Öz
İnsanoğlunun gaybı bilme, geleceğe ve kadere yön verme istek ve merakı
onu farklı arayış ve uygulamalara sevketmiştir. Türkler tarafından da aynı gaye
ile bu yönde uygulamaların ortaya koyulduğu görülmektedir. Fal, İslamlık öncesi
çeşitli Türk kavimlerinde “bakı, ırk, tölge, vs.” gibi kelimelerle ifade
edilmiş, İslamlık sonrası Türkler arasında ise kimi uygulamalarla İslamî
çerçevede varlığını sürdürmüştür. Toplum hayatında falın yaygın bir şekilde
tatbiki, Arapça, Farsça ve Türkçe mensur ve manzum, resimli ve resimsiz pek çok
eser kaleme alınmasına sebep olmuştur. Osmanlı fal kültürü içinde de
fâl-nâmeler, “tefe’ül-nâme, kıyâfet-nâme, ihtilâc-nâme vs.” gibi pek çok farklı
isimle kaleme alınmış ve edebi bir tür olarak gelenek içerisinde kendine yer
bulmuştur. Bu çalışmada ele aldığımız metin, hayvanların dilinden söylenmiş,
müellifi bilinmeyen manzum ve resimli bir fâl-nâmedir. Çalışmada, fal kelimesi
ve falcılık geleneğinin eski Türklerden Osmanlıya kadar geçen süreç
içerisindeki seyrinden söz edilecek, daha sonra metin hakkında ortaya konulan
bazı tespitler üzerinde durulacak ve fâl-nâme metni neşredilecektir.
Kaynakça
- AYDIN, Mehmet (1995). “Fal”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XII, ss. 134-138, İstanbul.
- BEYDİLİ, Celal (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt-Kitap Yayınları.
- CAFEROĞLU, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: TDK Yayınları.
- DUVARCI, Ayşe (1993). Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser: Risâle-i Falnâme lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme, Ankara: Esra Matbaası.
- ERGİN, Muharrem (1964). Dede Korkut Kitabı (Metin-Sözlük), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- ERSOYLU, Halil (1997). “Fal, Falname ve Bir Çiçek Falı: “Der Aksâm-ı Ezhâr”. Türkiyat Mecmuası, 20, ss. 195-254.
- GÜLHAN, Abdülkerim (2015). “Türk Kültüründe Fal ve İsimlerle İlgili Bir Manzum Falname Örneği”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, ss.195-222.
- HANÇERLİOĞLU, Orhan (1977). Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul: Remzi Yayınevi.
- Kaşgarlı Mahmut (1941). Divânü Lugati’t-Türk I (Hz: Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÖGEL, Bahaeddin (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- REDHOUSE, James W. (1890). A Turkish and English Lexicon, Constantinopole.
- SCHWARTZ, Martin (1985).“The Old Eastern İranian World View According to the Avesta”, The Cambridge History of İran, Vol. 2, s. 640-664.
- SÜMBÜLLÜ, Y. Ziya (2010). “Fal ve Falcılık Kavramı Ekseninde Türk Kültür Tarihinde Fal ve Kehanet”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, ss. 55-72.
- ŞENODEYİCİ, Özer; KOŞİK, H. Sercan (2017). Osmanlının Gizemli İlimleri I, İstanbul: Kesit Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (1995). Tarama Sözlüğü I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- UZUN, Mustafa (1995). “Fal-nâme”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XII, ss. 141-145.
- Yusuf Has Hacip (1947). Kutadgu Bilig I-Metin (Hz: R. Rahmeti Arat), Ankara: TDK Yayınları.
Öz
Kaynakça
- AYDIN, Mehmet (1995). “Fal”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XII, ss. 134-138, İstanbul.
- BEYDİLİ, Celal (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt-Kitap Yayınları.
- CAFEROĞLU, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: TDK Yayınları.
- DUVARCI, Ayşe (1993). Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser: Risâle-i Falnâme lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme, Ankara: Esra Matbaası.
- ERGİN, Muharrem (1964). Dede Korkut Kitabı (Metin-Sözlük), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- ERSOYLU, Halil (1997). “Fal, Falname ve Bir Çiçek Falı: “Der Aksâm-ı Ezhâr”. Türkiyat Mecmuası, 20, ss. 195-254.
- GÜLHAN, Abdülkerim (2015). “Türk Kültüründe Fal ve İsimlerle İlgili Bir Manzum Falname Örneği”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, ss.195-222.
- HANÇERLİOĞLU, Orhan (1977). Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul: Remzi Yayınevi.
- Kaşgarlı Mahmut (1941). Divânü Lugati’t-Türk I (Hz: Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÖGEL, Bahaeddin (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- REDHOUSE, James W. (1890). A Turkish and English Lexicon, Constantinopole.
- SCHWARTZ, Martin (1985).“The Old Eastern İranian World View According to the Avesta”, The Cambridge History of İran, Vol. 2, s. 640-664.
- SÜMBÜLLÜ, Y. Ziya (2010). “Fal ve Falcılık Kavramı Ekseninde Türk Kültür Tarihinde Fal ve Kehanet”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, ss. 55-72.
- ŞENODEYİCİ, Özer; KOŞİK, H. Sercan (2017). Osmanlının Gizemli İlimleri I, İstanbul: Kesit Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (1995). Tarama Sözlüğü I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- UZUN, Mustafa (1995). “Fal-nâme”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XII, ss. 141-145.
- Yusuf Has Hacip (1947). Kutadgu Bilig I-Metin (Hz: R. Rahmeti Arat), Ankara: TDK Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Ağustos 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 2 Sayı: 2 |
