“Millet-i Sadıka” Armenian Sivil Servant Born In Van (1879 –1909)

Yıl 2023, Sayı: 74, 91 - 111, 28.11.2023

Serkan Erdoğan

Öz

The Ottoman Empire, which was involved in the modernization process following the proclamation of the Tanzimat, took on an evolving bureaucracy structure within the scope of centralization and institutionalization activities and became a common stakeholder of the new reform movements. As a result of these innovations, due to the changes and transformations made in the internal dynamics of the state, the central authority attached importance to the training of statesmen based on merit, education and experience, and ordered the Registry Books to be kept, in which the resumes of the civil servants working at the state levels were recorded. With this method, which the central authority deemed appropriate, it was aimed to see the information directly related to the civil servants, such as the salaries and possible misdemeanor of the civil servants working in the institutions they work for, depending on the education they received and the experience and experience they received depending on these trainings. This study sheds light on the background information about the Armenian civil servants who had been born in Van and lived in the empire based on Sicil-i Ahval Records, which were held in 1879 by order of Abdulhamid II and included the biographies of the officials working in the empire. In this context, the items such as year of birth, alma mater, occupational background, languages, and the salary of fifteen officials are compared with the Sivas region and analyzed within the bounds of possibility presented by aforementioned records.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Sicill-i Ahval Records, Van, Official, Armenian

Van Doğumlu “Millet-i Sadıka” Ermeni Memurlar (1879 –1909)

Öz

Tanzimat’ın ilanını müteakip modernleşme sürecine dâhil olan Osmanlı Devleti, merkezileşme ve kurumsallaşma faaliyetleri kapsamında bürokrasi evirgen bir yapıya bürünmüş ve yeni reform hareketlerinin ortak paydaşı olmuştur. Bu yeniliklerin sonucunda devletin iç dinamiklerinde yapılan değişim-dönüşümlere binaen merkezi otorite, liyakat, eğitim ve tecrübe esaslı devlet adamlarının yetişmesine önem vermiş ve bu hususta devlet kademelerinde görev alan memurların özgeçmişlerinin kaydedildiği Sicil-i Ahval Defterleri’nin tutulmasını emretmiştir. Merkezi otoritenin uygun görmüş olduğu bu metotla devlet kademlerinde görev yapan memurların görmüş oldukları eğitim ve bu eğitimlere bağlı olarak almış oldukları tecrübe ve tecrübeye bağlı olarak çalıştıkları kurumlarda hakkedişleri olan maaşları ve olası vukuatları gibi memurlarla doğrudan ilintili bütünsellik arz eden bilgileri görmeyi amaç edinmiştir. İşbu çalışma da Osmanlı’da istihdam edilen memurların biyografilerinin derç edildiği ve 1879’da II.Abdülhamid’in emriyle tutulan Sicil-i Ahval Defterleri’ne göre Van’da doğmuş olan Ermeni Osmanlı memurlarının öz geçmişlerine ışık tutmuştur. Bu bağlamda 15 Ermeni memurun doğum yılları, öğrenim gördükleri kurumlar, mesleki safahatları, bildikleri diller ve aldıkları maaşlar gibi hususlar, Sivas yöresi ile karşılaştırılarak ilgili kayıtların sunduğu imkânlar dâhilinde analiz edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Sicil-i Ahval, Van, Ermeni, Memur

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Dahiliye Memur Sicil Zarfları (DH. SAİD. MEM),66/131, 28/157, 16/221,41/359, 168/169, 165/349, 156/431, 182/172, 127/281, 143/29, 116/175, 126/321, 109/38, 141/21, 112/407.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Yıldız Maliye Nezareti Maruzatı (Y. PRK. ML.), 7/65.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Yıldız Dahiliye Nezareti Maruzatı (Y. PRK. DH.), 6/62. 6/57.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Yıldız Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y. PRK. BŞK.), 57/1.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Dahiliye Mektubi Kalemi (DH. MKT.), 1495/57.
• AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• BEYAZIT, Yasemin, “Sicill-i Ahvâl Defterleri’nin Tahlili ve Denizli Merkez Doğumlu Memurlar Üzerine Bir Prosopografi Denemesi”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 6-7-8 Eylül 2006, Denizli, Cilt: 1, s. 502-510.
• ERDOĞAN, Dilşen İnce, Van Ermeni İsyanları (1896), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2008.
• ERDOĞAN, Serkan, “Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Hakkâri Doğumlu Memurlar”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1, 2021, s. 122-138.
• FINDLEY, Carter V., Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, (Çev. Gül Çağalı Güven), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• FINDLEY, Carter V., Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform (Babıâli 1789-1922), (Çev. Ercan Ertürk), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2014.
• GÜL, Mustafa, “1896 Van Ermeni İsyanı ve Sonrasındaki Gelişmeler”, OTAM, Sayı: 8, 1997. s. 139-147.
• KILIÇ, Orhan, “Van Tarihine Genel Bir Bakış”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van Özel Sayısı, 2021, s. 19-42.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• ÖNTUĞ, Mustafa Murat, SUNAY, Serap, “Sivas Doğumlu Ermeni Memurlar (Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre)”, Osmanlı Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü”, No: 9, Cilt: 1, Sivas 2007, s. 393-417.
• ÖNTUĞ, Mustafa Murat, “Ermeni Mektepleri ve Ulusal Kimlik Oluşumu”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Yayına Hazırlayanlar: M. Metin Hülagü, vd., Erciyes Üniversitesi Yayınları, Cilt:3, Kayseri 2009), s. 263-288.
• ÖNTUĞ, Mustafa Murat, “Osmanlı Devleti’nin Ermeni Mektepleri Üzerindeki Denetimi”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, Yayına Hazırlayanlar: M. Metin Hülagü, vd., Erciyes Üniversitesi Yayınları, Cilt:3, Kayseri 2007), s. 311-330.
• ÖZGER, Yunus, “Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Bazı Yahudi Memurların Sosyo-Kültürel Durumları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 16, 2011, s. 381-401.
• ÖZKAN, Ela, 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı (1839-1914), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), Elazığ 2017.
• SARIYILDIZ, Gülden, “Sicill-i Ahvâl Defterleri”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 37, İstanbul 2019, s. 134-136.
• YILDIZ, Mehmet Zeydin, DENİZ Orhan, “Maarif Salnamelerine 19. Yüzyılın Sonunda Van’da Eğitim ve Kültür Hayatı”, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt: 21, Sayı, 35, 2016, s. 197-208.