

Demography, Diaspora, Armenian, Population, Armenians of Russia

Kaynakça

• Հայաստանի Ժողովրդագրական Ժողովածու 2012. Երևան: Հայաստանի Հանրապետության Վիճակագրական Կոմիտե, 2012.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по республикам СССР.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_26.php?reg=2.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39.php.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 27 Ocak 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1939 г. Распределение городского и сельского населения СССР и союзных республик по национальности и полу.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39_gs.php?reg=1&gor=3&Submit=tamam.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1959 года. Городское и сельское население республик СССР по полу и национальности.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_59.php?reg=1.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1970 года. Городское и сельское население республик СССР по полу и национальности.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_70.php?reg=1.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1979 года. Городское и сельское население республик СССР по полу и национальности.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_79.php?reg=1.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1989 года. Распределение городского и сельского населения республик СССР по полу и национальности.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_89.php?reg=1.
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам РСФСР.” Erişim tarihi 1 Mart, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php .
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 1 Mart, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39.php .
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 1 Mart, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php .
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 1 Mart, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php .
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 1 Mart, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php .
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам России.” Erişim tarihi 1 Mart, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php .
• ДЕМОСКОП Weekly. “Всероссийская перепись населения 2002 года. Население по месту рождения и месту проживания на территории Российской Федерации.” Erişim tarihi 27 Ocak, 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_pob_02.php.
• Gks. “Национальный состав населения.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-01.pdf.
• Gks. “Население по национальности и владению русским языком.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-03.pdf.
• Gks. “Владение языками населением Российской Федерации.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-05.pdf.
• Gks. “Владение языками населением наиболее многочисленных национальностей.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-06.pdf.
• Gks. “Население наиболее многочисленных национальностей по возрастным группам и полу по субъектам Российской Федерации.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-10.pdf.
• Gks. “Население наиболее многочисленных национальностей по возрастным группам, полу и состоянию в браке.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-11.pdf.
• Gks. “Население наиболее многочисленных национальностей по возрастным группам, полу и уровню образования.” Erişim tarihi 25 Şubat, 2022. https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-13.pdf.
• Perepis. “4.1. National composition of population.” Erişim tarihi 15 Şubat, 2022. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87.
• Perepis. “4.2. National composition for regions of the Russian Federation.” Erişim tarihi 15 Şubat, 2022. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87.
• Perepis. “4.3. Population by nationalities and knowledge of Russian.” Erişim tarihi 15 Şubat, 2022. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87.
• Perepis. “4.4. Spreading of knowledge of languages (except Russian).” Erişim tarihi 15 Şubat, 2022. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87.
• Perepis. “4.5. Population by citizenship.” Erişim tarihi 15 Şubat, 2022. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87.
• Perepis. “8.3. Population stayed temporarily on the territory of the Russian Federation by country of usual residence and purpose of arrival.” Erişim tarihi 15 Şubat, 2022. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87.
• Balcı, Sezai. Tarihte Türkler ve Ermeniler: Merkez ve Taşrada Ermeniler. ed. Mehmet Metin Hülagü vd. VII. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Bournoutian, George A. Ermeni Tarihi Ermeni Halkının Tarihine Kısa Bir Bakış. çev. Ender Abadoğlu, Ohannes Kılıçdağı. 2.Baskı. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2016.
• Dedeyan, Gerard. Ermeni Halkının Tarihi. çev. Şule Çiltaş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Hovannisian, Richard G. The Armenian People From Ancient To Modern Times Volume II. Houndmills: Macmillan, 1997.
• Uras, Esat. Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi. 2.Baskı. İstanbul: Belge Yayınları, 1987.
• Yılmaz, Salih. Rusya’da Kimler Yaşıyor? Rusya Federasyonu Etnik Atlası. Ankara: Atalay Konfeksiyon Matbaacılık ve Reklam, 2020.
• Akhundova, Jale. “Rusya’da Yerel Yönetimler: Mevcut Durum ve Sorunlar.” Avrasya Etüdleri, Sayı 46 (2014/2): 42-43.
• Atasoy, Emin. “Rusya Kentlerinin Tarihsel ve Demografik Özellikleri.” U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:10, Sayı 16 (2009/1): 2-3.
• Cabbarlı, Hatem. “Rusya’da Ermeni Diasporası: Oluşumu ve Faaliyetleri.” Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 3 (Eylül-Ekim-Kasım 2001): 132-134.
• Orbay, Fatih. “Ermeni Diasporası ve Türkiye-Rusya İlişkileri.” TASAM, Stratejik Rapor No:5 (Nisan 2005): 3-5.
• Ermeni Haber Ajansı. “Rusya’da 2.5 milyona kadar Ermeni yaşıyor.” Erişim tarihi 7 Şubat, 2022. https://www.ermenihaber.am/tr/news/2017/06/02/Rusya-2-5-milyon-Ermeni/106039.
• Государственная публичная историческая библиотека россии. “Административное деление СССР.” Erişim tarihi 17 Nisan, 2022. http://elib.shpl.ru/ru/nodes/8459-sssr-administrativno-territorialnoe-delenie-soyuznyh-respublik-na-1-yanvarya-1980-goda-spravochnik-m-1980#mode/inspect/page/10/zoom/6.