NECÂTÎ BEY DÎVÂNI NÜSHALARINDA YER ALAN ŞÜPHELİ ŞİİRLERE DAİR BAZI TESPİT VE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 875 - 920, 30.06.2024

Enes İlhan

https://doi.org/10.58659/estad.1479348

Öz

XV. yüzyılın önemli şairlerinden olan Necâtî Bey, klasik Türk şiirinde kendine mahsus bir çizgi oluşturmuş, gerek kendi devrinde gerekse kendisinden sonra yaşayan şairler üzerinde derin tesirler icra etmiştir. Dîvân’ında yer alan bazı şiirlerinde Necâtî Bey, orijinal mana ve hayal temininden yoksun, taklitten öteye geçmeyen ve birbirlerinin şiirlerini aşırmaktan başka bir şey yapmayan şairlerle ilgili ciddi eleştirilerde bulunmaktadır. Ayrıca Dîvân’ını ömrünün son zamanlarına doğru tertip etmesinden ve kâtiplerle ilgili eleştirel şiirlerinden, şiirlerinin mana ve hayallerinin başkalarının eliyle değiştirilmesinden duyduğu endişeye tanık olunmaktadır. Necâtî Dîvânı nüshalarındaki bazı şiirlerin başka şairlerin divan nüshalarında da bulunması Necâtî Bey’in şiir hırsızlığına ve müstensih müdahalelerine dair endişelerinde haksız olmadığını göstermektedir. Alan yazında Şevkî ve Revânî divanları özelinde yapılan karşılaştırma çalışmaları bulunmakla beraber karışma sürecinin tüm Necâtî Dîvânı nüshalarındaki durumunun tespitinin ve varsa şiir karışıklıklarının görüldüğü başka şairlerin belirlenmesinin gerekliliği ortadadır. Bu amaçla çeşitli vasıtalarla yaklaşık beş yüze yakın divan metni ile Necâtî şiirleri karşılaştırılmış, 32 şiirin çoğunluğu Necâtî Bey ile aynı dönemde yaşayan 14 şairin divanında da yer aldığı ortaya çıkarılmıştır. Şiirlerin 96 adet Necâtî Dîvânı nüshasında izleri takip edilerek Necâtî Bey’e ait olabilecekler ile atfedilenlere dair bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca başta nazire mecmuaları olmak üzere pek çok şiir mecmuası da taranarak hem şiirlerin klasik şiirin aktüelindeki durumları ortaya konmuş hem de divan nüshaları temelinde şekillenen çalışma şiir mecmualarıyla da desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey, Divan Nüshaları, İntihal, Müstensih, Revânî, Şevkî

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Cenk (2017), “Hayâlî Bey Dîvânı’nın Harfü’l-Yâ’ Bölümündeki 95 ve 96. Gazeller Kime Ait?”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 2, s.s. 1-8.
• AKSOYAK, İsmail Hakkı (2005). “Gelibolulu Mustafa ‘Âlî ve Bâkî’nin Münasebetleri (Künhü’l-ahbâr ve Divanlarına göre)”, Osmanlı Araştırmaları Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan-1, Cilt: 25, s.s. 69-82.
• AKSOYAK, İsmail Hakkı (2008). Osmanlı Şairlerinin “Aruz Tasarrufları” ve Araştırmacıların Gereksiz Müdahaleleri, Turkish Studies, Cilt: 3, Sayı: 6, s.s. 388-403.
• AKDAĞ, Ahmet (2013). Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi’ndeki 19hk2207 Numaralı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• AKTO, Tansel (2016). Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları K.000007 Numarada Kayıtlı Bir Şiir Mecmû’ası, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• ALTIN, Dilber (2017). Mevlana Müzesi Kütüphanesindeki 2456 Numaralı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• ARSLAN, Tülin (2018). İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesindeki ŞR 60 ve 89 Numaralı Şiir Mecmuaları, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• ATİK, Arzu (2003). Celîlî Dîvânı (3b-46a), Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• AVŞAR, Ziya (2009). “Necâtî’nin Kâtiplerle İlgili İki Şiiri”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Ölümünün 500. Yılında Şair Necâtî Anısına, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, s. s. 100-107.
• AVŞAR, Ziya (2017). Revânî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196374/revani-divani.html
• AYDIN, Abdullah (2014). “Divan Şairleri Arasında Şair ve Şiire Dair Atışmalar”, Turkish Studies, Cilt: 9, Sayı: 7, s.s. 213-237.
• AYNUR, Hatice (1999). 15. YY. Şairi Çâkerî ve Dîvânı. İstanbul: Yenilik Basımevi.
• AZAP, Samet (2010). Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 11452 Numaralı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• BAKA, Şermin (2014). Milli Kütüphane YZ. A 801 Numaralı Mecmua, Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun.
• BELENKUYU, Bekir (2013). Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan No: 1972’de Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr (vr. 80b-160a), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• BIÇAK, Benay (2017). İngiltere British Library’deki Or. 7085 Numaralı Şiir Mecmuası (Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• BOZKURT, Nebi ve KAYA, Nevzat (2001). “İstinsah”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 23, s.s. 369-371.
• BOZYİĞİT, Esra (2015). Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan No: 1972’de Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr (vr. 280b-360a), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• BOZYİĞİT, Esra (2021). Taşlıcalı Yahya Bey Dîvânı, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• BULUR, Elif Nur (2021). Süleymaniye Kütüphanesi Çelebi Abdullah 315 Numarada Kayıtlı Mecmû’atü’l-Eş’âr ve’l-Gazeliyyât (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• CANIM, Rıdvan ve DURMUŞ, Tuba Işınsu (2018). Şevkî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210484/sevki-divani.html
• CANIM, Rıdvan (2018). Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html
• CERGİBOZAN, Halil İbrahim (2017). Milli Kütüphane’de Kayıtlı 06 MİL YZ A 7300 Numaralı Mecmua-ı Sırrî Adlı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• ÇAĞLAYAN, Ömer (2022). Alevî-Bektâşî Kültür Enstitüsü Arşivi 24 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Transkripsiyonlu Metni ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi (MESTAP) Göre Tasnifi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• ÇAKMAKÇI, Hümeyra (2019). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihad Tarlan Koleksiyonu 68 Numarada Kayıtlı Cem’ü’n-Nezâir İsimli Şiir Mecmuası (1b-47b), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi SBE, İstanbul.
• ÇAYLAK, Özkan (2010). Mecmû’a-i Eş’âr (Hamidiye 1186) 1b-50a Yapraklarının Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• ÇELİK, Büşra (2015). Topkapı Saray Kütüphanesi Revan No: 1969’da Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr (vr. 1-168) (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• ÇELİK VURAL, Büşra (2021). Hayâlî Bey Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dil İçi Çeviri), Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• ÇELİK VURAL, Büşra (2022). Dîvân-ı Hayâlî Bey Nüshalarında Şaire Ait Olmayan Şiirler, Türkbilig, 43, 135-146.
• ÇELTİK, Halil (2005). “Rumeli Şairlerinde İntihal ve Tevarüd”, Hece, Cilt: 9, Sayı: 7, s. s. 100-104
• ÇOLAK, Esra (2014). Ali Emiri Manzum 674’teki Şiir Mecmuası (Vr. 151a-200b), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• DONUK, Suat (2011). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 59 Numarada Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr İsimli Şiir Mecmuası (1a-70b), Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• EFE, Zahide (2020). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi “TY 1724” Numarada Kayıtlı Şiit Mecmuasının Transkripsiyonlu Metni ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesine (MESTAP) Göre Tasnifi, Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Osmaniye.
• ERCAN, Özlem ve HOCAOĞLU ALAGÖZ, Kadriye (2018). “Metin Neşri Çalışmalarına Bir Katkı: Müstensihlerin İmlâ Tasarrufları ve Kullandıkları Rumuzlar”, Diyalektolog, Sayı: 19, s. s. 149-178.
• ERSOYLU, İ. Halil (1989). Cem Sultân'ın Türkçe Dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERTEK MORKOÇ, Yasemin (2003). Eğirdirli Hacı Kemâl'in Câmiü'n-nezâir'i, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• ERÜNSAL, İsmail E. (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, With a Critical Edition of His Dîvân. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ERÜNSAL, İsmail E. (2006). “Divan Neşirlerinde Karşılaşılan Güçlükler I: Güvenilir Bir Metin Tesisi”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı: 27, s. s. 17-45
• EVREN, Battal (2013). Mecmua-i Gazeliyyat-ı Kadim, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir.
• GEDİK, Nusret (2022). Tâli’î Türkçe Dîvân. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• GIYNAŞ, Kamil Ali (2009). Milli Kütüphanedeki Yz A 803 Numaralı Mecmuanın Transkripsiyonlu Metni, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• GIYNAŞ, Kamil Ali (2017). Pervane Bey Mecmuası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194492/pervane-bey-mecmuasi.html
• GÖK, Selim (2013). Milli Kütüphane’ye Kayıtlı 06 MİL YZA 485 Nolu Mecmu’a-i Eş’âr (İncelem-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• GÜLERYÜZ, Özlem Seçkin (2008). Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü 4078 Numarada Kayıtlı 16. Yüzyıla Ait Bir Şiir Mecmuası (51a-100b), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• GÜNEŞ, Hasan Ali (2015). Mecmûa-i Eş’âr (Houghton Ktp. Ms Turk 59) İnceleme-Karşılaştırma Metin, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• İLHAN, Enes (2023a). Necati Bey Divanı: Metin - Bağlamlı Dizin-İşlevsel Sözlük, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İLHAN, Enes (2023b). “Necâtî Örnekleminde Şiir Mecmualarında Yer Alan Bilinmeyen Şiirlerin Aidiyetine Dair Yöntem Teklifi”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 8(1), 191-226.
• İLHAN, Enes (2024). Mihrî Hâtun Mu Revânî Mi? “Ey Benüm Şiirüme Nazire Diyen” Kim?, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Sayı: 20, s.s. 148-170.
• İPEKTEN, Haluk, KUT, Günay, İSEN, Mustafa, AYAN, Hüseyin ve KARABEY, Turgut (2017). Heşt Bihişt. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html
• KAÇALİN, Mustafa Sinan (T.b). Âhî Divanı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78356/ahi-divani.html
• KAPLAN, Hasan (2016). “İki şair bir şiir I”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Sayı: 56, s. s. 1031-1062.
• KAPLAN, Hasan (2017). “Divan Edebiyatında İntihal: Alıntı mı Çalıntı mı?”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 40, s. s. 39-98.
• KAPLAN, Hasan (2018). “Bâkî’nin Basılı Divanlarında Yer Almayan Şiirleri Ve Divanının Bir Nüshası Üzerine Bazı Notlar”. International Journal of Language Academy, Cilt: 6, Sayı: 2, s. s. 223-253.
• KAPLAN, Hasan (2022). “Klasik Türk Edebiyatının Aktüelinde Bâkî”, Bâkî Kitabı, İstanbul: DBY Yayınları, s. s. 25-106.
• KAPLAN, Hasan (2023). “Bir Münazara (Seyf ü Kalem) İki Şair: Ahmedî ve Ahmed-i Rıdvan”, II. Uluslararası Türkiyat Kongresi, Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi Yayınları, s. s. 329-359.
• KARAGÖZ, Duygu (2013). Mecmûa-i Gazeliyat (Milli Kütüphane 06 HK 319/1) İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• KARAKAŞ, Mesut (2018). Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesindeki 375 Numaralı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• KARAKOÇ, Karden (2019). Milli Kütüphane ’06 Mil Yz A 3291’ Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Transkripsiyonlu Metni ve “Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) Göre Tasnifi, Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Osmaniye.
• KARAMAN, Yüksel (2016). British Library Or 4129 Nolu Yazma Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• KARAMUK, Cansu (2017). Bibliotheque Nationale France 386 Numaralı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• KARATAŞ, Turan (2005). “İntihâl Terimi Etrafında Bazı Tespitler”. Hece, Cilt: 9, Sayı: 7, s. s. 65-68.
• KARAVELİOĞLU, Murat A. (2014). Şem'î Dîvânı, Prizrenli Şem'î. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• KAVAKLIK, Rüstem (2008). On Beşinci Yüzyıl Şairi Sabâyî ve Divançesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• KAVAKLIYAZI, Ahmet (2010). Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 13450 Numaralı Mecmuanın Transkripsiyonlu Metni, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• KAZAN NAS, Şevkiye (2018). Celilî Dîvânı. Ankara: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-211944/celili-divani.html
• KILIÇ, Filiz (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html
• KILIÇ, Melike Hande (2017). Kahire Milli Kütüphanesindeki 212 Numaralı Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• KILIÇ, Zeynep (2017). İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Nadir Eserler Bölümü TY-615 Numarada Kayıtlı Bulunan Mecmû’a-yı Gazeliyyât, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• KIRAN, Fatih (2011). Klasik Türk Şiirine Ait Bir Mecmû’a-i Eş’ar, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• KOLUNSAĞ, İbrahim (2016). Serâyî Dîvânı (Notlandırılmış Metin), Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• KORKMAZ, Levent (2013). Mecmû’a-i Eş’âr (Süleymaniye Kütüphanesi Tahir Ağa 285), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• KOYUNCU, Dicle Gizem (2018). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T-3031 Numarada Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr, Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• KÖKSAL, M. Fatih (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz Divan Şiirinde Nazire. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KÖKSAL, M. FATİH (2012). Mecma’u’n-Nezâ’ir, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0
• KÖLEMEN, Sema (2011). Nuruosmaniye Kütüphanesi 4962 Numaralı Mecmua (247a-324b Transkripsiyonlu Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• KRÜEZİ, Meryem (2016). XVIII. Yüzyıla Ait Bir Mecmua (Makedonya Milli Kütüphanesi MST II/25), Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• KUL, Fadime (2020). Mecmû’a-i Eş’âr Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi Koleksiyonu 458/1 (Vr. 33b-59b), Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• KURNAZ, Cemal (2007). Osmanlı Şair Okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• KUŞ, Hilal Emine (2023). İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty 1951 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin-Mestap’a Göre Tasnif), Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• MAAS, Paul (2011). “Metin Tenkidi”, Stemmatik Tenkitli Metin Neşrinde Soy-Ağacı Yaklaşımı, İstanbul: Küre Yayınları, s. s. 9-40.
• MACİT, Muhsin (2017). “Şah İsmail Ahmet Paşa Divanı’nı okudu mu?”, Bilig, Sayı: 80, s. s. 265-278.
• MENGİ, Mine (2020). Mesîhî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-272452/mesihi-divani.html
• ONUR, Samet (2023). “Ali’nin Kıssa-i Yûsuf’undaki Karışık Lehçeliliğin Nedeni Üzerine”, Dil Araştırmaları, Cilt: 17, Sayı: 33, s. s. 177-190.
• OYTUN, Elif (2014). Nuruosmaniye 4968 Nolu Şiir Mecmuası vr.1a-64b, - Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• ÖZGÜL, M. Kayahan (2005). “İntihâl’den Çalıntı’ya İntikal’den Alıntı’ya”, Hece, Cilt: 9, Sayı: 7, s. s. 52-64.
• ÖZTEKKELİ, Sedat (2015). Millî Kütüphane 201 Numarada Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr, (vr. 1-65), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• ÖZTÜRK, Furkan (2022). “Bâkî Divanı’nın Eleştirel Neşirleri ve Yeni Bir Neşrin Gerekliliği Üzerine”, Bâkî Kitabı, İstanbul: DBY Yayınları, s. s. 399-420.
• ÖZTÜRK, Sibel (2010). Mecmu’a-yı Eş’ar, Yüksek Lisans Tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi, Yozgat.
• ÖZYILDIRIM, Ali Emre (1999). Hamdullah Hamdî ve Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78375/hamdullah-hamdi-divani.html
• ÖZYÖN, Cemal (2013). Mecmua-i Gazeliyyat. Milli Kütüphane, 06 HK. 319/1, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir.
• POLAT, Ali (2019). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T752 Numarada Kayıtlı Mecmua’nın Transkripsiyonlu Metni ve Şiir Mecmualarının Sistematik Tasnifine Göre Tasnifi, Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Osmaniye.
• POLAT, Salahattin (2015). Metin Tenkidi. İstanbul: İFAV Yayınları.
• Revânî. Dîvân-ı Revânî. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, no: 5664.
• Revânî. Dîvân-ı Revânî. Millet Yazma Eserler Kütüphanesi, no: 178.
• ROXBURGH, David J. (2012). “Kitaba dair yeni keşifler”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz Yayınları, s. s. 453-492.
• SAMANCI, Metin (2013). Mecmû’a-i Nezâ’ir Hasan Hüsnü Paşa N.(1031) 150b-250a İnceleme-Tenkitli Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• SELVİTOPU, Leman (2019). İBB Atatürk Kitaplığı Bel_Yz_K_0336 ve Bel_Yz_K_0700 Numaralarda Kayıtlı Şiir Mecmualarının “Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi”ne (MESTAP) Göre Tasnifi, Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• SERTKAYA, Osman Fikri (1999). “Tevârüd mü? Adaptasyon mu? Nazîre mi? Yoksa İntihâl Yani Sirkat-i Şiir mi?”. İlmî Araştırmalar, Sayı: 7, s. s. 191-199.
• SEVGİ, Ahmet ve SEVİNDİK, Hakan (2016). Cezerî Kasım Paşa Sâfî Dîvânı. Konya: Palet Yayınları.
• SUNGUR, Necati (1994). Âhî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ŞEKER, Büşra (2019). Millî Kütüphane 06 YZ A 7521 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1995). Necâtî Beğ’in Sultan Beyazıt Methiyesi ve Bazı Gazelleri Hakkında Notlar. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• TANYILDIZ, Ahmet (2015). “Necâtî ve Revânî Dîvânlarındaki Mükerrer Gazeller Üzerine”. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi, sayı: 1, s.s.10-24.
• TAPSIZ, Fatma (2019). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi 10740 Numaralı Şiir Mecmuasının “Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi”ne (MESTAP) Göre Tasnifi, Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Osmaniye.
• TARLAN, Ali Nihat (1950). Fuzûlî’nin Farsça Dîvânı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• TARLAN, Ali Nihat (1963). Necâtî Bey Dîvânı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• TARLAN, Ali Nihat (1992). Hayâlî Bey Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• TAŞDEMİR, İpek (2014). Milli Kütüphanedeki 06 Hk 319 Numaralı Mecmû’a-i Gazeliyyat (79a-154b), Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• TEMUR, Zuhal (2013). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 59 Numarada Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr İsimli Şiir Mecmuası, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• TILFARLIOĞLU, Musa (2022a). Bu şiirler kimin I?, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 27, s. s. 442-461. TILFARLIOĞLU, Musa (2022b). Bu şiirler kimin II?, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 31, s. s. 813-835.
• TOPKAYA, Volkan (2019). Fransa Ulusal Kütüphanesi Suppl. Turc 388 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme, Metin ve Mestap’a göre Tasnifi), Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Kars.
• TUNÇ, Semra ve SEVGİ, Ahmet (2015). “Livâyî Bey Mecmû‘ası”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 34, s. s. 313-352.
• TURGUT, Elif (2013). 16. Yüzyıla Ait Bir Şiir Mecmuasının İncelenmesi (1b-50a), Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• UÇAR, Abdullah (2022). “Berlin Devlet Kütüphanesi Ms. Or. Oct. 3058’de Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 16, s. s. 200-246.
• YALÇIN, Erdal (2017). XIX. Yüzyıla Ait Bir Şiir Mecmuası (v.: 2016b-410a), Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• YAMAN, Yalçın (2014). Âhî Dîvânı: İnceleme-Tenkitli Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• YAVUZ, Beytullah (2018). Milli Kütüphane Adnan Ötüken Koleksiyonu: 06 HK 984’te Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr (VR.1-135), Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• YILDIRIM DEMİR, Sibel (2017). Mecmû’a-i Nezâ’ir Hasan Hüsnü Paşa N.(1031) 1b-50a İnceleme-Tenkitli Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• YILMAZ, Hanım (2017). Mecmûa-i Gazeliyyât-ı Türkî (Metin-İnceleme-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• YILMAZ, Müslüm (2019). “Sehî Bey’in Şiirlerinin Necâtî Bey’in Şiirleriyle Karşılaştırılması”, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 29, Sayı: 1, s. s. 215-48.
• YILMAZ, Ozan (2015). Necâtî Bey Dîvânı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• YILTER, Sait (2006). Mecmû’a-i Kasâ’id ve Gazeliyyât (Mecmû’a-i Devvâvîn), (Hâlet Efendi Mülhakı, Süleymaniye Ktp. No: 245), Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• ZARARSIZ, Şeyma Nur (2018). Milli Kütüphane Ankara-Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu’nda 06hk899 Arşiv Numarası ile Kayıtlı “Mecmû’a-yı Eş’âr” (Metin-İnceleme-Sözlük-Tıpkıbasım), Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.