Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

BÂKÎ’NİN GAZELLERİNDE “YARA-ZAHM-DÂĞ” KAVRAMI/MAZMUNU

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 781 - 803, 30.06.2024
https://doi.org/10.58659/estad.1486456

Öz

Divan şairleri gazel nazım şeklini tercih ederek en çok sevgili, aşk, şarap, tabiat konuları üzerinde durmuşlardır. Özellikle de aşk konusunda sevgili, sevgilinin güzellik unsurları, sevgilinin âşığa olan ilgisizliği ve acımasızlığı ele alınmıştır. Gazellerde sevgilinin bu yönlerine karşılık âşık; her türlü acıya katlanmayı göze alan, vuslattan çok ayrılığı tercih eden, sevgiliden gelecek en küçük bir iyilikle mutlu olabilen bir tip olarak karşımıza çıkmaktadır. Sevgili-âşık tipinin ele alındığı farklı tarzda şiirler de olmakla birlikte şairler, genellikle divan şiiri geleneğine uygun anlatım sergilemişlerdir.
Âşık, sevgiliyi ölümü bile göze alacak kadar sever, ondan gelen bütün sıkıntılara gögüs gerer. Çektiği sıkıntılarla gönlü yaralanır, bedeni yaralarla dolar. İşte âşığı bu şekilde tavsif eden divan şairleri, âşık tipi üzerine çeşitli benzetmeler yapar. Yapılan bu benzetmelerden bir kısmı da, âşığın vücudunun yaralarla kaplı oluşu üzerinedir. Şairler, yaranın rengini, sulanmasını ve kabuk tutmasını çeşitli kavramlarla ilişkilendirerek teşbih gibi çeşitli edebî sanatları şiirlerinde kullanmışlardır. Böylece âşığın çektiği acı ve sıkıntıyı daha iyi bir şekilde anlatmışlardır.
Bu makalede Bâkî’nin gazellerinde “yara-zahm-dâğ” kavramı/mazmunu ele alınarak bu kavram/mazmun ile diğer kavramlar arasındaki ilgi üzerinde durulmuş, örnek beyitler yoluyla yara üzerine yapılan benzetmeler ifade edilmiştir. Böylece yara kavramını/mazmununu birçok farklı kavram ve unsurla edebî sanatlar eşliğinde kullanan Bâkî’nin çok zengin bir anlatım sergilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma ile Bâkî Divanı üzerine yapılan tematik çalışmalara bir yenisinin eklenmesi amaçlanmıştır.

Kaynakça

  • AÇIL, Berat (2015). “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5, 1-28.
  • AKALIN, Halûk; TOPARLI, Recep; GÖZAYDIN, Nevzat; ZÜLFİKAR, Hamza; ARGUNŞAH, Mustafa; DEMİR, Nurettin; AKSU, Belgin Tezcan; GÜLTEKİN, Beyza (2005). Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara: TDK Yayınları.
  • AKGÜL, Serpil (2011). “Hayâlî’nin Kasidelerinde Lale Motifi” CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 9/2, 333-340.
  • BAYRAM, Yavuz (2007). “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”, Turkish Studies, 2/4, 209-219.
  • ÇUKURLU, Talip (2017). “Divân Şairinin Gülistân/ Gülzâr/ Gülşen Mefhûmu”, Journal of Turkish Language and Literature Volume: 3, Issue: 2, 69-85.
  • DEVELLİOĞLU, Ferit (2013). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 30. Baskı, Ankara: Aydın Kitapevi.
  • EREN, Abdullah (2008). “Bâkî Divanı’nda Kırmızı Renk”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 37, 31-68.
  • İPEKTEN, Halûk (2007a). Fuzûlî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, 5. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • İPEKTEN, Halûk (2007b). Bâkî Hayatı Sanatı Eserleri, 6. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • KAPLAN, Hasan (2022). Edebiyat Yazıları III: Bu Devir İçinde Benem Pâdişâh-ı Mülk-i Suhan: Bâkî Kitabı, Editör: Hasan Kaplan, İstanbul: DBY Yayınları.
  • KARTAL, Ahmet (1997). “Klasik Türk Edebiyatında Lale”, Bilig, 4, 108-122.
  • KUTLAR, Fatma Sabiha (1998). “İzzet Ali Paşa Divanı’nda Lâle ve İstanbul Lâlesi İsimleriyle İlgili Bir Dizin Denemesi”, Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, (Ed: Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan), Ankara: TDV Yayınları, 250-270.
  • KÜÇÜK, Sabahattin (2011). Bâkî Dîvânı, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • MENGİ, Mine (2000). Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • ONAY, Ahmet Talât (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, hzl. Cemal Kurnaz, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • ÖZEROL, Nazmi (2012). “Bâkî’de Gözyaşı”, Turkish Studies, 7/3, 2027-2039.
  • PALA, İskender (2007), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, 15. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları.
  • PALA, İskender (2005). Perişan Gazeller, 2. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları.
  • ŞAHİN, Esma (2011). Bâkî Divanı’na Göre 16. Yüzyıl Osmanlı Toplum Hayatı, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Şemseddin Sami (2007). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • TANPINAR, Ahmet Hamdi (1997). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 8. Baskı, İstanbul: Çağlayan Kitapevi.
Toplam 21 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı
Bölüm MAKALELER
Yazarlar

Bülent Şığva 0000-0002-7447-9064

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 19 Mayıs 2024
Kabul Tarihi 3 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 2

Kaynak Göster

MLA Şığva, Bülent. “BÂKÎ’NİN GAZELLERİNDE ‘YARA-ZAHM-DÂĞ’ KAVRAMI/MAZMUNU”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], c. 7, sy. 2, 2024, ss. 781-03, doi:10.58659/estad.1486456.

   TARANDIĞIMIZ İNDEXLER  

Görüntünün olası içeriği: yazılogo.png

DRJI.pngici2.pnglogo.png        CenterLogo.png       ESJIndex_logo.png        Ust_bar_tur1a.jpg scholar_logo_64dp.png                       logo-large-explore.png                           logo.png 


