Öz
Abdî’nin Dâstân-ı Sührâb b. Rüstem tercümesinin tespit edilebilen en eski nüshası 1638 yılında istinsah edilmiştir. Bu eser; Şâhnâme’de yer alan Rüstem ile Sührâb’ın trajik öyküsünün manzum-mensur bir tercümesidir.
Çeviri faaliyeti, farklı kültürel tecrübeler ve diller arasındaki yapısal farklılıklar sebebiyle kendi içinde zorluklar barındıran bir süreçtir. Her çevirmen bu zorlukları aşmak için birtakım yollara başvurmak durumundadır. Mecazî anlamlar ve kültürel unsurları ihtiva etmesi dolayısıyla deyim ve atasözü çevirileri; çeviri kararları ve stratejileri açısından zengin veriler sunan dil unsurlarıdır.
Bu çalışmada Abdî tercümesindeki deyim içeren ifadeler, kaynak metindeki mukabilleriyle karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmada söz konusu deyimler; Mona Baker’in deyim çevirileri için tespit ve teklif ettiği çeviri stratejilerine tahlil edilmiştir. Ayrıca günümüz ile 17. yüzyıldaki çeviri anlayışı arasındaki benzerlik ve farklılıkları görebilmek için incelemeye konu olan ifadelerin Necati Lugal tercümesindeki karşılıkları da ele alınmıştır.
Kaynakça
- Abdî. 1736. ““Dâstân-ı Sührâb b. Rüstem””.
- Akarvardar Koçak, Zehra. 2022. “Derviş Hasan Medhî’nin ‘Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî’ Adlı Eserinin Bilinmeyen Bir Nüshası”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (29):957-74.
- Aksoy Arıkan, Rabia. 2021. “Çeviride Kavramsallaştırma: Atasözleri ve Deyim Örnekleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 14(77):142-50.
- Baker, Mona. 1992. In other words. London and New York: Routledge.
- Demir Öztürk, Nuray. 2022. “Beylikler Dönemi Tıp Metinlerinde Yapılan Türkçeleştirme ve Terim Çalışmaları Üzerine Bir İnceleme”. Gazi Türkiyat (31):37-52.
- Ertürkoğlu, Eren. 2023. “Osmanlı Dönemi Tercüme Geleneğinde Satıraltı Tercüme Tekniği”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (30):131-81.
- Firdevsi. 1994. Şehnâme. Ankara: MEB Yayınları.
- Firdevsî-i Tûsî. 1962. Şâhnâme-i Firdevsî. C. II. editör E. E. Berthels. Moskova: İdâre-i İntişârât-ı Edebiyât-ı Hâver.
- Gökyay, Orhan Şaik. 2007. Destursuz Bağa Girenler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Gülzar, Zeynep. 2021. “Deyimler Ve Atasözleri Çevirisi Eleştirisinde Çevrilebilirlik Ve Çevrilemezlik: ‘Tarikat-I Aşk’ Örneği”. Doğu Esintileri (15):351-70.
- İli, Mehmet. 2015. “İngilizce Deyimlerin Türkçeye Çevirisinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(14):112-28.
- Kanar, Mehmet. 2010. “Şâhnâme”. TDVİA XXXVIII:289-90.
- Kocabıyık, Hüseyin Selim. 2022. “Jean Paul Vinay ile Jean Darbelnet, Peter Newmark, Anthony Pym ve Gideon Toury’nin kuramları ışığında Necib Mahfuz’un ‘Başkan’ın Öldürüldüğü Gün’ adlı romanındaki dil oyunlarının Türkçe çevirisinin analizi”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (28):610-29.
- Kültüral, Zuhal. 2010. “Şâhnâme”. TDVİA XXXVIII:290-92.
- Özyurt, Salih. 2023. “Sührâb-nâme”. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri ve Edebiyatları 2(4):57-63.
- Stolze, Radegundis. 2013. Çeviri Kuramları. İstanbul: Değişim Yayınları.
- Suçin, Mehmet Hakkı. 2013. Öteki dilde var olmak. İstanbul: Say Yayınları.
- Venuti, Lawrence. 1995. The Translator’s Invisibility. London and New York: Routledge.
- Yakut, Emrullah. 2019. Tercüme-i Dîvân-ı Hâfız. C. I. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Yakut, Emrullah. 2021. “Türkçe Şâhnâme Tercümeleri ve Zerdüşt’ün Tercümelerde Uğradığı Dönüşüm”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 61(2):723-44. doi: 10.26650/TUDED2021-1007676.
- Yalçın, Perihan, ve Zeynep Büyüksaraç. 2017. “Analysis of Proverbs and Expressions Converted According to Mona Baker’s Strategies.International Journal of Languages’ Education and Teaching”. International Journal of Languages’ Education and Teaching 5(4):817-29.
- Yalçınkaya, Ozan Deniz. 2020. “Çeviride Eşdeğerlik Kuramı Bağlamında Deyimler Sorunu: Benim Adım Kırmızı Örneği”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12(24):96-104.
- Yazar, Sadık. 2011. “Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı, Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Mayıs 2024 |
| Kabul Tarihi | 29 Mayıs 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 2 (PROF. DR. ÂDEM CEYHAN'A 60. YAŞ ARMAĞANI) |
