ONKOLOJİ HASTALARINDA SIK KARŞILAŞILAN SEMPTOMLAR VE HEMŞİRELİK YÖNETİMİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 42 - 58, 15.06.2019

Aynur Bahar , Özlem Ovayolu , Nimet Ovayolu

Öz

Onkolojide kullanılan tedavi yöntemleri aynı zamanda pek çok yan etkiye neden olmaktadır. Tedavi uygulamaları sonucunda gelişebilecek yan etkilerin tanınması ve uygun bakımın sağlanmasının hastaların günlük yaşam aktivitelerine katılımını ve yaşam kalitesini arttırabileceği bilinmektedir. Bu makalede onkoloji hastalarında görülen fiziksel ve emosyonel semptomlar ile bu semptomların kontrolünde hemşirelerin kullanabileceği yöntemler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kanser, sık görülen semptomlar, semptom yönetimi

Kaynakça

• A comprehensive cancer control program for BC. Symptom Management Guidelines. http://www.bccancer.bc.ca/nursing-site/ Erişim Tarihi: 20.05.2015.
• Aghabati N, Mohammadi E, Esmaiel ZP. The effect of therapeutic touch on pain and fatigue of cancer patients undergoing chemotherapy. ECAM 2010; 7 (3): 375-81.
• Arslan M, Özdemir L. Kemoterapiye bağlı gelişen bulantı-kusmanın yönetiminde kullanılan tamamlayıcı tedavi yöntemleri. Türk Onkoloji Dergisi 2015; 30 (2): 82-89.
• Arslan S. Kansere Bağlı Yorgunluk. http://www.solunum.org.tr/TusadData/Book/47 2/17620161278-28_Bolum_27_Yorgunluk.pdf Erişim Tarihi: 19.03.2019
• Ateş S, Olgun N. Kemoterapiye bağlı alopesi ve yaşam kalitesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2014; 1: 67-80.
• Aydın O, Deveci A, Esen Danacı A. Kanser tanısı intihara yol açar mı? Risk algılama ve azalttı mı nasıl yapılabilir? Üroonkoloji Bülteni 2012; 11: 311-315.
• Aydoğan F, Uygun K. Kanser hastalarında palyatif tedaviler. Klinik Gelişim 2011; 24 (3): 4-9.
• Bradt J, Dileo C, Grocke D et al. Music interventions for improving psychological and physical outcomes in cancer patients. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011; 15 (8): CD006911.
• Buluş M. Bulantı-Kusma. 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi (Kongre Kitabı). Antalya: 19-23 Mart 2014: 85-86.
• Campos de Carvalho E, Martins FT, dos Santos CB. A pilot study of a relaxation technique for management of nausea and vomiting in patients receiving cancer chemotherapy. Cancer Nurs 2007; 30(2):163-7.
• Can G. Kanser hastasında yorgunluk. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2006; 3 (2):10- 17.
• Çayır Y, Işık M. Terminal dönem kanser hastalarında evde sağlık hizmetleri. Smyrna Tıp Dergisi 2012; Ek sayı 1:87-89.
• Cimete G. Yaşam sonu bakım: Ölümcül hastalarda bütüncü yaklaşım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2002:57-92.
• Çıtlak K, Kapucu S. Kemoterapi alan hastalarda görülen oral mukozitin önlenmesi ve tedavisinde güncel yaklaşımlar: Kanıta dayalı uygulamalar. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2015; 1:70-77.
• Dy SM, Apostol CC. Evidence-based approaches to other symptoms in advanced cancer. Cancer J 2010; 16 (5):507-513.
• Enblom A, Tomasson A, Hammar M, et al. Pilot testing of methods for evaluation of acupuncture for emesis during radiotherapy: A randomised single subject experimental design. Acupunct Med 2011; 29 (2):94-102.
• Ernst E, Posadzki P, Lee MS. Reflexology: An update of systematic review of randomised clinical trials. Maturitas 2011; 68: 116-120.
• Gönderen HS, Kapucu S. Nötropenik hastada nötropeniyi değerlendirme kriterleri ve hemşirelik bakımı. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2009; 1: 69–75.
• Güngörmüş Z, Bulut EÖ. Kanser hastalarında yaşam kalitesi ve oral mukozit. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 1: 24-30.
• Harris DG. Nausea and vomiting in advanced cancer. Br Med Bull 2010; 96 (1): 175-185.
• Hintistan S, Çilingir D, Nural N, et al. Hematolojik kanserli hastaların kemoterapiye bağlı yaşadıkları semptomlara yönelik uygulamaları. Gü- müşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2012; 1 (3):153-164.
• Hou WH, Chiang PT, Hsu TY, et al. Treatment effects of massage therapy in depressed people: A meta-analysis. J Clin Psychiatry 2010; 71 (7): 894-901.
• Kabalak AA, Öztürk H, Çağıl H. Yaşam sonu bakım organizasyonu; palyatif bakım. Yoğun Bakım Dergisi 2013; 11 (2):56-70.
• Kadıköylü G. Kanser ve Anemi: Epo Kullanım Kılavuzu. Türk Hematoloji DerneğiHematolojide Destek Tedavileri ve İnfeksiyonlar Kursu. 2007. Erişim Tarihi: 12.10.2015.
• http://www.thd.org.tr/thdData/userfiles/file/HE M_DES_2007_17.pdf.
• Karadağ F, Gülen ŞT, Ceylan E, et al. İleri evre akciğer kanseri olgularında yorgunluk ve güç- süzlükle ilişkili faktörler. Solunum Dergisi 2012; 14 (1):27-33.
• Karan MA, Akın S. Terminal yaşlı hastaya yaklaşım. Klinik Gelişim 2012; 25: 90-94.
• Kim JI, Lee MS, Kang JW, et al. Reflexology for the symptomatic treatment of breast cancer: A systematic review. Integr Cancer Ther 2010; 9 (4): 326-330.
• Kocaman YN, Kaçmaz N, Özkan M. İleri evre kanser hastalarının karşılanmamış bakım gereksinimleri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2013; 4 (3): 153-158.
• Korkan EA, Uyar M. Ağrı kontrolünde kanıt temelli yaklaşım: refleksoloji. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 1: 9-14.
• Lagman R, Walsh D. Integration of palliative medicine into comprehensive cancer care. Semin Onco 2005; 32 (2):134-138.
• Li XM, Yan H, Zhou KN, et al. Effects of music therapy on pain among female bre-ast cancer patients after radical mastec-tomy: Results from a randomized controlled trial. Breast Cancer Research and Treatment 2011; 28 (2): 411- 419.
• Luebbert K, Dahme B, Hasenbring M. The effectiveness of relaxation training in reducing treatment-related symptoms and improving emotional adjustment in acute non-surgical cancer treatment: a meta-analytical review. Psychooncology 2001; 10 (6):490-502.
• MASCC=ISOO Evidence-based clinical practice guidelines for mucositis secondary to cancer therapy. http://www.mascc.org/assets/Guidelines-T ols/mascc%20isoo%20mucositis%20guidelines %20summary%207nov2014.pdf. Erişim Tarihi: 07.10.2015.
• Mercadante S. Management of cancer pain. Intern Emerg Med 2010; Suppl 1: 31-35.
• Mock V. Evidence-based treatment for cancer-related fatigue. J Natl Cancer Inst Monogr 2004; 32: 112-118.
• Okanlı A. Tamamlayıcı ve Psikososyal Terapiler. Özcan CT, Gürhan N, Çeviri editör. Ruh Sağlı- ğı ve Psikiyatri Hemşireliğinin Temelleri Kanı- ta Dayalı Uygulama Bakım Kavramları. 6. Baskı. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2016: 217-238.
• Özçelik H, Fadıloğlu Ç, Karabulut B, et al. Kanser hastasının palyatif bakımında vaka yönetimine dayalı multidisipliner bakım protokolü. Ağrı 2014; 2:47-56.
• Palliative care. Symptom management. http://www.stoppain.org/palliative_care/conten t/symptom/default.asp. Erişim Tarihi: 20.05.2015.
• Quattrin R, Zanini A, Buchini S, et al. Use of reflexology foot massage to reduce anxıety in hospitalized cancer patients in chemotherapy treatment: methodology and outcomes. J Nurs Manag 2006; 14 (2): 96-105.
• Richardson J, Smith JE, McCall G, Richardson A, Pilkington K, Kirsch I. Hypnosis for nausea and vomiting in cancer chemotherapy: A systematic review of the research evidence. Eur J Cancer Care 2007; 16 (5): 402-412.
• Ripamonti C, Bruera E. Pain and Symptom Management in Palliative Care. http://www.google.com.tr/url?url=http://moffitt .org/ Erişim Tarihi: 28.05.2015.
• Rubenstein EB, Peterson DE, Schubert M. Clinical practice guidelines for the prevention and treatment of cancer therapy-induced oral and gastrointestinal mucositis. Cancer 2004; Suppl 9: 2026-2046.
• Sağkal T, Eşer İ, Uyar M. Reiki dokunma terapisinin ağrı ve anksiyete üzerine etkisi. Spatula DD. 2013; 4:141-146.
• Santosh S, Joseph S, Jose A, et al. Anxiolytic and antiemetic effects of aromatherapy in cancer patients on anticancer chemotherapy. Pharmacologyonline 2011; 3: 736-744.
• Sarıhan E, Kadıoğlu E, Artıran İF. Kanser ağrısı, tedavi prensipleri ve dünya sağlık örgütü ağrı basamak tedavisi. Nobel Med 2012; 8 (1): 5- 15.
• Seven M, Akyüz A, Sever N, et al. Kanser tanısı alan hastaların yaşadığı fiziksel ve psikolojik semptomların belirlenmesi. Taf Prev Med Bull 2013; 12 (3): 219-224.
• Shahi PK, A. Rueda D, Manga GP. Management of cancer pain. An. Med. Interna (Madrid) 2007; 11: 554-557.
• Sharp DM, Walker MB, Chaturvedi A, et al. A Randomised controlled trial of the psychological effects of reflexology in early breast cancer. Eur J Cancer 2010; 46 (2):312-322.
• Sis ÇA. Radyoterapi sonucu gelişen yan etkiler ve hemşirelik yaklaşımı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 3 (3): 933-947.
• Stephenson N, Swanson M, Dalton J. et al. Partnerdelivered reflexology: Effects on cancer pain and anxiety. Oncology Nursing Forum 2007; 34 (1): 127-132.
• Tsang KL, Carlson LE, Olson K. Pilot crossover trial of reiki versus rest for treating cancer- related fatigue. Integrat Cancer Ther. 2007; 6 (1):25-35.
• Tsigaroppoulos T, Mazaris E, Chatzidarellis E, et al. Problems faced by relatives caring for cancer patients at home. Int J NursPract 2009; 15 (1):1-6.
• TÜBA Ulusal Kanser Politikaları Çalıştayı Raporu. TÜBA-Kanser Çalışma Grubu, Türkiye Bilimler Akademisi, 2014. http://www.tuba.gov.tr/upload/files/tubayla_ilg ili/Kanser%20%C3%87al%C4%B1%C5%9Fta y%C4%B1%20Raporu_compressed.pdf. Eri- şim tarihi: 07.10.2015.
• Türkiye Kanser İstatistikleri, 2012. http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanseristatistikleri/1445-t%C3%BCrkiye-kanseristatistikleri-rapor-k%C4%B1sa.html Erişim Tarihi: 07.10.2015.
• Uğur Ö. Kanser hastasının semptom yönetimi. Türk Onkoloji Dergisi 2014; 29 (3): 125-135.
• Ünal ÇN, Çınar S. Kemoterapi alan kanserli hastalarda oral mukozitler önlenebilir mi? Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012; 2 (4): 155-163.
• Ünsar S, Yıldız FÜ, Kurt S, et al. Kanserli hastalarda evde bakım ve semptom kontrolü. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007; 2 (5): 89-106.
• Usta YÖ. Anemi. 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi (Kongre Kitabı). 19-23 Mart 2014 Antalya: 93- 94.
• Uysal N. Ağrı yönetiminde yetersizlikler ve hemşirenin rolü. 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi (Kongre Kitabı). Antalya: 19-23 Mart 2014: 214-215.
• Uzunoğlu S, Çiçin İ. Kanser hastalarında ağrıya yaklaşım. Klinik Gelişim 2011; 24 (3): 14-20.
• WHO's cancer pain ladder for adults. http://www.who.int/cancer/palliative/painladde r/en/ Erişim Tarihi: 26.05.2015.
• Yavuzşen T, Alacacıoğlu A, Çeltik A, et al. Kanser ve uyku bozuklukları. Türk Onkoloji Dergisi 2014; 29 (3): 112-119.