2. ABDÜLHAMİD’İN TÜRKÇE’NİN SADELEŞMESİ ÇAĞRISINA KATILAN BİLİNMEYEN BİR “ÖZ TÜRK DİLİ”Cİ: OSMAN RAHMÎ VE “ÖZ TÜRK DİLİ” İLE KALEME ALDIĞI ESERLERİ
Öz
Osman Rahmî (ö. 1923 sonrası) günümüze yakın dönemde yaşamış olmakla beraber gerek edebî gerekse veterinerlikle ilgili biyografik kaynakların hiç birisinde yer almayan bir bilim adamı ve edebî şahsiyettir. Eserlerinde kendisi hakkında bir bilgi vermeyen Osman Rahmî ile ilgili bilgilerimiz son derece sınırlıdır. Bununla beraber yayınladığı eserlerin isimleri ve metinleri bilinmektedir. Yayınladığı eserlerden kendisinin askerî veteriner olduğunu öğrendiğimiz Osman Rahmî’nin 10 yayınlanmış ve 4 yayınlanmamış eserinin isimleri bilinmektedir. Yayınlanmış eserleri, meslekî/sağlıkla ilgili eserler ve edebî/fikrî eserler olmak üzere iki grupta toplanabilir. Bu eserlerin beş tanesinin meslekî/sağlıkla ilgili eserler ve diğer beş tanesinin de edebî/fikrî içerikte oldukları görülmektedir.
Osman Rahmî, ilk eserlerinde dönemin okur yazarlarında yaygın olarak görülen inşâ tarzında, terkipli bir dil kullanırken bir süre sonra bunu bırakarak kendi ifadesiyle
“öz Türk dili” olarak nitelediği, sade ve anlaşılır bir dil ile kaleme alınan anlatımı benimseyip savunduğu görülmektedir. Bu durum onun 20. yüzyılın başlarında görülen Türkçenin sadeleşmesi çalışmalarını desteklediğini ve bu dil ile kaleme aldığı üç eser ile de bu dilin gelişmesine katkı sağlamayı amaçladığını göstermektedir. Bununla beraber, yayınlanan eserlerinin kronolojisi göz önüne alındığında, yazarın bu iki anlatım dili arasında gidip geldiği görülmektedir.
Yazının ilk bölümünde Osman Rahmî’nin hayatı arşiv belgeleri ve veterinerlikle ilgili kaynaklardaki bilgilerle tespit edilmeye çalışılacaktır ve eserlerinin isimleri verilecektir. Daha sonra da yazarın kendi ifadesiyle “öz Türk dili” ile ilgili düşünceleri ve bu anlayışla kaleme aldığı üç eseri üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türk edebiyatı Klasik Türk edebiyatı Türkçenin sadeleşmesi Türk Düşünce Tarihi Türk veterinerlik tarihi
Kaynakça
- BEO_000763_057223_001_001.
- BEO_003400_254936_001_001. HH.İ. 229.19.
- MF_MKT__00916_00069_001_001.
- ŞD__00493_00011_005_001.
- Osman Rahmî’nin 8 Kanun-ı Evvel 1339/8 Aralık 1923 tarihli Emeklilik Cetveli. Dosya No: 313 B 1 Yayınlanmış Eserler
- BAYAK, Cemal (2018). “Bilinmeyen Bir Müellif ve Bir Eseri: Osman Rahmî ve Kırk Hadis Tercümesi Tabâbet-i İslâmiyye”, Geçmişten Geleceğe Bağlamında Orta Doğu, (Ed: Zafer Gölen; Abidin Temizer, Podgorica, Montenegro: Institut za Geografiju, s.s. 245-254.
- BANARLI, Nihad Sami (1995). “Sultan Abdülhamid’in Türkçeciliği”, Türkçenin Sırları, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı. 13. Baskı, s.s. 207-218.
- BEKMAN, Muzaffer (1940). Veteriner Tarihi, Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi.
- BURSALI MEHMED TAHİR (2016). Osmanlı Müellifleri, (Haz: Mehmet Ali Yekta Saraç), (Ed: Mustafa Çiçekler), Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), 3 Cilt.
- DİNÇER, Ferruh; Atilla ÖZGÜR, Aşkın Yaşar; ÖZEN, Abdullah (2001). “Osmanlı Döneminde Veteriner Hekimliği Alanında Te’lif, Tercüme ve Yayın Faaliyetleri”, Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Milletlerarası Kongresi İstanbul 12-15 Nisan 1999 Tebliğleri, (Haz: Hidayet Yavuz Nuhoğlu), İstanbul: Ircica, s.s. 375-399.
- DOLAHMET, Funda (2017). Osman Rahmi Efendi’nin Nâme-i Dil Mesnevisinin Çeviri ve İncelemesi, Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
- ERASLAN, Recep (2019). “Ömer Seyfettin’in “Yeni Lisan” Haricindeki Dil Yazıları”, Hece, Yıl: 23, Sayı: 265 (Ocak 2019), s.s. 602-628.
- KODAMAN, Bayram (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- KÜÇÜK, Cevdet (1998). “Abdülhamid II”, https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulhamid-ii. (E.T.: 20.05.2024).
- UÇAR, Gülistan (2021). II. Abdülhamid Han’ın Batı Dillerinden Türkçeye Çevirttiği Eserler, Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
- LEVEND, Agâh Sırrı (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- MEHMED EMİN (1316/1900). Türkçe Şiirler, İstanbul: Matba‘a-i Ebüzziyâ.
- MEHMED SÜREYYA (1996) Sicill-i Osmani, (Haz: Nuri Akbayar, (Sadeleştiren: Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 6 Cilt.
- Nevsâl-i Baytarî (1334/1915-16) Dersaâdet: Harbiye Nezareti Baytar Müfettiş-i Umumiliği.
- OSMAN RAHMÎ (1318/1902). Türkçe Sözler, İstanbul: A. Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbası.
- OSMAN RAHMÎ (1319/1903). Zâde-i Kalem, İstanbul: Kasbar Matbası.
- OSMAN RAHMÎ (1320/1904). Köyde Gördüklerim, İstanbul: A. Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbası.
- OSMAN RAHMÎ (1324/1908). Tabâbet-i İslâmiyyeden Bir Nebze, İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbası.
- OSMAN RAHMÎ (1325/1909). Süvârilere Ma'lûmât-ı Baytariyye, İstanbul: Mekteb-i Harbiye Matbaası.
- OSMAN RAHMÎ (1328/1912). Tabâbet-i İslâmiyye, İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası, 2. Bsk.
- ÖKSÜZ, Yusuf Ziya (1995). Türkçenin Sadeleşme Tarihi ve Genç Kalemlar ve Yeni Lisan Hareketi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
- ÖMER SEYFEDDİN (1327/1911). “Yeni Lisan”, Genç Kalemler, Cilt: 2, Sayı: 1, (8 Nisan 1327/21 Nisan 1911), s.s. 1-7. Sungurlu İlçesi Hakkında (2024). https://sungurlu.adalet.gov.tr/sungurlu-ilcesi-hakkinda. (E.T.: 15.05.2024).
- TANSEL, Fevziye Abdullah (1969). Mehmet Emin Yurdakul’un Bütün Şiirleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Yay.
- TUMAN, Mehmet Nâil (2001). Tuhfe-i Nâili: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (Haz: Cemal Kurnaz; Mustafa Tatçı) Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2 Cilt.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Mayıs 2024 |
| Kabul Tarihi | 23 Haziran 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 2 (PROF. DR. ÂDEM CEYHAN'A 60. YAŞ ARMAĞANI) |
