Öz
Klasik Türk şiirinde nazire yazma geleneği 14. yüzyıldan günümüze kadar devam etmiş bir gelenektir. Bu gelenek, şairler arasında adeta bir okul vazifesi görmüş, yeni şairlerin yetişmesini ve şiir meclislerinin canlılığını devam ettirmesini sağlamış, birbirleriyle çağdaş olan şairler arasında veya daha önceki yüzyıllarda yaşamış olan şairlerle sonrakiler arasında metinler arası bir köprü kurarak aynı redif veya kafiyeye farklı zaman ve zeminlerden anlam pencerelerinin açılmasını sağlamıştır.
Nazire geleneği Osmanlı sahası şairleri arasında çok daha sıklıkla görülmekle birlikte başta Nevâyî olmak üzere Çağatay, Azerbaycan sahasının temsilcisi şairlerin eserleri de Anadolu’ya farklı dolaşım ağlarıyla gelmiştir. Bu şairlerden biri de Azerbaycan sahasında yetişmiş olan Kişverî’dir. Şairlik yönüyle Ali Şir Nevâyî’nin yakın takipçisi ve söyleyişteki lirizmiyle Fuzûlî’nin öncüsü olarak değerlendirilen Kişverî’nin Türkçe divanında bulunan “gidelüm bâri şehrüngdin” redifli gazeline Osmanlı sahası 15. ve 16. yüzyıl divanlarında altı şairde rastlanmıştır.
Bu makalede Kişverî’nin ilgili gazeli ile Anadolu sahasındaki aynı redifli şiirlerin nesre çevirisi, şekil ve muhteva açısından genel değerlendirmesi yapılacak ve şiirler arasındaki zemin şiir-nazire şiir ilişkisi incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AY SAY, Ümran (2021). Cem Sultan, İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.
- BABAARSLAN, Gıyasi (2020). “Cem Sultan’ın Türkçe Divanı’nda Bulunmayan Bazı Şiirleri) Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi C.24, S.2, s.s.55-116.
- CANPOLAT, Mustafa (1982). Mecmûatü’n-Nezâir, Ankara: TDK Yayınları.
- Cem Sultan, Divan, Millet Kütüphanesi Ali Emirî Manzum no. 81.
- ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (2017). “Kanunî Devrinin Sonuna Kadar Anadolu’da Nevâyî Tesiri Üzerine Notlar”, Atsız Armağanı, (Haz. Erol Güngör, Mustafa Kafalı, Osman F. Sertkaya), Ankara: Altınordu Yayınları.
- DEMİRCİ, Jale (1998). “Nevâyî’nin Azerbaycan Sahasına Etkisi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.38, S.1-2, s.s.1-12.
- ERGİN, Muharrem (1981). Azeri Türkçesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi edebiyat Fakültesi Yayınları.
- ERSOY, Ersen (2021). Hafî Divanı, Ankara: TÜBA Yayınları.
- ERÜNSAL, İsmail (2018). Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59332,taci-zade-cafer-celebi-divanipdf.pdf?0(ET.02.11.2023)
- İSEN, Mustafa (2020). Usûlî Divanı, Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Kişverî, Divan, Bakü Nüshası, Bakü İlimler Akademisi, M-97.
- KÖKSAL, M. Fatih (2006). Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yayınları.
- KURNAZ, Cemal (2007). Osmanlı Şair Okulu, Ankara: Birleşik Yayınevi.
- KUT, Günay (1989). “Ahmed Paşa (Bursalı)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.2, s.s.111-112.
- MORKOÇ, Yasemin Ertek (2003). Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiü’n-Nezâir’i , Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- ÖZTOPRAK, Nihat; AY SAY Ümran (2022). “15. Yüzyıl Azerbaycan Şairlerinden Kişverî'de Ali Şir Nevâyî Etkisi”, Türk Dilinin Başçısı Ali Şir Nevâyî-2, (Ed. Ahmet Kartal, Saniye Eraslan), Eskişehir: Eskişehir Osmangazi üniversitesi Yayınları, s.s.536-560.
- ÖZYILDIRIM, Ali Emre (1999). Hamdullah Hamdî Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10615,girispdf.pdf?0(ET: 02.11.2023)
- PÉRİ, Benedek (2020). “… Beklerüz”: 16.Yüzyıldan Kalma Bir Osmanlı Nazire Ağı” KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 2, s.s.47-79.
- SERTKAYA, Osman Fikri (1970). “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 18, s.s.133-138.
- SERTKAYA, Osman Fikri (2004). “Osmanlı Şairlerinde Ali Şir Nevayî Tarzı ve Nevâyî'ye Anadolu'da Yazılan Nazireler”, Ali Şir Nevâyî'nin 560. Doğum, 500. Ölüm Yıl Dönümlerini Anma Toplantısı Bildirileri: 24-25 Eylül 2001, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.s.129-140.
- SERTKAYA, Osman Fikri (2009). “Azerbaycan Şâirlerinin Çağatayca Şiirleri (3) Ni'metullâh Kişverî'nin Doğu(Çağatayca) Türkçesi ve Batı(Osmanlı) Türkçesi İle Nazireleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S.41, s.s.69-90.
- TARLAN, Ali Nihat (1966). Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- ZÜLFE, Ömer (2007). “Pervâne Bey Mecmuası”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 34, s.s.44-45.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Kasım 2023 |
| Kabul Tarihi | 30 Kasım 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 6 Sayı: 4 |
