Alihan Töre Sagunî’s Turkestan Concern: The Struggle for Independence and Identity

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 76 - 82, 29.07.2025

Birsel Koygun

Öz

Alihan Töre fought primarily to preserve the identity, culture, and freedom of the Turkistani people against the influence of China and the Soviet Union. In his works, he expresses deep concerns about the political, religious, and cultural future of Turkistan. Accordingly, in Turkistan Anxiety, Sagunî openly criticizes the oppressive policies of the Soviets and the Chinese, which threatened the cultural and religious integrity of the Turkistani people. He calls upon his people to awaken, reclaim their historical legacy, and develop a collective consciousness of resistance. The work is of significant value as it not only addresses the key events of the period but also sheds light on lesser-known aspects of regional developments. This study analyzes prominent themes through textual analysis, revealing that Alihan Töre was not only a political leader but also a thinker and an intellectual striving to awaken his people. His work Turkistan Anxiety is examined in the context of the struggle for independence and identity, highlighting his role as a central figure in the political and cultural resistance movements in early 20th-century Turkistan. In conclusion, Turkistan Anxiety is not merely a personal account; it illuminates the historical realities of its time and continues to serve as a powerful intellectual resource in the ongoing identity and freedom struggles of the contemporary Turkistani people.

Anahtar Kelimeler

Cultural Resistance , Struggle for Independence , Alihan Tore Saguni , Turkestan

Alihan Töre Sagunî’nin Türkistan Kaygısı: Bağımsızlık ve Kimlik Mücadelesi

Öz

Alihan Töre, özellikle Çin ve Sovyet etkisine karşı Türkistan halkının kimliğini, kültürünü ve özgürlüğünü koruma amacıyla mücadele etmiş; eserlerinde Türkistan’ın siyasi, dinî ve kültürel geleceği konusunda derin endişelerini dile getirmiştir. Bu sebepten mütevellit eserde Sagunî, Türkistan halkının kültürel ve dini bütünlüğünü tehdit eden Sovyet ve Çin baskılarını açık bir şekilde eleştirmekte; halkı uyanmaya, geçmişine sahip çıkmaya ve kolektif bir direniş bilinci geliştirmeye davet etmektedir. Eser dönemin olaylarını ele alması ve bölgede yaşanan gelişmelerin bilinmeyen yönlerini aydınlatması bağlamında nitelikli bir yapıttır. Yapılan bu incelemede metin analizi yoluyla öne çıkan konular ele alınmıştır. Alihan Töre, siyasi bir lider olmanın yanında, aynı zamanda bir düşünür ve halkını uyandırmaya çalışan bir aydın olduğu aşikârdır. 20. yüzyıl başlarında Türkistan coğrafyasında siyasi ve kültürel mücadelelerin önemli bir temsilcisi olan Alihan Töre Sagunî’nin “Türkistan Kaygısı” adlı eseri çerçevesinde bağımsızlık ve kimlik arayışı açısından incelenecektir. Hülasa, “Türkistan Kaygısı” sadece bireysel bir anlatı değildir. Bununla birlikte dönemin olaylarına ışık tutmakla kalmayıp günümüz Türkistan halklarının kimlik ve özgürlük mücadelelerinde de güçlü bir düşünsel kaynak olarak önemini korumaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Direniş , Bağımsızlık Mücadelesi , Alihan Töre Sagunî , Türkistan

Kaynakça

• Acar, H., & Bulut, S. (2021). Çin’in Doğu Türkistan Politikasının Uluslararası Topluma Yansımaları. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 9 (1), 1–42.
• Altın Öztürk, G. (2013). Uluslararası Çatışma Bölgeleri: Doğu Türkistan ve İnsan Hakları İhlalleri. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 1 (1), 67– 79.
• Doğan, O., & Şakirov, K. (2022). Türkistan Kaygısı. Tarih ve Kuram Yayınları.
• Ertem, A. V. (2025). Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Basınında Doğu Türkistan (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kapcı, H. Z., & Erdoğan, A. (2018). Arşiv belgeleri ışığında Türk-Sovyet ilişkilerinde Doğu Türkistan’ın bağımsızlık faaliyetleri (1933–1934). Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (12), 123–134. Millî Eğitim Bakanlığı (2025). https://www.meb.gov.tr/istiklalmarsi/home/Bagimsizlik/Tanim (Erişim Tarihi: 17/06/2025).
• Pişkin, Ç., & Ertem, A. V. (2022). Amerika Merkezî İstihbarat Teşkilatı Raporlarına Göre, Doğu Türkistan’daki İstihbarat Faaliyetleri (1948-1955). İdil-Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi, 4(7), 1-22.
• Saġunî, A. T. (2007). Türkistan kayġusi. World Uyghur Congress (Dünya Uyğur Kurultayı).
• Shokırova, F. (2017). Türkistan aydınlarından Alihan Töre (1885–1976): Hayatı, faaliyetleri ve fikirleri (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü). Marmara Üniversitesi.
• Smith, A. D. (2017). Millî Kimlik. İletişim Yayınları.
• Şahin, E. (2010). Doğu Türkistan. Journal of Turkish Research Institute (3).
• Şakirov, K., & Polat, Y. (2008). Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Alihan Töre Sagunî’nin sosyo-politik görüşleri. Qafqaz Üniversitesi Dergisi, 24, 110–119.
• Tarhanlı, Z. E. (2019). Türkistan kaygısı. Tarih Kritik Dergisi, 5(3), 239–242.
• Tursun, N. (2020). 1933 ve 1944 yıllarında kurulan Doğu Türkistan cumhuriyetleri hakkındaki kaynaklar ve bu kaynakların değeri. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 16, 233–257.
• Türk Dil Kurumu. (2010). Türkçe sözlük. TDK Yayınları.