Digital Humanities and Women's Studies: Perception of Women in the Founding Years of the Republic

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 122 - 154, 30.05.2024

Merve Gencer

https://doi.org/10.47437/esogutd.1439822

Öz

This article examines the place of women in society, their emergence as individuals, and their changes over the years from the Ottoman period to the early years of the Republic. This study was conducted with the help of the Ottoman Turkish Discovery Portal-Muteferriqa. Thanks to its collections of printed sources published from the Ottoman Empire to the mid-Republic and its search facilities, the concept of woman, the subject of the research, has been examined comprehensively. In this sense, after briefly mentioning the developments in the field of digital humanities, the article deals with how women have shaped their existence in the historical process, starting roughly from the Tanzimat Period. Three magazines with different perspectives were focused on, and thus, the approach of all segments of society towards women was analyzed. These magazines are Süs, Sebilü’r reşad, and Akbaba. The research’s focal period is 1923, when the Republic was proclaimed. The reason for focusing on this year is that even in this period, which is seen as an indicator of the transition to modernity, there were reactions about women that were not expected. Concrete examples of this can easily be found when these three magazines are analyzed.

Anahtar Kelimeler

women, Dijital Humanities, Muteferriqa, Early Republic, 1923, Süs, Sebilü’r reşad, Akbaba

Dijital Beşeri Bilimler ve Kadın Çalışmaları: Cumhuriyet'in Kuruluş Yıllarında Kadın Algısı

Öz

Bu makale Osmanlı’dan Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar olan dönemde kadının toplumdaki yerini, bir birey olarak ortaya çıkışını ve yıllar içindeki değişimini incelemektedir. Bu çalışma Osmanlı Türkçesi Keşif Portalı-Muteferriqa yardımıyla yapılmıştır. Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet'in ortalarına kadar yayınlanmış basılı kaynaklardan oluşan koleksiyonları ve arama kolaylıkları sayesinde araştırmaya konu olan kadın kavramı kapsamlı olarak incelenme fırsatı bulmuştur. Bu anlamda makale dijital beşerî bilimler alanındaki gelişmelere kısaca değindikten sonra kadının tarihsel süreç içinde varlığını nasıl şekillendirdiğine dair olan süreci kabaca Tanzimat Dönemi’nden başlayarak ele almıştır. Temelde farklı bakış açılarıyla yayın yapan üç dergi üzerine odaklanılmış ve böylece toplumun her kesiminin kadına yaklaşımı irdelenmeye çalışılmıştır. Bu dergiler; Süs, Sebilü’r reşad ve Akbaba dergileridir. Araştırmanın odak dönemi Cumhuriyet’in ilan edildiği 1923 yılıdır. Bu seneye odaklanma sebebi ise moderniteye geçişin bir göstergesi gibi görülen bu dönemde bile kadın konusunda beklenilen dışında tepkilerin varlığına rastlanmasıdır. Bu üç dergi incelendiğinde bunun somut örneklerine kolaylıkla ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Dijital Beşeri Bilimler, Muteferriqa, Erken Cumhuriyet, 1923, Süs, Sebilü’r reşad, Akbaba

Kaynakça

• Adams, Jennifer L., and Kevin B. Gunn. “Digital Humanities: Where to Start.” College & Research Libraries News 73, no. 9 (October 2012): 536–69.
• Akça, Sümeyye. “Dijital İnsani Bilimler: Yeni Bir Yaklaşım.” Türk Kütüphaneciliği 32, no. 3 (2018): 193–207.
• Akpolat, Yıldız. Sosyoloji Araştırmaları: Osmanlı’da Kadın Dergileri ve Sosyoloji Dergileri. İstanbul: Fenomen Yayıncılık, 2005.
• Aladağ, Fatma. “Dijital Beşerî Bilimler ve Türkiye Araştırmaları: Bir Literatür Değerlendirmesi.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 18, no. 36 (February 2020): 773–96.
• Altunbay, Müzeyyen. “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Kadın Mecmualarının Rolü ve Asar-ı Nisvan Mecmuası.”International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8, no. 13 (2013): 455–67.
• Balcı, Meral, and Mervenur Tuzak. “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Nezihe Muhiddin Özelinde Türk Kadınlarının Siyasi Hakları İçin Mücadelesi.” Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, no. I (2017): 43–51.
• Burdick, Anne, Johanna Drucker, Peter Lunenfeld, Todd Presner, and Jeffrey Schnapp. Digital Humanities. MIT Press, 2012.
• Childress, Faith J. “Creating the ‘New Woman’ in Early Republican Turkey: The Contributions of the American Collegiate Institute and the American College for Girls.” Middle Eastern Studies 44, no. 4 (July 2008): 553–69.
• Coşar, Simten. “Woman in Turkish Political Thought: Between Tradition and Modernity.” Feminist Review, no. 86 (2007): 113–31.
• Çakar, Melek. “Akbaba Gazetesi (75-150 Sayılar), İnceleme, Tahlili Fihrist, Seçme Metinler,” 2009. Davaz-Mardin, Aslı. Kadın Süreli Yayınları Bibliyografya 1928-1996: Hanımlar Aleminden Rosa’ya: Dergiler, Gazeteler, Bültenler. İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 1998.
• Efe, Adem. “Sebîlürreşâd.” TDV İslam Ansiklopedisi. Vol. 36. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2009. 251-53.
• Emiroğlu, Atiye. “1923 ve 1960 Arası Türkiye’de Kadın Hakları ve Türk Kadınının Edindiği Hakları Kullanmaları.” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24, no. 3 (September 2022): 1186–98.
• Ergönül, Eser, and Bayram Koca. “Erken Cumhuriyet Dönemi Resimlerinde Kadın İmgesi: Modernleşme ve Milliyetçilik.” Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi 10, no. 20 (December 2017): 761–86.
• Kadın Hareketinin Yüzyılı 2000 Ajandası. İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2001.
• Karabacak, Melike. “Cumhuriyet’in İlk Beş Yılında Kadın Dergileri; Bir Değişimin Kadınca Hikayesi,” 2009.
• Keleş, Hakan. “Mizah Dergilerinde Erken Cumhuriyet Dönemi Kenti,” 2013.
• Konan, Belkıs. “Türk Kadınının Siyasi Haklarını Kazanma Süreci.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 60, no. 1 (2011): 157–74.
• Kovanlıkaya, Çağlayan. “Osmanlı’nın Son Döneminden Günümüze Kadın Yurttaşın İnşasında Ataerkil Zihniyet Şiddeti.” Essay. In Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları, edited by Güney Çeğin and İbrahim Şirin, 435–75. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Kurnaz, Şefika. Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923). 2nd ed. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, 1991.
• Malkoç Kılıç, Selda, and Duygu Vefikuluçay Yılmaz. “Cumhuriyet Dönemi Kadın Dergileri (1923-1992).” Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 10, no. 17 (March 2019): 2139–56.
• Metintaş, Melike. “Erken Cumhuriyet Döneminde Feminizm Hareketlerinin İlerleyen Dönemde Türk Sosyolojisine Yansımaları.” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi 1, no. 3 (2018): 109–17.
• Mutlu, Nermin. “Popüler Kadın Dergilerinde Kadın Temsili (Örnek Olay: Cosmopolitan Dergisi),” 2009.
• Müezzinoğlu, Ersin, and Yakup Kaya. “Millî Mücadele Sonrasında Türk Kadınına Siyasal Haklar Tanınmasına Yönelik Arayışlar (1923-1924).” Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, no. 18 (2017): 137–58.
• Öğdü, Hale. “Türk Siyasal Hayatının Karikatür Üzerinden Analizi: Akbaba Dergisi Örneği,” 2011.
• Özen, Hatice. “Tarihsel Süreç İçinde Türk Kadın Gazete ve Dergileri,” 1990.
• Öztemiz, Semanur, and Nevzat Özel. “Dijital İnsani Bilimler Araçları Üzerine Bir Değerlendirme.” DTCF Dergisi 60, no. 1 (June 2020): 390–414.
• Söğüt, Mine. Deli Kadın Hikayeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.