HARF İNKILABININ TÜRK BASIN VE YAYINCILIĞINA ETKİSİ: GAZETE, DERGİ KİTAP ÖRNEKLERİ ÜZERİNE İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 592 - 616, 30.09.2025

Beyza Köse Şeker

https://doi.org/10.58659/estad.1774148

Öz

Bu çalışmanın amacı: 1 Kasım 1928 yılında kabul edilen Latin alfabesinin gazete, dergi ve kitaplara nasıl yansıdığını ortaya koymaktır. Özellikle 1928-1930 yılları arasında yayımlanan süreli yayınlar incelenerek Harf İnkılabının kültürel ve toplumsal hayata olan etkileri değerlendirilmiştir. Tarama yöntemiyle yapılan incelemede yeni alfabenin halka nasıl tanıtıldığı ve bu değişimin yazılı basında nasıl yansıma bulduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Giriş bölümünde Osmanlı döneminin son yıllarından başlanarak alfabe değişikliğine ilişkin gelişmeler tarihsel bağlamda değerlendirilmiş, süreli yayınların bu dönüşümdeki rolü vurgulanmıştır. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde ise Latin alfabesine geçişin öncesi ve sonrası dönemde yayın organlarındaki dil ve içerik değişiklikleri detaylandırılmıştır. İncelenen yayınlar Harf İnkılabının sadece yazı biçimini değil aynı zamanda halkın bilinçlenmesini ve cumhuriyet değerlerinin yaygınlaşmasını sağlayan önemli bir araç olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Harf , Harf inkılabı , Harf devrimi , Süreli yayınlar

Kaynakça

• Açıksöz Gazetesi, 20 Ekim 1928.
• Ahmad, Feroz (1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Akşam Gazetesi, 1 Aralık 1928.
• Akşam Gazetesi, 2 Aralık 1928.
• Akşam Gazetesi, 30 Kasım 1928.
• Ayhan, Bünyamin (2009). Atatürk ve Basın, Konya: Palet Yayınları.
• Cem Dergisi, 12 Aralık 1928.
• Cem Dergisi, 3 Ocak 1929.
• Cumhuriyet Gazetesi, 19 Eylül 1925.
• Cumhuriyet Gazetesi, 2 Aralık 1928.
• Cumhuriyet Gazetesi, 8 Aralık 1928.
• Derman, Mustafa Uğur (2012). “Tuhfe-i Hattâtîn”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.41, s.s. 351-353.
• Erdil, Melike (2018). “Türkiye Cumhuriyeti’nin Latin Harfleri ile Çıkan İlk Çocuk Dergisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), Cilt: 2, Sayı: 1, s.s. 8-23.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Eylül 1928.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 19 Ekim 1928.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 28 Eylül 1928.
• Hakimiyet-i Milliye, 2.Eylül 1928.
• Hakimiyet-i Milliye, 1 Nisan 1929.
• Hakimiyet-i Milliye, 5 Mart 1923.
• Işıksalan, Nilay (2002). “Türk Edebiyatı Kitaplarının İçerik Değerlendirmesi - 1 1923-1950”, Eğitim ve Bilim, Cilt: 27, Sayı: 124, s.s. 31-41.
• İlk Çocuk Gazetesi Türkçe Gazete, 3 Ocak 1929.
• İnan, Afet (2009). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kabacalı, Alpay (2000). Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Matbaa Basın ve Yayın, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Kavaklı, Nurhan (2005). Bir Gazetenin Tarihi: Akşam, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Emre Kaya, Ayşe Elif (2010). “Cumhuriyet Gazetesinin Kuruluşundan Günümüze Kısa Tarihi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 39, s.s. 75-91.
• Kramer, Samuel Noah (2014). Tarih Sümer'de Başlar, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kurtulan, İldeniz (1984). “Tarihte Türk Tıp Basını”, Toplum ve Hekim, Cilt: 6, Sayı: 33, s.s. 57-60.
• Levend, Agâh Sırrı (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Muhit Dergisi, 30 Kasım 1928.
• Muhit Dergisi, 1 Ocak 1929.
• Özerdim, Sami Nabi (1998). Yazı Devriminin Öyküsü, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Özkaya, Yücel (1997). “Hakimiyet-i Milliye”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.15, s.s. 201-202.
• Resimli Ay, 9 Ekim 1928.
• Resimli Ay, 1 Ekim 1929.
• Resimli Ay, Aralık 1929.
• Sadak, Necmeddin Sadık (1928). Türk Alfabesi, İstanbul: Akşam Matbaası.
• Sarıkaya, Makbule (2003). “Türkiye’ de Latin Alfabelerine Geçiş Sürecinde: Türkçe Gazete”, Atatürk Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, s.s. 237-249.
• Şimşir, Bilal (2008). Türk Yazı Devrimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tongul, Neriman (2004). “Türk Harf İnkılâbı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt:9, Sayı: 33, s.s. 103-130.
• Topuz, Hıfzı (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Türkçe Gazete , 19 Kasım 1928.
• Türkçe Gazete, 1 Ekim 1928.
• Türkçe Gazete, 15 Kasım 1928.
• Türkçe Gazete, 24 Aralık 1928.
• Ünaydın, Ruşen Eşref (1954). Atatürk Tarih ve Dil Kurumları- Hatıralar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Vakit Gazetesi, 1 Ocak 1929.
• Vakit Gazetesi, 1 Ocak 1929.
• Yalçın, Edip Semih (2004). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I Kaynaklar, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Yetişgin, Memet (2010). “Batı Basınından Osmanlı Devleti'ne Yaklaşımlar ve Osmanlıların Bu Yaklaşımlara Tepkileri”, OTAM, Sayı: 28, s.s. 119-162.
• Zorlu, Yaşar; Temel, Faruk (2019). Harf İnkılâbı ve Açıksöz Gazetesi, Konya: Çizgi Kitabevi.