18. YÜZYIL ŞAİRİ LÂMİ' VE DÎVÂNI

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 569 - 591, 30.09.2025

Rıdvan Süme

https://doi.org/10.58659/estad.1765109

Öz

Anahtar Kelimeler

Lâmiʿ , 18.yüzyıl , klasik Türk şiiri , divan , gazel.

18Th Century Poet Lâmi' And His Divan

Öz

Classical Turkish literature, which has passed through a deep aesthetic filter, is a cultural treasure that contains undiscovered works, especially divans. The most valuable works of classical Turkish literature are undoubtedly the divans, which present many different subjects to the reader with the verses they contain, mostly in various patterns of aruz meter. Until today, more than a hundred divans have been analyzed and transcribed into Latin letters. These divans have been the subject of research from various perspectives, such as language and content, through the classification of manuscripts. Poet tezkires are utilized a lot in researches to get information about the lives of divan poets. Poet biographies, which contain information about the biographies and literary aspects of poets, have become an increasing literary genre in Turkish literature, especially after the 15th century. It has been determined that not every poet mentioned in the biographies has a divan, and many poets whose literary works are available are not included in the biographies. Lāmiʿ and his Dîvân, about which information will be given in this article, is a work that has not been mentioned in many of the thesauri, historical sources, digital and printed databases, and has not been discovered before. In order to obtain information about Lâmiʿ and his Dîvân, firstly the 18th century biographies were scanned, then the biographies written in later centuries, historical sources, many digital and printed databases were examined, but no detailed information about Lâmiʿ's life and poems could be found. For this reason, we have tried to give information about Lâmiʿ's life based on the poems in Dîvân. The only copy of the Dîvân we have is the manuscript registered in Yapı Kredi Sermet Çifter Research Library, Rare and Manuscript Works Department, Turkish Manuscripts Collection with the place number 712. In this article, Lâmiʿ and his Dîvân are introduced and examples of his poems are given.

Anahtar Kelimeler

Lâmiʿ , 18th century , classical Turkish poetry , divan , ghazal.

18.YÜZYIL ŞAİRİ LÂMİ' VE DÎVÂNI

Öz

Derin bir estetik süzgeçten geçen klasik Türk edebiyatı, içinde başta divanlar olmak üzere henüz keşfedilmemiş eserler barındıran bir kültür hazinesidir. Klasik Türk edebiyatının en kıymetli eserlerini şüphesiz içinde barındırdığı manzumelerle birçok farklı konuyu çoğunlukla aruz ölçüsünün türlü kalıplarıyla okuyucusuna sunan divanlar oluşturmaktadır. Günümüze kadar sayıları yüzleri aşan divan incelenerek Latin harflerine transkribe edilmiştir. Bu divanlar, nüsha tavsifleri yapılarak dil ve muhteva gibi değişik açılardan araştırmalara konu olmuştur. Araştırmalarda divan şairlerinin hayatları hakkında bilgi almak için şair tezkirelerinden bir hayli yararlanılmaktadır. Zira içinde şairlerin biyografileri ve edebî yönleriyle ilgili malumat barındıran şair tezkireleri, özellikle 15. yüzyıldan sonra Türk edebiyatında sayıca artan bir edebî tür haline gelmiştir. Tezkirelerde söz edilen her şairin divanına ulaşılamadığı gibi edebî eserine ulaşılan pek çok şaire de tezkirelerde yer verilmediği tespit edilmiştir. Bu makalede hakkında bilgi verilecek olan Lâmiʿ ve Dîvânı da şu ana kadar yapılan birçok tezkire taramasında, tarihî kaynakta, dijital ve basılı veri tabanında söz edilmeyen ve daha önce keşfedilmeyen bir eserdir. Lâmiʿ ve Dîvânı hakkında bilgi edinmek amacıyla öncelikle 18. yüzyıldaki tezkireler taranmış, daha sonraki yüzyıllarda yazılan tezkireler, tarihî kaynaklar, birçok dijital ve basılı veri tabanı incelenmiş lakin Lâmiʿnin hayatı ve şiirleri hakkında detaylı bir bilgiye ulaşılamamıştır. Bu sebeple Dîvân'daki manzumelerden yola çıkılarak Lâmiʿnin hayatı hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Elimizde tek nüshası bulunan Dîvân, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Nadir ve Yazma Eserler Bölümü Türkçe Yazmaları Koleksiyonu’nda 712 yer numarasıyla kayıtlı olan yazmadır. Bu makalede Lâmiʿ ve Dîvânı tanıtılmaya çalışılmış, şiirlerinden örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lâmiʿ , 18.yüzyıl , klasik Türk şiiri , dîvân , gazel.

Kaynakça

• AÇIL, Berat ve diğerleri (2022). Tenkitli Neşir Kılavuzu (Osmanlı Türkçesi Metinleri İçin), İstanbul: İSAM Yayınları.
• AKSOYAK, İsmail Hakkı (2015). Hayrî, Hayreddîn Lâmî Efendi, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayri-hayreddin-lami-efendi, (E.T.:10.08.2025).
• AYDEMİR, Yaşar (2002). “Türk Edebiyatında Kaside”, Bilig, Sayı: 22, s.133-168.
• ÇINARCI, Mehmet Nuri (2019). Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey, Tezkiretü’ş-şu‘arâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. ÇİFTÇİ, Ömer (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü'l-Eş'âr), https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 (E.T.: 14.08.2025).
• DAĞLIOĞLU, Hikmet Turhan (1939). Gaziantep Meşâhiri, Gaziantep: Cumhuriyet Halk Partisi Basımevi.
• DİLÇİN, Cem (2005). Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• ECE, Selami (2015). Klasik Türk Edebiyatı Araştırma Yöntemleri (I-II), Erzurum: Eser Basım Yayın Dağıtım Matbaacılık.
• EKİNCİ, Ramazan (2019). Faik Reşad, Eslaf-Teracim-i Ahvâl, Terâcim-i Ahvâl-i Meşâhir, İstanbul: DBY Yay.
• GÜZELBEY, Cemil Cahit (1961). “Lami Paşa ve Hakkında Yeni Bilgiler”, Gaziantep Kültür Dergisi, Sayı: 4, s.s.46-47.
• HORATA, Osman (2009). Has Bahçede Hazan Vakti, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İNAL, İ. Mahmut Kemal (2013). Son Asır Türk Şairleri, (Haz: Müjgan Cumbur, Hidayet Özcan, İbrahim Baştuğ, M. Kayahan Özgül, Ayşegül Celepoğlu), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• İNCE, Adnan (2018). Mirzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi, Tezkiretü'ş-Şu'arâ, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim tezkiretu39ssu39arapdf.pdf?0, (E.T.: 14.08.2025).
• İPEKTEN, Halûk (2010). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İPEKTEN, Haluk ve diğerleri (1987). “XVIII. Yüzyıl Dîvân Nazmı”, Büyük Türk Klasikleri içinde C.6, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İPEKTEN, Haluk ve diğerleri (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KARABEY, T. (1998). "Tarih düşürme", Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi, İstanbul: Dergâh Yay.
• KARABEY, T. (2011). "Tarih düşürme", TDV İslâm ansiklopedisi, C. 40, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• KILIÇ, Filiz (2017). Şefkat Tezkiresi (Tezkîre-i Şu'arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî), https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55753,sefkat-tezkiresi-pdf.pdf?0 (E.T.: 14.08.2025).
• KONCU, Hanife ve diğerleri (2017). Kâfile-i Şu’arâ, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56163,mehmed-tevfik-kafile-i-su39arapdf.pdf?0, (E.T.: 14.08.2025).
• KÖKSAL, Fatih (2021). Türkçe Divanlar Kataloğu, İstanbul: DBY Yayınları.
• MENGİ, Mine (2000). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• OĞRAŞ, Rıza (2018). Bâğçe-i Safâ-Endûz, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59393,esad-mehmed-efendi-bagce-i-safa-enduzpdf.pdf?0, (E.T.: 13.08.2025).
• ÖZTÜRK, Furkan (2018). Tezkire-i Silâhdâr-zâde, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58902,tezkire-i-silahdar-zadepdf.pdf?0, (E.T.: 13.08.2025).
• SARAÇ, M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi biçim-ölçü-kafiye, İstanbul: 3F Yayınları.
• SÜREYYA, Mehmed (1996). Sicill-i Osmânî, (Haz: Nuri Akbayar), C. I-VI, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TAHİR, Bursalı Mehmed (1972). Osmanlı Müellifleri, (Haz: Ali Fikri Yavuz, İsmail Özen), İstanbul: Meral Yayınevi.
• YAKAR, Halil İbrahim (2014). Lâmî Paşa, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lami-pasa, (E.T.: 10.08.2015).
• YAKIT, İsmail (1992). Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• YENER, Şakir Sabri (1934). Gaziantep Büyükleri, Gaziantep: Gaziantep Halk Fırkası Matbaası.
• YILMAZ, Okan Kadir (2020). İSAM Tahkikli Neşir Kılavuzu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• ZÜBEYİROĞLU, Ruhsar (1988). Mecmü'atü't-Terâcim Mehmed Tevfik Efendi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.