ŞEHRENGİZLERDE BAHSİ GEÇEN XVI. VE XVIII. YÜZYIL OSMANLI MESLEKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 252 - 297, 25.02.2021

Kadriye Hayır

Öz

Şehrengizler, bir şehrin güzellerini ve güzelliklerini anlatan eserlerdir. Türk edebiyatında şehrengizler ilk kez XVI. yüzyılda Mesihî’nin Edirne Şehrengizi ile ortaya çıkmıştır. XVI. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar canlılığını sürdüren bu edebi tür zamanla eski önemini kaybetmiştir. Bu tür, yalnızca bir şehrin güzellerini anlatmakla kalmayıp aynı zamanda anlatılan şehir hakkında tarihi ve sosyolojik olarak da pek çok bilgi içerir. XVIII. yüzyılın sonlarına kadar yazılmış birçok şehrengizde şehrin erkek güzelleri anlatılırken güzellerin mesleklerinden ya da babalarının mesleklerinden bahsedildiği görülmüştür. Bu makalede bu zamana kadar incelenmiş şehrengizlerden on yedi tanesi içerdiği meslekler yönüyle incelenmiş, böylece Osmanlı Devleti’nin çeşitli meslek gruplarına dair bilgiler ortaya konulmuştur. Böyle bir çalışma ile sosyoloji ve tarih çalışmalarına kaynaklık edecek yeni bilgiler elde edilmiş hem de şehrengizlerin ihmal edilmiş bu yönü toplu bir halde verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Edebiyatı, Şehrengiz, Şehir, Meslek, Zanaat

Kaynakça

• AFYONCU, Erhan. (2009). “ Sipahi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXXVII Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.256-258
• AFYONCU, Erhan, AHISHALI, Recep (2002). “ Katip” , Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXV Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.53-55
• AGÂH Sırrı Levend (1958). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü Yayınları.
• AKKUŞ, Metin (1987). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Bursa Şehr-engizleri, Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• AKYILDIZ, Ali (2010). “ Şehremini” , Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXXVIII Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.459-461
• ARITAN, Ahmet Sami (1993) “ Ciltçilik” , Diyanet İslam Ansiklopedisi C: VII Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.551-557
• ATAR, Fahrettin (2001), “Kadı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXIV Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.66-69
• ATİK GÜRBÜZ, İncinur (2012). Divan Şiirinin Sevimli Yüzleri Osmanlı Şiirinde Berberler, Turkish Studies- international Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3 Summer p. 233-255 Ankara/ Turkey
• AYDEMİR, Yaşar (2001). “ Hâdî’nin Saray Şehrengizi”, İlmi Araştırmalar, sy. 12, s.31-56.
• BEYDİLLİ, Kemal. (2000). “İmam” ,Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXII Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.181-186
• Bozkurt, N. (1997). “ Hafız”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XV Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.74-78.
• BOZKURT, Nebi (2009). “Sarık”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXXVI DiyanetVakfı Yayıncılık, İstanbul s.152-154
• CANATAR, Mehmet (2002). “ Kethüda”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXV Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.332-334
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1969). “Taşlıcalı Dukakin-zade Yahya Bey’in İstanbul Şehrengizi” İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XVII s.73-108.
• ÇETİNKAYA, Ülkü. (2014). “Bir Kadın Şehrengizi: Azizî’nin İstanbul Şehrengizi” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi 54, 1 s.229-268
• EDİZ, İsmail (2008). “ Osmanlı’dan Cumhuriyetin İlk Yıllarına Kahvehaneler ve Sosyal Değişim”, Sakarya Üniversitesi Fen- Edebiyat Dergisi, Vol: 10 S. 8 s. 179-189
• ERKAL, Mehmet (1992). “ Beytülmal” Diyanet İslam Ansiklopedisi C:VI Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.90-94
• ERTUĞRUL, Alidost (2009). “Hamam Yapıları ve Literatürü” Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi C. 7, S. 13, s. 241-266.
• GÖRE, Zehra (2015). “ Kerimî’nin Edirne Şehrengizi” , Osmanlı Mirasları Araştırmaları Dergisi (OMAD) C. 2 S. 3 s. 17-41
• GÖRE, Zehra (2015). “ Za’fi-i Gülşenî’nin Moton Şehrengizi”, Osmanlı Mirasları Araştırmaları Dergisi (OMAD) C. 2 S.4 s. 41-57
• GÜLHAN, Abdülkerim (2012). “Şehrengiz Türü ve Ravzî’nin Edincik şehrengizleri”Turkish Studies- international Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/2 Spring p. 515-545 Ankara/ Turkey
• GÜRKAN, Salime Leyla (2008). “Ruhban” , Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXXV. Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.204- 205.
• İNALCIK, Halil (2000). “İpek” Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXII Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.362-365
• KANDEMİR, Mehmet Yaşar (1997). “Hafız”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XV. Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.78-80
• KARASOY, Yakup. YAVUZ, Orhan (2006). “ Nüvîsî ve Şehrengîz-i İstanbul’u” Türkiyat Araştırmaları Dergisi S. 20 Güz , s.1-20
• KOÇU, Reşat Ekrem ( 2015). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Doğan Kitap, İstanbul.
• KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri (2002). “ Katip”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXV. Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.53-55
• KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri (2006). “ Müezzin” , Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXXI Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.491-496
• MENGİ, Mine ( 1995). Mesihî Divanı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• MERÇİL, Erdoğan. (2000). Türkiye Selçuklularında Meslekler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ORTAYLI, İlber ( 2001). “ Kadı” Diyanet İslam Ansiklopedisi C: XXV Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.69-73
• ÖZDOĞAN, Yahya , IŞIK, Nermin (2007). “ Geleneksel Türk Mutfağında Şerbet” 38. Uluslarası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, s. 1059-1077
• PARLATIR, İsmail (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara.
• SAMANCI, Özge (2008). “ İmparatorluğun Son döneminde İstanbul Mutfak Kültürü” Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi www.obarsiv.com
• TEKİN, Zeki (1994). “ Deri”, Diyanet İslam Ansiklopedisi C: IX Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul s.176-178
• TEZ, ZEKİ ( 2016). Meslekler Tarihi Eskiçağdan Günümüze Zanaatsal ve Sanatsal Uğraşlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• TEZCAN, Nuran (2001) “ Güzele Bir Şehrengiz’den Bakış” Türkoloji Dergisi,nr XI. c. I, s.161-194.
• TIĞLI, Fatih(2005). “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Cami’î’nin Manisa Şehrengizi” Celal Bayar Şehri Bilgi Şöleni, s.230-248.
• TURAN, Lokman (2011). “ Defter-zade Ahmed Cemalî’nin Siroz Şehrengizi” Osmanlı Araştırmaları XXXVII s. 49-76