Seyidgazi Kazası Arapviran Karyesi’nin XIX. Yüzyıl Ortalalarındaki Sosyo-Ekonomik Yapısı (Temettuât Kayıtları Bağlamında)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 155 - 211, 30.05.2024

Osman Köksal , Yaren Şen

https://doi.org/10.47437/esogutd.1451690

Öz

19. yüzyıl ortalarında Osmanlı Sosyal ve ekonomik hayatına dair önemli bilgiler barındıran temettuât defterleri ışığında hazırlanan bu çalışmada 9190 numaralı temettuât defteri temel arşiv malzemesi olarak kullanılmıştır. Çalışmamızda 1844-1845 yılları arasında Bilecik Sancağı Seyitgazi Kazası’na bağlı Arapviran köyünün sosyal ve ekonomik yapısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Temettuât kayıtları incelendiğinde hane reislerinin tarım ve hayvancılık ile meşgul oldukları tespit edilmiştir. Gelir oranı dikkate alındığında tarımsal üretimin köyün temel geçim kaynağı olduğu göze çarpmaktadır. Küçükbaş hayvan oranının daha fazla olduğu köyde koyun yetiştiriciliği daha yaygındır. Farklı meslek kollarının yer aldığı köyde hizmetkarlık mesleğinin 8 hane reisi tarafından yapıldığı görülmüştür. Köyde yaşamlarını sürdüren hane reislerinin gelir durumu ve ödenen vergi miktarı ele alındığında köyün ekonomik durumunun iyi olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Seyitgazi Kazası, Arapviran Köyü, Vergi, Sosyal ve Ekonomik Yapı

Kaynakça

• BOA, ML. VRD. TMT. d. No:09190.
• BOA. NFS. d, 1547, s.51-75,
• BOA, NFS., d, 1548, s.91-119,
• BOA. NFS., d, 1549, s.31-41.
• Hüdavendigar Eyaleti, Sultanönü Sancağı, Seyidgazi Kazası Nüfus Defteri, 1247(1831), BOA, NFS d. Nr. 1547, varak 51-75.
• Akkuş, Yakup,“ Osmanlı Maliyesi Literatüründe İhmal Edilmiş Bir Tartışma: Tevzi` Defterlerinden Vergi-i Mahsûsa’ya Geçiş”, Tarih Dergisi, S.65, (2017/1), İstanbul, 2007, s.29-62
• Ayar, Musa, “19. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Nüfusu” , Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ( Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2019 s. 21-24.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Tarihi Demografi Çalışmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C.X, İstanbul 1953, s.12
• Emecen, Feridun, “Ağnam Resmi”, TDVİA, C.1., 1988, s.478-479.
• Gerengi, Ali “Seyitgazi –Doğançayır Beldesinde Bulunan Melekgazi Zaviyesi”, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (14-16 Ekim 2009) Bildirileri, Pamukkale Ü. Sanat Tarihi Böl. Yay. İstanbul 2010, ayrıbasım, s.271-275.
• Gürhan, Tevfik, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı (1831), T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 1997.
• Kütükoğlu, Mübahat “ Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, C.59, S. 225,(1995), s.395-412.
• Özbek, Nadir, İmparatorluğun Bedeli Osmanlı’da Vergi, Siyaset ve Toplumsal Adalet, 1839-1908, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2015, s. 16.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.3. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1972.
• Salâhî, Mehmed (Yay. Haz. Ali Birinci), Kâmûs-ı Osmânî, C.1, İstanbul, 2019.
• Sami, Şemsettin, Kamus-ı Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul 2006.
• Sayın, Abdurrahman Vefik, Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi),T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Ankara, 1999, s.480.
• Şener, Abdüllatif, Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İşaret Yayınları, İstanbul, 1990.
• Tabakoğlu, Ahmet, “ Öşür”, Osmanlılar, TDVİA, C. 34, İstanbul, 2007.
• Topal, Mehmet (Haz.), Eskişehir Vakıfları Tahrir Defteri (Maliyeden Müdevver 27 No’lu Defterin Transkripsiyon ve Tahlili) İstanbul 2011, s.86-87
• Varis, Abdurrahman, “ Türk Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”, Milli Folklor Dergisi, S.61, 2004, s.124-13.
• 439 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (975/1530) I, Dizin Tıpkı Basım, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay. Ankara 1993, s.142.