KINALIZÂDE HASAN ÇELEBİ TEZKİRESİ’NDEKİ ŞAİRLERİN KİŞİLİK YAPILARI VE ÖZELLİKLERİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 391 - 418, 30.06.2024

Aysun Sungurhan

https://doi.org/10.58659/estad.1467229

Öz

Şu’arâ tezkireleri, Osmanlı coğrafyasında yetişmiş şairlerin biyografik künye yazıcılığını esas alan eserler arasındadır. Türk edebiyatında XV. yüzyıl sonlarında başlayıp XX. yüzyıl başlarına kadar kaleme alınan şu’arâ tezkireleri, günümüzde hâlâ birçok şair için tek kaynak durumundadır. XVI. yüzyıl şu’arâ tezkirelerinde bir biyografide genellikle şairin doğum yeri, adı, lakabı, öğrenim durumu, meslek veya mevkisi, hocaları, hayatını etkiliyen değişimler ve kişiler, ölümü, eğer varsa ölüm tarihi, biliniyorsa mezarının yeri, edebî yönüne dair bilgi ve değerlendirmeler, eserleri ve eserlerinden örnekler yer almaktadır. XVI. yüzyıl şu’arâ tezkirelerinde, bu bilgilerin dışında şiirlerinde kendilerini tanıtma imkânı bulamayan Klasik Türk edebiyatı şairlerinin kişilik yapıları ve özellikleriyle ilgili bilgi ve değerlendirmeler de bulunmaktadır. Özellikle XVI. yüzyıl Anadolu sahasının en önemli şu’arâ tezkirelerinden biri olan ve Kınalızâde Hasan Çelebi tarafından H.994/M.1586 yılında

bir mukaddime ve üç fasıl hâlinde tertip edilen “Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiresi” veya “Tezkiretü’ş-şu’arâ” olarak bilinen eser, şairlerin kişilik yapılarını ve özelliklerini oluşturan zihin, zekâ ve düşünce güçlerine; mizaç ve ahlaklarına; şahsiyet zenginliklerine, derinlik ve olgunluklarına; hüner ve kabiliyetlerine yönelik oldukça önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiresi’nde yer alan şairler, kişilik yapılarını ve özelliklerini oluşturan zihin, zekâ, düşünce gücü ve özelliklerine; mizaç ve ahlaklarına; inanç dünyalarına (dinî-tasavvufî düşünce ve yaşayışlar); şahsiyet zenginliklerine; hüner ve kabiliyetlerine göre alt başlıklar hâlinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Biyografi, Kınalızâde Hasan Çelebi, Kişilik, Hüner ve Kabiliyet, İnanç Dünyası, Tezkire, Tezkiretü’ş-şu’arâ

Kaynakça

• ADIVAR, Adnan (1952). “Tarih ve Biyografi”, Tarih Dergisi, C. II, S.3-4, İstanbul.
• ÇAPAN, Pervin (1993). XVIII. yüzyıl Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• İSEN, Mustafa (1997). Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yay.
• İSEN, Mustafa-Filiz Kılıç-İ. Hakkı Aksoyak-Aysun Sungurhan-Mustafa Durmuş (2009). Şair Tezkireleri, Ankara: Grafiker Yay.
• SUNGURHAN EYDURAN, Aysun (1999). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, İnceleme-Tenkitli Metin II C., Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• TOLASA, Harun (1983). Sehî, Latîfî, Âşık Çelebi Tezkirelerine göre 16. Y.Y.’da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• ÜNVER, İsmail (1993), “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, Ankara: Ankara Üni. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yay.