TARİKATÇI EMİR MUSTAFA BİN ABDULLAH OSMANCIKÎ’NİN TEZAKÎRÜ’N-NÂSÎN FEZÂ’İL-İ YÂSÎN ADLI ESERİ

Yıl 2024, , 1469 - 1491, 31.12.2024

Ramazan Tugay Özdemir

https://doi.org/10.58659/estad.1565688

Öz

Türklerin İslamiyet’i kabul etme süreci, İslam tarihinin önemli dönüm noktalarından biridir. Talas Savaşı (751) sonrasında başlayan bu süreç, Karahanlılar gibi önemli Türk devletlerinin İslam’ı benimsemesiyle hız kazanmış ve Selçuklu Devleti’nin yükselişiyle pekişmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ise Türkler, İslam dünyasının siyasi ve kültürel liderlerinden biri haline gelmiştir. İslam’ın kabulüyle birlikte, özellikle Kur’ân tefsir çalışmaları Türk-İslam medeniyetinin en önemli ilmi alanlarından biri olmuştur. Osmanlı döneminde tefsir çalışmaları, hem rivayet (nakle dayalı) hem de dirayet (akıl ve mantığa dayalı) yöntemleriyle yapılmış, bu çalışmalar Türk halkının İslam’a dair anlayışını ve dini uygulamalarını şekillendirmiştir. Osmanlı döneminde, Kur’ân ayetlerinin faziletlerini konu alan fezail gelenekleri de tefsir çalışmaları kadar önemli bir yer tutmuştur. Fezail literatürü, Kur’ân surelerinin ve ibadetlerin manevi getirilerini, sevaplarını ve faziletlerini açıklayan metinlerden oluşur. Bu gelenek, özellikle Yâsîn Suresi gibi halk arasında büyük ilgi gören surelerin faziletlerini konu almış, bu surelerin ne zaman ve nasıl okunması gerektiğine dair pratik öneriler sunmuştur. Yâsîn Suresi, Osmanlı toplumunda “Kur’ân’ın kalbi” olarak anılmış, ölülerin ardından okunması ve manevi yardımlar için tercih edilmesiyle geniş bir kabul görmüştür. Bu bağlamda, Osmanlı dönemi mutasavvıf âlimlerinden Tarikatçı Emir Mustafa bin Abdullah Osmancıkî, Tezakirü’n-Nâsin Fezâ’il-i Yâsîn adlı eserinde, Yâsîn Suresi’nin faziletlerini ve bu surenin İslam toplumundaki yerini derinlemesine ele almıştır. Tarikatçı Emir, fezail geleneğinin bir parçası olarak Yâsîn Suresi’nin ibadetlerde, dualarda ve ölüler için okunduğunda sağladığı manevi yararlara vurgu yapmıştır. Osmanlı halkı arasında bu sureye dair bilinç oluşturma amacıyla yazdığı bu eser, suredeki manevi mesajların daha derinlemesine anlaşılmasını sağlamıştır. Osmanlı Yâsîn tefsir ve fezail geleneği, gerek medreselerde okutulan ders kitapları, gerekse halk arasında yaygın kullanılan eserlerle kendini göstermiştir. Özellikle tasavvufi bir perspektiften yazılan tefsir ve fezail metinleri, Yâsîn Suresi’nin içsel anlamlarına derinlemesine vurgu yaparak Osmanlı toplumunda dini hayatın şekillenmesine katkı sağlamıştır. Ebû İshâkzâde Mehmed Es’ad Efendi’nin Yâsîn Suresi tefsiri ve Tarikatçı Emir’in Tezakirü’n-Nâsin Fezâ’il-i Yâsîn gibi önemli eserler, bu dönemin karakteristik ürünleri arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

: Fezâ’il, Türk Edebiyatı’nda Fezâ’il, Tarikatçı Emir Mustafa bin Abdullah Osmancıkî, Tezâkirü’n-Nâsîn Fezâ’il-i Yâsîn, Fezâil-i Yâsin Geleneği

Kaynakça

• AYDEMİR, Abdullah (1995). “Fezailü'l-Kuran”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 12, s. 532-534.
• BİRIŞIK, Abdülhamit (2011). “Tefsir”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, s. 281-290.
• BURSALI Mehmed Tahir (2016), Osmanlı Müellifleri (Haz. Yekta M. Saraç), Türkiye Bilimler Akademisi.
• DUMAN M. Zeki., ALTUNDAĞ, Mustafa (1998). “Hurûf-ı Mukattaa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 18, s. 401-408, İstanbul.
• ERDOĞAN TAŞ, Mehtap (2024). “Tarikatçı Emîr’in Hilyesinden Hareketle Mensur Hilye Tercüme ve Şerhlerine Genel Bir Bakış”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Âdem Ceyhan’a 60. Yaş Armağanı), C: 7, Sayı: 2, s. 461-478.
• KANDEMİR, M.Yaşar (1995). “Fezail”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 12, s. 529-531, İstanbul.
• LEVEND, Agâh Sırrı (2015). Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• TOPALOĞLU, Bekir (2013). “Yâsîn Sûresi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 43, s. 340-341.
• YAZAR, Sadık (2014). “Osmanlı Döneminde Fıkıh Sahasında Yapılmış Tercümeler” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 12, Sayı 23, s. 49-166.
• YAZAR, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kur’an-ı Kerim Meali, https://kuranokuyan.com
• https://tdk.gov.tr
• https://www.islamiokul.com/kitap/files/a.s..htm
• Buhâri, Fezâilü'l-Kur'ân
• Müslim, Sahih-i Müslim
• İmam Ahmed, Müsned
• Tirmizî, Sevâbü'l-Kur'ân
• Dârîmî, Fezâilü'l-Kur'ân
• İbn Mâce, Sünen-i İbn Mâce
• Ebû Dâvûd, Sünen-i İbn Dâvûd