Döngüsel Ekonomi Çerçevesinde Sıfır Atık: Yozgat İli Örneği

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 14 - 27, 20.01.2025

Hamide Güven Yusuf Alparslan Argun

Öz

Kaynakların sınırlılığı ve toplumsal ihtiyaçların artışı, atık yönetiminin önemini artırmıştır. Yozgat’ta yapılan bir araştırmada, Sıfır Atık Projesi’nin etkisini ölçmek ve yürütülen çalışmaları değerlendirmek amacıyla 30 katılımcıya 5 soru yöneltilmiş ve sonuçlar MAXQDA 2022 Nitel Analiz Programı ile analiz edilmiştir. Katılımcıların tamamı, Sıfır Atık Projesi’nin çevre, doğa ve doğal kaynakların korunması açısından önemli olduğunu belirtmiştir. Katılımcılar, çevresel tahribatın insan kaynaklı olduğuna ve bunun önlenmesi için koruma tedbirlerinin alınması gerektiğine vurgu yapmıştır. Araştırmada öne çıkan kavramlar arasında geri dönüşüm, yeniden kullanım, atıksız yaşam, israfın önlenmesi ve tüketim alışkanlıklarının değişimi yer almıştır. Katılımcıların %5’i geri dönüşümün zorluklarına dikkat çekmiş, bu zorlukların bilinçlendirme ve katılımcılıkla aşılabileceğini ifade etmiştir. İsrafın önlenmesi ve tüketim alışkanlıklarının değiştirilmesi konusunda ise %100’lük bir fikir birlikteliği sağlanmıştır. Projenin başarısı için eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının önemi vurgulanmıştır. Ayrıca, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için döngüsel ekonomi modelinin doğrusal ekonomik sistemlere alternatif olarak geliştirildiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döngüsel Ekonomi, Sürdürülebilir Kalkınma, Atık Yönetimi, Sıfır Atık

Zero Waste in the Circular Economy Framework: The Example of Yozgat Province

Öz

The limited resources and the increase in social needs have increased the importance of waste management. In a study conducted in Yozgat, 5 questions were asked to 30 participants in order to measure the impact of the Zero Waste Project and evaluate the work carried out, and the results were analyzed with the MAXQDA 2022 Qualitative Analysis Program. All participants stated that the Zero Waste Project is important in terms of protecting the environment, nature and natural resources. Participants emphasized that environmental damage is caused by humans and that protective measures should be taken to prevent this. The concepts highlighted in the study included recycling, reuse, waste-free life, prevention of waste and change in consumption habits. 5% of the participants drew attention to the difficulties of recycling and stated that these difficulties could be overcome with awareness and participation. A 100% consensus was achieved on preventing waste and changing consumption habits. The importance of education and awareness-raising activities for the success of the project was emphasized. In addition, it was stated that the circular economy model was developed as an alternative to linear economic systems in order to achieve sustainable development goals.

Anahtar Kelimeler

Circular Economy, Sustainable Development, Waste Management, Zero Waste

Kaynakça

• Almansour, M., & Akrami, M. (2024). Towards Zero Waste: An In-Depth Analysis of National Policies, Strategies, and Case Studies in Waste Minimisation. Sustainability, 16(22), 10105.
• Anne Eli Projesi. (2021, 10 Ekim). Erişim Adresi: ‘Anne Eli’ Projesine Vatandaşlardan Destek-Osmaniye Merkez Haberleri. Erişim Tarihi:13.05.2020
• Artan, S., Hayaloğlu, P., & Seyhan, B. (2015). Türkiye’de Çevre Kirliliği, Dışa Açıklık Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Journal Of Management And Economics Research, 13(1), 308-325.
• Aydemir, İ. (2017). Türkiye’de Çevre Bilinci Kapsamında Tıbbi Atık Üretim Süreçleri ve Yönetimi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 7(13), 295-311.
• Bilgili, M. S., Akkaya, E., Engin, G., & Demir, A. (2023). On the Way to Circular Economy: Türkiye’s Waste Management and Zero Waste Project. In Circular Economy Adoption: Catalysing Decarbonisation Through Policy Instruments (pp. 161-195). Singapore: Springer Nature Singapore.
• Bilgili, M.Y. (2020). “Katı Atık Yönetiminde Kullanılan Bazı Kavramlar ve Açıklamaları”. Avrasya Terim Dergisi, 8 (2),88-97.
• BM Sürdürülebilir Kalkınma, 2021
• Bozkurt, Y. (2013). Çevre Sorunları ve Politikaları, Ekin Basın Yayın Dağıtım: Bursa.
• Cansever, İ. H. (2021). Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye’nin 2023 Hedefleri İle Karşılaştırmalı BirDeğerlendirme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(3), 633-650.
• Çetindamar, D., Özbay, İ., & Karademir, A. (2024). Assessment of the Waste Management Strategies of Municipal Wastes in Turkey Concerning" Zero Waste Approach”.
• Çevre Özel İhtisas Komisyon Raporu, 2007 Çevreci Komşu Kart Geleceği Şekillendiriyor. (2021, 21 Ekim). Erişim Adresi:
• Çevreci Komşu Kart Geleceği Şekillendiriyor. Çiftlikköylülere ‘Maviden Yeşile’ Projesini Tanıttılar. (2021, 15 Ekim). Erişim Adresi:
• Çiftlik Köylülere ‘Maviden Yeşile’ Projesini Tanıttılar (Yalovabasin.Com).
• Çizer, E. Ö., & Kırçova, İ. (2024). Circular Economy Perspectives on E-Waste: A Bibliometric Analysis and Comprehensive Review. Navigating the Circular Age of a Sustainable Digital Revolution, 27-58.
• Çokgezen, J. (2007). “Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.D, 23 (2). 91-115.
• Dabak, C. (2009). Türkiye’de Ambalaj Atıklarının Kontrolü ve Avrupa Birliğine Uyum (Master's thesis, Marmara Üniversitesi).
• Edgerly, J. Ve Borreli, D. (2007). Moving Toward Zero From Waste Management to Resource Recovery. (S. 1-38).
• Egeli, G. (1996). Avrupa Birliği Ve Türkiye’de Çevre Politikaları. Türkiye Çevre Vakfı Yayınları: Ankara.
• Erdur, E. (2019). Türkiye’de Sıfır Atık Projesi ve Projenin Kamu Kurumlarında Uygulanması: Süleyman Paşa Belediyesi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ergülen, A., & Fadime, A. T. C. I. (2020). Toplam Kalite, Çevre ve Sıfır Atık Yönetimi; Yaklaşımlar, Kazanımlar ve Eleştiriler. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 299-328.
• European Commission. (2018, 06 12). Dırectıve (EU) 2019/904 of the European Parliament and of The Councıl of 5 June 2018 on The Reduction of The Impact of Certain Plastic Products On The Environment.
• European Commission. (2020, 10 14). Chemicals Strategy For Sustainability Towards A Toxic-Free Environment.
• European Commission. (2023, 07 05). Dırectıve 2008/98/EC of The European Parliament and of The Councıl of 19 November 2008 on Waste and Repealing Certain Directives.
• Gaziosmanpaşa Belediyesi, 2021
• Genç’te Çocuklara Atık Bilinci Aşılanacak. (2021, 11 Ekim). Erişim Adresi: Genç’te Çocuklara Atık Bilinci Aşılanacak Bingöl Net Haber-Bingöl Son Dakika Haberleri
• Görmez, K. (2003). Çevre Sorunları ve Türkiye. Gazi Kitabevi: Ankara.
• Groenewald, E. S. (2024). Circular Economy Strategies in Supply Chain Management: Towards Zero Waste. Power System Technology, 48(1), 464-480.
• Güllü, G. (2022). Kentsel dönüşümde sıfır atık yönetimi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(2), 112-120.
• Güven, S. (1995). Türkiye’de Sosyal Planlama, Ezgi Kitabevi Yayınları: Bursa.
• HİİP, 2020. Hedefler İçin İş Dünyası Platformu, Dcube Döngüsel Ekonomi Kooperatifi
• İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Müdürlüğü, (2022a). https://www.yozgat.bel.tr/
• İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Müdürlüğü, (2022b). https://www.yozgat.bel.tr/
• İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Müdürlüğü, (2024). https://www.yozgat.bel.tr/
• İstediğimiz Gelecek, 2021
• Kara, H. (2023). Quantitative data analysis. In Research and Evaluation for Busy Students and Practitioners (pp. 173- 186). Policy Press.
• Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2009). Çevre Politikası. İmge Kitabevi: Ankara.
• Kılıçoğlu, P. (2005). Türkiye’nin Çevre Politikalarında Sürdürülebilir Gelişme. Turhan Kitabevi: Ankara.
• Kızılcahamam Belediyesi 2 Ayda 32 Ton Atık Topladı. (2022, Haziran). Erişim Adresi: https://www.kizilcahamam.bel.tr/ıcerikdetayi/kizilcahamam-belediyesi-2-ayda32-ton-atik-topladi/777
• Koska, A., & Erdem, M. B. (2023). Performance analysis of manufacturing waste using SWARA and VIKOR methods: Evaluation of Turkey within the scope of the circular economy. Sustainability, 15(16), 12110.
• Kurtoğlu, R. (2017). Şehir Pazarlaması ve Markalaşması Kapsamında Yozgat İlinin Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi ve Öneriler. Turkish Journal of Marketing, 2(1), 1-20.
• Maçin, K. E. 15-17 Eylül 2021 Yeşil Mutabakat, Biyoekonomi Stratejisi ve Sıfır Atık Perspektifinden Türkiye’de Gıda Atıkları Yönetimi ve Paydaşların Görevleri.
• Marmara Belediyeler Birliği, 2021. https://www.marmara.gov.tr/uploads/mbb-faaliyet -raporu-2021.pdf
• Memiş, L. (2016). Sürdürülebilir Kentsel Kalkınma ve Katı Atık Yönetiminde Ağ Yönetişimi: Giresun İli Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Memiş, L. (2020). “Kentsel Aktörlerin Sürdürülebilirlik Algıları: Q-Metodoloji Yöntemiyle Bir Araştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (1). 244-260.
• Mentese, S., & Kızılçam, G. (2021). Türkiye’de Katı Atık Yönetim Uygulamaları ile İzaydaş (Kocaeli) Örneğinin Karşılaştırılması. Doğu Coğrafya Dergisi, 26(46), 109-128.
• Mısır, A., & Arıkan, O. (2022). Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’de döngüsel ekonomi ve sıfır atık yönetimi. Çevre İklim ve Sürdürülebilirlik, 23(1), 69-78.
• Mısır, A., & Arıkan, O. (2022). Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’de Döngüsel Ekonomi ve Sıfır Atık Yönetimi. Çevre İklim ve Sürdürülebilirlik, 23(1), 69-78.
• Okumuş, N. (2023). Yeni Dünya Düzeninde Döngüsel Ekonomi ve Sıfır Atık: AB Üyesi Ülkeler.
• On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023
• Onuncu Kalkınma Planı, 2014-2018
• Önder, H. (2018). Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışında Yeni Bir Kavram: Döngüsel Ekonomi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (57), 196-204.
• Özel İhtisas Komisyon Raporu (2018). İçme Suyu, Kanalizasyon Arıtma Sistemleri Ve Katı Atık Denetimi. Erişim: 1 Temmuz 2021, https://www.sbb.gov.tr.
• Özkan, R. (2022). Sürdürülebilir Çevre Politikalarının Geliştirilmesi Bakımından Sıfır Atık Projesi’nin Etkilerinin Değerlendirilmesi: Bursa Mustafakemalpaşa Belediyesi Örneği (Master's Thesis, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Özmehmet, E. (2008). “Dünya’da ve Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları”, Yaşar Üniversitesi E- Dergisi, 3 (12). 1-7.
• Ravindran, V. (2019). Data analysis in qualitative research. Indian Journal of Continuing Nursing Education, 20(1), 40- 45.
• Sajdera, J. (2023). Application of the" textual laboratory" tools of the Maxqda computer program in scientific researchcomparative analysis of Polish and foreign research reports. E-mentor, 98 (1), 42-51.
• Saraç, B., Gündoğdu, H. G., & Aytekin, A. (2023). Sıfır Atık Yönetimi Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi: Büyükşehirler Örneği. Politik Ekonomik Kuram, 7(Özel Sayı), 238-256.
• Sıfır Atık El Kitapçığı, (2017). Ankara: T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü.
• Sıfır Atık Mavi İle Deniz ve Kıyılardan 65 Bin Tondan Fazla Deniz Çöpü Toplandı. (2022, 2 Nisan). Erişim Adresi: 'SıfırAtık Mavi' İle Deniz ve Kıyılardan 65 Bin Tondan Fazla Deniz Çöpü Toplandı (aa.com.tr).
• Sıfır Atık Mavi. (2022). 07 16, 2021 Tarihinde https://mavi.sifiratik.gov.tr/ Adresinden Alındı.
• Sıfır Atık Nedir? (2021, Aralık 30). Erişim Adresi: Sıfır Atık-Millî Eğitim Bakanlığı (meb.gov.tr).
• Sıfır Atık Sistem Kurulumu. (2021, 19 Eylül). Erişim Adresi: https://sifiratik.gov.tr/ sistemkurulumu.
• Sıfır Atık Yönetimi Yol Haritası. (2021, 25 Kasım). Erişim Adresi: https://webdosya. csb.gov.tr
• Sıfır Atık Yönetmeliği. (2019, 12 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 30829). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190712-9.html
• Sıfır Atık Yönetmeliği. (2019, 12 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 30829). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190712-9.html
• Skripnuk, D., Didenko, N., Gazizulina, A., Kikkas, K. N., & Skripniuk, K. (2023). Methodology of a circular economy in a specific territory. Sustainability, 15(13), 10363.
• Taşkan, Ş. (2013). Türkiye'de Tehlikeli Atık Oluşumu ve Bertarafı (Master's thesis, Marmara Universitesi).
• The State of Zero Waste Municipalities, 2020
• Toprak, Z. (2003). Çevre Yönetimi Ve Politikası, Albi Yayınları: İzmir.
• Türkeş, M., Sümer, U.M., ve Çetiner, G. (2000). “Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları”, Tesisat Dergisi, 52. 84-100.
• Türk-İş Başkanından Atık Toplayıcılarına Destek. (2021, 8 Kasım). Erişim Adresi: https://t24.com.tr/haber/turk-isbaskani-atalay-dan-atik-toplayicilarina-destekadetacevre-gonullusu-gibi-calisiyorlar-ekonomiye-ve-cevreye-katkisagliyorlar,987106.
• URL-1:https://www.mfa.gov.tr/surdurulebilir-kalkinma.tr.mfa (erişim 01.12.2024)
• URL-10: https://yerelyonetimler.csb.gov.tr/faaliyet-raporlari-i-88463 (erişim 10.11.2020).
• URL-11: https://www.oran.org.tr/images/dosyalar/20190918155744_2.pdf (erişim 10.11.2024)
• URL-2:https://turkiye.un.org/tr/sdgs (erişim 03.09.2020).
• URL-3:https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/cevre-ozel-ıhtisas-komisyonu-raporu.pdf (erişim 11.08.2022).
• URL-4:https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/on_birinci_kalkinma_plani-2019-2023.pdf (erişim 13.12.2019).
• URL-5:https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?mevzuatno=5393& mevzuattur=1&mevzuattertip=5 (erişim 16.10.2018).
• URL-6:https://www.tuca.gov.tr/index.html (erişim 05.09.2018).
• URL-7:https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/2021-yili-atik--stat-st-k-bulten--20231225152938.pdf (erişim 08.04.2019).
• URL-8: https://orgtr.org/cevre-kanunu-2872-sayili-kanun/ (erişim 1.09.2022).
• URL-9: https://www.yozgat.bel.tr/sifir-atik-ve-cevre-bilinci (erişim 13.08.2022).
• Yeşil Karıncalar/ Bir Geri Dönüşüm Hikayesi. (2021, 5 Kasım). Erişim Adresi: https://donusumdernegi.org/yesilkarincalar-bir-geri-donusum-hikayesi/
• Yıldırım Belediyesi’nden Örnek Proje. (2022, Temmuz). Erişim Adresi: https://www.milliyet.com.tr/yerelhaberler/bursa/merkez/yildirim-belediyesinden ornek-proje-6736863.
• Yozgat Katı Atık ve Çevre Müdürlüğü, 2024. https://www.yozgat.bel.tr/
• Yozgat Katı Atık ve Sıfır Atık Müdürlüğü; 2024
• Zabihi, Hossein., Habib, Farah Ve Mirsaeedie, Leila. (2012). “Sustainability in Building and Construction: Revising Definitions and Concepts”, İnt. J. Emerg. Sci., 2(4). 570-578.
• Zero Waste International Alliance, (2022). Zero Landfill İs Not Zero Waste. https://zwia.org/zero-landfill-is-notzerowaste/ (06.03.2024).