KRONİK HASTALIKLARDA PSİKOSOSYAL SORUNLAR VE BAKIM

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 57 - 72, 11.03.2013

Ülkü Özdemir Sultan Taşcı

Öz

Kronik hastalıklar tıbbi girişimlerle tedavi edilemeyen, hastalığın derecesini azaltmak ve öz bakımında kişinin işlevini ve sorumluluğunu en üst düzeye çıkarmak için periyodik izlem ve destek bakım gerektiren durumlardır. Kronik hastalığı olan hastalarda üzüntü, öfke, çaresizlik, sürekli ağlama, ümitsizlik, endişe, içe kapanma, aile ve iş yaşantısına ilişkin rol kaybı, öz güvende azalma, ölüm korkusu, bağımlı olma endişesi, beden imajı değişikliği ve yaşam tarzında bozulma, depresif görüntü ve sosyal izolasyon gibi psikososyal problemler ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle kronik durumların yönetimi, fizyolojik sorunların yönetiminin yanı sıra psikolojik ve sosyal sorunların yönetimini de kapsamaktadır. Psikososyal bakımda hemşirenin rolü, hasta ve ailenin yaşam tarzı değişikliklerine uyum sağlamasına yardım etmek, uyumsuzlukları önlemek ve hasta ve ailenin baş etme becerilerini geliştirerek hastalığa uyumlarını artırmaktır. Bu makalenin amacı; kronik hastalığı olan bireylerde görülen psikososyal sorunları ve psiko sosyal bakım sürecinde hemşirenin rolünü ele almaktır.

ÖZET

 

Anahtar Kelimeler: Kronik hastalıklar, psiko- sosyal sorunlar, hemşirelik, uyum.

ABSTRACT

 

Chronic illness are conditions not cured by medical intervention and requiring periodic monitoring and supportive care to reduce the degree of illness and to maximize the person' s functioning and responsibilty for self- care. Psychosocial problems may occur with chronic illness patients such as anger, helplessness, constant crying, despair, anxiety, social withdrawal, loss of role of family and work life, reduced self-confident, fear of death, fear of becoming dependent, body image changes and life-style distortion, depressed image and social isolation. For this reason, management of chronic conditions includes the management psychological and social issues as well as physiological issues management. The role of the nurse for psychosocial care to help to adapt to changes in lifestyle, to prevent incompatibilities and to increase the compliance to the disease of patients and their families by developing their coping skills. The purpose of this article is to deal with psychosocial problems, seen in persons with chronic diseases and the role of the nurse in the process of psychosocial care.

 

Key Words: Chronic illnesses, psycho-social problems, nursing, compliance.

 

 

Anahtar Kelimeler

Kronik hastalıklar, psiko- sosyal sorunlar, hemşirelik, uyum

Kaynakça

• Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Ankara: Sistem Ofset; 2005: 193-200.
• Akdemir N, Bostanoğlu H, Yurtsever S ve ark. Yatağa bağımlı hastaların evde bakım hizmeti. Dicle Tıp Derg / Dicle Med J 2011; 38(1): 57- 65.
• Akın S, Durna Z. Kalp yetersizliği hastalarının psikososyal uyumu, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 10 (2):1- 8.
• Bahar A, Sertbaş G, Sönmez A. Diabetes mellituslu hastaların depresyon ve anksiyete duzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2006; 7: 18- 26.
• Blumenthal JA, Babyak MA, O’Connor C. Effects of exercise training on depressive symptoms in patients with chronic heart failure: The HF-ACTION randomized trial. JAMA 2012; 308(5): 465- 74.
• Balkan S. Serebral fonksiyonların fonksiyonel anatomisi. İliçin G, Biberoğlu K, Süleymanlar G, Ünal S (editörler). İç hastalıkları, 2. Baskı, Cilt:2, Ankara: Güneş Kitabevi; 2005: 3533
• Blumenthal JA, Lett HS, Babyak MA at all. Depression as a risk factor for mortality after coronary artery bypass surgery. Lancet 2003; 362: 604–09.
• Bostancı N. “Psikososyal sorunlar-anksiyete”. Can G (Editör). Onkoloji Hemşireliğinde kanıta Dayalı Semptom Yönetimi. Pharma Publication Planning, Mavi İletişim Danışmanlık, 2007: 229- 39.
• Bourguignan C, Labyak SE, Taibi D. Investigating sleep disturbances in adults with rheumatoid arthritis. HolistNurs Pract 2003; 17: 241- 49.
• Chronic diseases. Erişim: 10.03.2012, http://www.who.int/topics/chronicşdiseases/e n/
• Cimili C. Diyabette ve kronik hastalıklarda ruh sağlığı. Akalın MA (Editör). Birinci basamakta diyabetik hastanın yönetimi. İzmir, 2001: 91-100. Erişim: 10.03.2012. http://www.academia.edu/434069/BIRINCI_
• BASAMAKTA_DIYABETIK_HASTANIN _YONETIMI Çam O, Saka Ş, Gümüş A B. Meme kanserli hastaların psikososyal uyumlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Meme Sağlığı Dergisi 2009; (5)12: 73- 84.
• Demirbağı BC ve Güngörmüş Z. Vitiligo. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi 2012; 11(1): 41- 50.
• Devins GM, Seland TP. Emotional impact of multiple sclerosis: Recent findings and suggestions for future research. Psychological Bulletin1987; 101(3): 363- 75.
• Ekinci M, Okanlı A. Konsültasyon liyezon psikiyatri hemşireliği. Atatürk Üniv Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 4 (2) : 75Erkoç Y, Yardım N (Editörler). T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Türkiye’de Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Risk Faktörleri ile Mücadele Politikaları. Ankara: Anıl Matbaası; 2011: 15 Fortinasit KM, Holoday Worret PA. Psychiatric mental health nursing. USA: Mosby-Year Book; 1996: 678- 9.
• Gallagher D, O’Regan C, Savva GM et al. Depression, anxiety and cardiovascular disease: Which symptoms are associated with increased risk in community dwelling older adults? Journal of Affective Disorders, 2012; 142(1-3): 132–138. Erişim:29.08.2012, http://www.sciencedirect.com/science/article/ pii/S0165032712002765/.
• Gorman LM, Sultan DF, Raines ML. Davis’ s manual of psychosocial nursing in general patient care. Philadelphia: F A Davis Company;1996: 436-47.
• Güven T. Diyabetes Mellitüslü Hastalarda Yaşam Kalitesi Ve Depresyon Etkisinin Araştırılması. Uzmanlık Tezi, T.C. Sağlık Bakanlığı, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, İstanbul, 2007.
• Ha JH, Wong CK. Pharmacologic treatment of depression in patients with myocardial infarction, Journal of Geriatric Cardiology 2011; 8: 121- 6.
• İncirkuş K, Nahcivan NÖ. Kronik hastalık bakımını değerlendirme ölçeği-hasta formu’ nun Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2011; 4 (1): 102-109. Erişim: 10.03.2012, http://www.deu.edu.tr/UploadedFiles/Birimle r/18792/102-109_incirkusoz.pdf
• Karabulutlu EY, Okanlı A. Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2011; 14 (4): 25-31.
• Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Adana: Nobel Tıp Kitapevleri; 2010: 99-111.
• Karaman Y. Frontotemporal Demanslar. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı, Kayseri. Erişim: 27. 08.2012. http://www.cty.com.tr/files/journals/4/128.pdf /
• Karataş Ş. Tip II Diyabetes Mellitüs ve Demans İlişkisi. Uzmanlık Tezi, T.C. Sağlık Bakanlığı, Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dahiliye Kliniği, İstanbul, 2009.
• Kocaman N. Genel hastane uygulamasında psikososyal bakım ve konsültasyon liyezon psikiyatrisi hemşireliği. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 9(1): 49- 51.
• Kohen D, Burgens AP, Catalan J, Lant A. The role of anxiety and depression in quality of life and symptom reporting in people with diabetes mellitus. Qual Life Res 1998; 7: 19720
• Korkmaz T, Tel H. KOAH’lı hastalarda anksiyete, depresyon ve sosyal destek durumunun belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2010; 13(4): 79
• Kömürcüoğlu B, Balcıoğlu M, Öztuna I, ve ark. KOAH’ lı erkek olgularda depresyon. Toraks Dergisi, 2000; 1(3):31- 4.
• Kulaksızoğlu IB. Nörolojik hastalıkların psikiyatrik yansımaları. İÜ İstanbul Tıp Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dalı, 2009. Erişim: 27. 08. 2012. http://www.itfnoroloji.org/psikiyatrik/Psikiyat rik.htm/
• Küçükkaya P G. Psikososyal SorunlarAnksiyete. Can G,ed. Onkoloji Hemşireliğinde Kanıta Dayalı Semptom Yönetimi. İstanbul: Pharma Publication Planning, Mavi İletişim Danışmanlık; 2007: 243Legg M J. What is psychosocial care and how can nurses better provide it to adult oncology patients, Journal of advanced nursıng, 2011; 28 (3): 61-67. Erişim: 25.08. 2012, http://www.ajan.com.au/Vol28/283_Legg.pdf/ McDade-Montez EA, Christensen AJ, Cvengros JA, et al. The role of depression symptoms in dialysis withdrawal. Health Psychol 2006; 25: 198- 204.
• Mete HE. Kronik hastalık ve depresyon. Klinik Psikiyatri 2008; 11(Ek 3):3-18.
• Mutlu E. Hemodiyaliz Hastalarının SosyoDemografik Özellikleri, Sosyal Destek Kaynakları ve Hastalık Sürecinin Benlik Saygısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2007.
• National register of health service providers in psychology continuing education website. Erişim: 23.08.2012. http://www.epsychologist.org/index.iml?mdl=exam/show_ article.mdl&Material_ID=103/
• Okanovic MP, Peros K, Szabo S et al. Depression in croatian type 2 diabetic patients: prevalence and risk factors. A croation survey from the european depression in diabetes research consortium. Diabet Med 2005; 22: 942-5.
• Özkan S. Psikiyatrik Tıp: KonsültasyonLiyezon Psikiyatrisi. İstanbul: Roche; 1993: 83-2
• Özkul A. Parkinson hastalığında depresyon ve demans. Turkısh Journal of Gerıatrıcs 2011; 14(4): 295- 9.
• Pınar R. Türkiye’ de evde bakımda mevcut durum. Akademik Geriatri 2010; 26- 30. Erişim: 10.03.2012, http://www.engelsizengelliler.org/wpcontent/uploads/2012/01/T%C3%BCrkiyedeEvde-Bak%C4%B1mda-Mevcut-Durum.pdf/
• Roelofs K, Spinhoven P, Sandijck P et al. The impact of early trauma and recent lifeevents on symptom severity in patients with conversion disorder. The Journal of Nervous and Mental Disease 2005; 193(8): 508– 14.
• Royal College of Psychiatrists Council (January 2003). Report of a joint working party of the Royal College of Physicians and the Royal College of Psychiatrists, The psychological care of medical patients A practical guide (Report No: CR108). Erişim: 0 2012, http://www.rcpsych.ac.uk/files/pdfversion/cr1 0pdf
• Sukan M Y. Vitiligo Hastalarının Psikiyatrik Değerlendirmesi ve Kronik Ürtiker Hastaları ve Sağlıklı Kontrol Grubu ile Karşılaştırılması. Uzmanlık Tezi, T. C. Sağlık Bakanlığı, Bakırköy Ord. Prof. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul, 200 Tav AŞ, Özenli Y, Ünsal A, ve ark. Tip 2 diabetes mellitus ve obez hastaların anksiyete ve depresif bozukluk açısından karşılaştırmalı değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg 2010; 14(1): 22- 5.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı, Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan ve Eylem Planı. Ankara; Anıl Matbaacılık Ltd. Şti; 2008. Erişim: 02012, http://www.tkdonline.org/PDFs/Turkiye_kalp_ve_damar_ hastaliklarini_onleme_ve_kontrol_program i.pdf
• Varcarolis EM. Foundations of psychiatric mental health nursing. USA: Saunders Company;1998: 181-204.
• World Health Organization (April 2011). Global Status Report on Noncommunicable Diseases 2010, Burden: Mortality, Morbidity and Risk Factors. Erişim: 26.08.2012, http://www.who.int/nmh/publications/ncd_re port2010/en/
• World Health Organization (September 2011), Noncommunicable Diseases Country Profiles 2011. Erişim: 26.08.2012. http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9 789241502283_eng.pdf/
• Yapıcı A, Güvenç C, Ceylan M, ve ark. Epilepsili hastalarda psikiyatrik bozukluklar. Düşünen Adam 2003; I 6 (4): 240- 8.
• Yarış F, Dikici M F. Hastaların tedaviye uyumu ve iletişim. Aile Hekimliği Dergisi 2012; 2(3): 40-43. Erişim: 28.08.2012. http://www.ailehekimligi.com.tr/userfiles/hast alarin_tedaviye_uyumu_ve_iletisim.pdf/
• Yeşilbalkan Ö U, Akyol A D, Çetinkaya Y, ve ark. Kemoterapi tedavisi alan hastaların tedaviye bağlı yaşadıkları semptomlar ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2005; 21 (1): 13-31.
• Yetişkin Ş. Hemodiyaliz Hastalarının Yeti Yitimi, Anksiyete ve Depresyon Yönünden Değerlendirilmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi, T.C. Sağlık Bakanlığı, İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Aile Hekimliği, İstanbul, 2008. Yıldırım S. Gürkan A. Psikososyal açıdan kanser ve psikiyatri hemşiresinin rolü. Ege
• Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2010; 26 (1) : 87-97.
• Young E E, Unachukwu C N. Psychosocial aspects of diabetes mellitus. African Journal of Diabetes Medicine 2012; 20 (1): 5-7. Erişim: 29.08. 2012, http://www.africanjournalofdiabetesmedicine. com/articles/May_2012/AJDM%20May%20 pp%205-7.pdf/
• Zuidersma M, Conradi HJ, Melle JPV et al. Self-reported depressive symptoms, diagnosed clinical depression and cardiac morbidity and mortality after myocardial infarction. Int J Cardiol 2012 (doi:1016/j.ijcard.2012.07.002). Erişim:29.08.2012, http://www.sciencedirect.com/science/article/ pii/S0167527312009394#/