XII. ve XIII. Yüzyılda Anadolu’da Kumaş Dokumacılığı

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 130 - 152, 28.11.2024

Mizgin Tanrıkulu Aktürk , Hüseyin Erkan Bedirhanoğlu

https://doi.org/10.47437/esogutd.1549257

Öz

XII. ve XIII. yüzyılda kullanılan kumaş isimlerinin tespit edilmesi, tekstil sanayi, ticaret ve moda tarihine dönemin kaynakları penceresinden bakarak günümüzün kültürel mirasına katkı sağlamaktır. Bu amaçla çalışmada Orta Çağ dönem kaynaklarında geçen kumaş isimlerini tespit etmek, kumaşların ticari malzeme olarak Anadolu’ya giriş, çıkış ve üretim noktaları hakkında bilgi vermek ve üst düzey devlet görevlileri ile birlikte sosyal yaşamda kullanılan kumaşların özelliklerini öğrenmek makalenin ana konusunu oluşturmaktadır. Orta zamanların modasına dair aradığımız izlerden bir kısmını burada konu edindik. Günümüze kadar gelen kumaşlardan yapılan kıyafetler “moda” kavramı içerisinde kendini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, ticaret, dokuma, kumaşlar, Orta Çağ, kervansaray, panayır

Destekleyen Kurum

Muş Alparslan Üniversitesi

Teşekkür

Desteklerinden dolayı değerli danışmanım Hüseyin Erkan Bedirhanoğlu hocama teşekkür ederim.

Fabrics In Turkey Seljuk State Resources

Öz

The aim of this thesis, XII. and XIII. the aim is to determine the fabric names used in the 19th century, to contribute to todays cultural heritage by looking at the history of textile industry, trade and fashion from the perspective of the sources of the period. For this purpose, the main subject of the study is to determine the names of fabrics in the sources of the Middle Ages, to give information about the entrance, exit and productionpoints of the fabrics to Anatolia as commercial materials, and to lears the characteristics of the fabrics used in social life together with high level government officials. Here we have covered some of the traces we are looking for in the fashion of the Middle Ages. Clothing made of fabrics that have spread to our day has shown itself in the concept of “fashion”.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, trade, weaving, fabrics, Middle Ages, caravanserai, fair

Kaynakça

• Aksarâyî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, (çev.) Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000.
• Anna Kommen. Alexiad, (çev.) Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1996.
• Belâzurî. Fütühu’l-Buldan. (çev.) Mustafa Fayda, (İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• Bozkurt, Nebi. “İpek”, TDV İslam Ansiklopedisi, 22/361.
• Bozkurt, Nebi. “Pamuk”, TDV İslam Ansiklopedisi 34/154.
• Bundârî. Zubdatü’l-Nusra Nuhbatü’l-Usra, (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), (çev.) Kıvameddin Burslan. İstanbul: Maarif Matbaası, 1943.
• Büken, Rengin Oyman. “El Dokumacılığının ve El Dokuma Tezgâhının Tarihçesi, El Dokuma Tezgâhı Çeşitleri”, Sanat Dergisi, 0/8, (2005).
• Deniz, Taşkın. “Yeni Umutların Işığında Tarihi İpek Yolu Coğrafyası”, Marmara Coğrafya Dergisi, 0/34, (2016).
• Durul, Yusuf. Baraj Gölü Çevresi Dokuma Sanatları, Ankara: ODTÜ Keban Projesi Yayınları, 1969.
• Eflakî, Ahmed. Menakıbü’l-Arifîn I, (çev.) Tahsin Yazıcı. Ankara: 1953.
• Erdoğan, Sultan. Kumaş Yapısı Açısından Geçmişten Günümüze Kadifelerin Karşılaştırılması, İstanbul: Marmara Ünv. Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2008).
• Genç, Reşat “Kaşgarlı Mahmud’da Göre XI. Yüzyılda Türklerde Dokuma ve Yaygı İşleri”, Arış Dergisi, 0/3, (1997).
• Gordlevski, V. Anadolu Selçuklu Devleti, (çev.) Azer Yaran. Ankara: Onur Yayınları, 1988.
• Gregory Abû’l Farac (Bar Hebraeus). Abû’l Farac Tarihi, (çev.) Ömer Rıza Doğrul. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1945.
• Guliyeva, Minara- Meydan, Cemal. “Büyük Selçuklu Dönemi Saray Giyim Kuşamı”, Uluslararası Uygur Araştırma Dergisi, 0/16, (2020).
• Heyd, W. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, (çev.) Enver Ziya Kartal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000.
• İbn Fadlan, Seyahatnâme, (çev.) Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2017.
• İbn Hurdazbih. Yollar ve Ülkeler Kitabı, İstanbul: Bayrak Matbaası, 2008.
• İbni Bibi, Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi (Selçuknâme’den), çev. M. Nuri Gençosman. Ankara: Uzluk Basımevi, 1941.
• İbnü’l-Esir. el-Kâmil fî't-Tarih (İslâm Tarihi) Cilt 10, (çev.) Abdülkerim Özaydın. İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
• Kaya, Mustafa. XII. ve XIII. Yüzyılda Türkiye Selçuklu Devletinde Dış Ticaret, Malatya: Selçuk Ünv. SBE Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Kayaoğlu, İsmet. “Anadolu Selçuklu Devrinde Ticari Hayat”, Ankara Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24/1 (Ocak 1981).
• Kılınç, Alparslan. “Horasan Bölgesinde X.-XII. Yüzyıllarda Ticaret”, Çankırı Karatekin Ünv. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10/1, (2022).
• Köprülü, M. Fuad. “Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları”. Belleten 7/27, (Ankara 1943).
• Köymen, Mehmet Altay. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Cilt III Alp Arslan ve Zamanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001.
• Mesudî, Murucu’z-Zeheb (Altın Bozkırlar), (çev.) Ahsen Batur. İstanbul: Selenga Yayınları, 2004.
• Nasır-î Hüsrev, Sefernâme, çev. Abdullvehap Tarzi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1967.
• Nuhoğlu, Güler. Beyhâkî Tarihi’ne Göre Gaznelilerde Devlet Teşkilatı ve Kültür, İstanbul: İstanbul Ünv. SBE Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1995.
• Özcan, Koray. “Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Tipolojileri-I- Pazar ya da Panayır Yerleşmeleri”, Sosyal Bilimler Dergisi, 0/1, (2006).
• Quentin, Simon de Saint. Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245-1248, (çev.) Erendiz Özbayoğlu. Antalya: Doğu Akdeniz Kültür ve Tarih Araştırmaları Vakfı, 2006.
• Raşidü’d-Din Fazlullah. Camiü’t-Tevarih Selçuklu Devleti, (çev.) Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş. İstanbul: Selenga Yayınları, 2010.
• Sarıoğlu, Halide – Çağlayan, Mehmet – Yıldız, Hilal. “Kumaş Bilgisi ve Tasarımdaki Önemi”, Akdeniz Sanat Dergisi, 4/7, (2011).
• Sevim, Ali. “İbnü’l-Adim’in Zübdetü’l-Haleb Min Tarihi Haleb Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler”, Türk Tarihi Belgeleri Dergisi, XXI/25, (2000).
• Sevim, Ali. “İbnü’l-Cevzi’nin el-Muntazam Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, XXVI/30, (2005).
• Sevim, Ali. “Sıbt İbnü’l-Cevzi’nin Miratü’z-Zaman Fi Tarihi’l-Ayan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler III Sultan Melikşah Dönemi”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, XX/24, (1999).
• Sönmez, Selami. “Ortaçağ Türk ve İslam Dünyasında Kervansaraylar (Hanlar-Ribatlar)”, Atatürk Ünv. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0/15, (2007).
• Sümer, Faruk. Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar Yabanlu Pazarı, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1985.
• Süslü, Özden. Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1989.
• Taşçı, Kemal-Şat, Seda. “Sipehsâlâr Feridûn b. Ahmed’in Risale-i Sipehsâlâr ve Menakıb-ı Hüdavendigar Adlı Eserinin Türkiye Selçuklu Tarihi Bakımından Ehemmiyeti”, Bayburt Ünv. İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, 0/2, (2018).
• Turan, Osman. “Selçuk Kervansarayları”, Belleten 39/10, (1946).
• Turan, Osman. Selçuklu Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1969.
• Uskun, Selvihan. Anadolu Selçuklu Devleti Döneminde Anadolu’da Ticaret ve Ticaret Yolları, Aksaray: Aksaray Ünv. S.B.E Ortaçağ Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, , 2018.
• Uyumaz, Emine. Sultan I. Alaaddin Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasi Tarihi (1220-1237. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
• Ülgen, Pınar. “Geç Ortaçağ Avrupası’nda Pazar ve Panayır İlişkisinin Ticaret Hayatındaki Rolü ve Türk-İslam Dünyasındakilerle Karşılaştırılması”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5/21, (2012).
• Yardımcı, Kevser Gürcan. “Osmanlı Dönemi Dokuma Sanatı Ürünlerinde Örnekler”, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/1, (Ocak 2016).