NÂBÎ’NİN GAZELLERİNDE TEFÂHÜR

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 1223 - 1243, 30.09.2024

Ümmüsü Selen Ulu

https://doi.org/10.58659/estad.1519764

Öz

Arapça bir sözcük olup övünme ve büyüklenme gibi anlamlara gelen fahriye, edebiyat terimi olarak şairlerin kasidelerinde kendileri ve şairlikleriyle övündüğü bölümün adı olmuştur. Genellikle methiye bölümünden sonra gelen fahriye kısmı, şairin kendi söyleyiş gücü ve şiir kabiliyeti hakkında yaptığı abartılı bir övünç olarak kendisini göstermekte, arka planda ise kasidenin sunulacağı devlet büyüğüne usta bir şair tarafından methedildiğini hissettirmektedir. Genellikle kasidelerde yer bulan tefâhür, bazı şairler tarafından gazel nazım şeklinde de kullanılmıştır. Şairler gazellerinde özellikle mahlaslarının geçtiği makta beytinde tefâhüre başvurmuştur. Nâbî’nin ise çoğunlukla gazellerinin makta kısmında olmakla birlikte herhangi bir beytinde de tefâhürde bulunduğu görülmektedir. Nâbî, nasihat üslubunun da bir getirisi olarak gazellerinde şiirin nasıl olması gerektiğine dair açıklamalarda bulunmuş ve bu yönde nazmettiği şiirleri ideal şiir olarak kabul edip söz konusu şiirleriyle övünmüştür. Dolayısıyla gerek kasidelerde gerekse gazellerde başvurulan tefâhür, şairin abartılı bir övüncü olması yanında poetik söylemi de beraberinde getirmektedir. Çalışmada da Nâbî’nin gazellerinde tefâhürde bulunduğu beyitlerden hareketle hem Nâbî’nin kendi şiirlerini nasıl nitelediği hem de Nâbî’ye göre bir şiirin taşıması gereken hususların neler olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Nâbî’nin gazelleri, “Ma’nâ Yönünden Tefâhür”, “Yeni Bir Tarz Getirdiğini Belirtme ve Tazelik Yönünden Tefâhür”, “Başka Şairlerden Üstün Olma İddiası Yönünden Tefâhür”, “Üslup Yönünden Tefâhür”, “Nev-zemin Bulma Yönünden Tefâhür ve Nazireye Davet”, “Çok Şiire Sahip Olma Yönünden Tefâhür” ve “Diğer Klasik Unsurlar Yönünden Tefâhür” olmak üzere yedi alt başlığa ayrılarak incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, Nâbî, fahriye, tefâhür, gazel

Etik Beyan

Gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

Çalışma için hiçbir kurumdan destek alınmamıştır.

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Namık (1997). “Klâsik Türk Şiiri Tenkid Terminolojisi ve “Âb-dâr” Örneği”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 2, s.s. 149-160.
• BİLKAN, Ali Fuat (2011). Nâbî Dîvânı I-II. Ankara: Akçağ Yayınları.
• BOZKURT, Kenan; BEZENMİŞ, Tuba (2019). “Hayali Bey Divanı’nda Poetik Söylem Bağlamında Tefahür”, Mukaddime Cilt: 10, Sayı: 2, s.s. 619-642.
• ÇAPAN, Pervin; YAŞA TOPRAK, Tuğçe (2023). “Fehîm-i Kadîm Dîvânı’nda Tefâhür”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, s.s. 658-675.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (2017). “Kasîde”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı II: Divan Şiiri. s.s. 17-77.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2017). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• DİLÇİN, Cem (2017). “Divan Şiirinde Gazel”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı II: Divan Şiiri. s.s. 78-247.
• DİLÇİN, Cem (2019). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERKAL, Abdulkadir (2014). Nâbî, Yûsuf Nâbî Efendi, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nabi-yusuf-nabi-efendi, (E.T.: 10.07.2024).
• HORATA, Osman (2019). Has Bahçede Hazan Vakti XVIII. Yüzyıl: Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İSEN, Tuba Işınsu (2007). Divan Şiirinde Fahriye, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARACAN, Turgut (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit – Divan. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayını.
• KARADENİZ, Mustafa (2012). “Gazelleri Işığında Bâkî’de Tefâhür”, Journal of Turkish Studies Cilt: 7, Sayı: 3, s.s. 1649-1664.
• KURNAZ, Cemal (2007a). Osmanlı Şair Okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• KURNAZ, Cemal (2007b). “Şiirsel Bir İmge Olarak Halep Kumaşı”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Cilt: 2, Sayı: 4, s.s. 618-623.
• MENGİ, Mine (1991). Divan Şiirinde Hikemî Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• MENGİ, Mine (2014). “Mazmun Üzerine Düşünceler”, Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, s.s. 47-64.
• MUALLİM NÂCÎ (2021). Lügat-ı Nâcî, (Haz: Ahmet Kartal). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖZKAN BAHAR, “Bahanur (2022). Mahlas Beyitlerinde Fahriye: Fehîm-i Kâdim Divanı Örneği”, ATLAS Journal International Refereed Journal On Social Sciences Cilt: 8, Sayı: 47, s.s. 2664-2678.
• REDHOUSE, James William (2022). Redhouse Sözlüğü Türkçe/Osmanlıca – İngilizce. (Ed: U. Bahadır Alkım vd.). İstanbul: Ayhan Matbaası.
• PALA, İskender (2020). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• TÜREDİ, Gamze (2016). 16. Yüzyıl Kasîdelerinde Fahriyye, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• ZİYA PAŞA (1291). Harâbât, Mukaddime, Ahvâl-i Şu’arâ-yı Rûm. İstanbul.