Bazı Çavdar (Secale cereale L.) Genotiplerinin Erzurum Kuru Tarım Koşullarına Adaptasyonu

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 18 - 25, 02.11.2020

İsmail Karataş Murat Aydın , Selçuk Kodaz , Metin Tosun

Öz

Tahıllar, adaptasyon kabiliyetleri oldukça yüksek bitkilerdir ve çavdar gibi türleri çok ekstrem şartlarda yetişebilmektedir. Erzurum yöresinde çavdar tarımını yaygınlaştırmak ve daha verimli hale getirmek için mevcut çeşitlerden bölgeye uyum sağlayabilen ve yüksek verimli olan genotiplerin belirlenip ekiminin yaygınlaştırılması gerekmektedir. Atatürk Üniversitesi Bitkisel Üretim ve Araştırma Merkezi 4 No’lu deneme alanında 2016-2017 ve 2017-2018 ürün yıllarında yürütülen bu araştırmada, 8 çavdar genotipinin Erzurum kuru tarım koşullarına adaptasyonu araştırılmıştır. Araştırmada genotiplerin vejetatif dönem, tane dolum süresi, bitki boyu, metrekaredeki başak sayısı, başaktaki tane sayısı, bin tane ağırlığı, biyolojik verim, tane verimi ve hasat indeksi oranları incelenmiştir. Bu karakterler yönünden genotipler arasındaki farkların önemli olduğu bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara göre genotiplerin vejetatif dönemleri (1 Haziran) 3,83-9,33 gün, tane dolum süresi 29,67-32,33 gün, bitki boyları 145,7-168,0 cm, metrekaredeki başak sayısı 394,2-451,7, başaktaki tane sayısı 29,13-39,30, bin tane ağırlığı 31,23-38,46 g, tane verimi 294,0-383,2 kg da-1, biyolojik verimi 1307,7-1487,4 kg da-1, hasat indeksi %21,50-26,07, ham protein oranı ise % 7,33-10,63 arasında değişim göstermiştir. En yüksek tane verimine tetraploit (383,2 kg da-1) genotipi sahip olmuş, bu çeşidi Hat 2 (373,5 kg da-1) ve Hat 7 (346,7 kg da-1) genotipleri takip etmiştir. Yüksek tane verimine ve ham protein oranına sahip Tetraploit ve Hat 2 genotipleri Erzurum yöresi için ümitvar genotipler oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çavdar, Tetraploit, Adaptasyon, Tane verimi, Verim öğeleri

Adaptation of Some Rye Genotypes (Secale cereale L.) to Erzurum Dry Agricultural Conditions

Öz

Cereals are highly adaptive plants, and species such as rye can grow under extreme conditions. In order to spread and make rye farming more efficient in Erzurum region, it is necessary to identify and expand the cultivation of high-yielding genotypes that can adapt to the region from existing varieties. This study was carried out at resarch field #4 of Atatürk University Plant Production and Research Center in 2016-2017 ve 2017-2018 cropping seasons, and the adaptation of 8 rye genotypes under Erzurum dryland farming condition was evaluated. In this research, the genotypes were examined in terms of vegetative period, grain filling period, plant height, spike number per m2, kernel number per spike, 1000 kernel weight, grain yield biological yield, harvest index and crude protein ratios. It was found that differences between genotypes were significant in terms of these characters. According to the results, vegetative period, grain filling period, plant height, spike number per m2, kernel number per spike, 1000-kernel weight, grain yield, biological yield, harvest index and crude protein ratios of the genotypes varied between 3,83 and 9,33 days, 29,67 and 32,33 days, 145,7 and 168,0 cm, 394,2 and 451,7, 29,13 and 39,30, 31,23 and 38,46 g, 294,0 and 383,2 kg da-1, 1307,7- and 1487,4 kg da-1, 21,50% and 26,07%, 7,33% and 10,63% respectively. The highest grain yield obtained from Tetraploid form (383,2 kg da-1), followed by the Line 2 (373,5 kg da-1) and Line 7 (346,7 kg da-1). It was concluded that Tetraploit and Line 2 genotypes with high grain yield and crude protein rations were promising genotypes for Erzurum region.

Anahtar Kelimeler

Rye, Tetraploid, Adaptation, Grain yield, Yield components

Kaynakça

• Akgün, İ., Tosun, M., Sağsöz, S. and Taşpınar M., 1999. The effect of cuting frequency and height on the hay yield and some chemical characteristics of hay in diploid and tetraploid perennial rye (Secale montanum Guss.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23 (4), 1011-1020
• Anonim, 2019. Bitkisel Üretim istatistikleri, https://biruni. tuik. gov.tr/ medas /?kn=92& locale=tr (Erişim tarihi:16.07.2019)
• Anonymous, 2019a. FAO Cereal Supply and Demand Brief. World Food Situation. Cereal production and inventories to decline but overall supplies remain adequate. Food and Agriculture Organization of the United Nations, http://www.fao.org/worldfoodsituation/csdb/en/ (Erişim tarihi: 16.07.2019)
• Anonymous, 2019b. FAOSTAT Database, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019)
• Bogale, A. and Tesfaye, K., 2011. Relationship between Kernell ash content, water use efficiency and yield in Durum Wheat under water deficit induced at different growth stages. African Journal of Basic and Applied Sciences, 3, 80-86
• Comai, L., 2005. The advantages and disadvantages of being polyploid. Nature reviews genetics 6 (11), 836
• Çağlar, Ö., Öztürk, A. ve Bulut, S., 2006. Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin Erzurum ovası koşullarına adaptasyonu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37 (1), 1-7
• Darwinkel, A., 1977. Effect of sowing date and seed rate on crop development and grain production of winter wheat. Neth. J. Agric. Sci., 25, 83-94
• Gebeyehou, G., Knott, D. and Baker, R., 1982. Relationships among Durations of Vegetative and Grain Filling Phases, Yield Components, and Grain Yield in Durum Wheat Cultivars 1. Crop science, 22(2),287-290
• Kabak, D. ve Akçura, M., 2017. Bingöl ilinden toplanan yerel çavdarlarda tane verimi ve bazı özellikler arasındaki ilişkilerin biplot analizi ile incelenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 227-235
• Landberg R., Kamal-Eldin A., Salmenkallio-Marttila M., Rouau X. and Åman P., 2008. Localization of alkylresorcinols in wheat, rye and barley kernels. Journal of Cereal Science, 48(2),401-406
• Laskowski W., Górska-Warsewicz H., Rejman K., Czeczotko M. and Zwolińska J., 2019. How Important are Cereals and Cereal Products in the Average Polish Diet? Nutrients, 11(3), 679
• McKevith B., 2004. Nutritional aspects of cereals. Nutrition Bulletin 29:111-142
• Nawaz, A., Farooq, M., Cheema, S.A., Yasmeen, A. and Wahid, A., 2013. Stay green character at grain filling ensures resistance against terminal drought in wheat. International Journal of Agriculture and Biology,15(6),1272-1276
• O’Neil C.E., Nicklas T.A., Zanovec M. and Cho S., 2010. Whole-grain consumption is associated with diet quality and nutrient intake in adults: the National Health and Nutrition Examination Survey, 1999-2004. Journal of the American Dietetic Association, 110(10), 1461-1468
• Öztürk, A. ve Akkaya, A., 1996. Kışlık buğday genotiplerinde (Triticum aestivum L.) tane verimi, verim unsurları ve fenolojik dönemler üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 27(2),187-202
• Öztürk, A. ve Akten, Ş., 1999. Kışlık buğdayda bazı morfofizyolojik karakterler ve tane verimine etkileri. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23(2), 409-422
• Öztürk, A., 1999. Kuraklığın kışlık buğdayın gelişmesi ve verimine etkisi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(1), 531-540
• Öztürkci, Y., 2009. Çavdar (Secale cereale L.)’da farklı sıra aralıkları ve tohum miktarlarının verim ve bazı verim öğelerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van
• Puri, Y., Qualset, C. and Williams, W., 1982. Evaluation of yield components as selection criteia in barley breeding 1. Crop Science, 22(5), 927-931
• Ranney, T.G., 2006. Polyploidy: From evolution to new plant development, Combined Proceedings International Plant Propagators’ Society,56, 137-142
• Richards, R., Rebetzke, G., Condon, A. and Van Herwaarden, A., 2002. Breeding opportunities for increasing the efficiency of water use and crop yield in temperate cereals. Crop science, 42(1),111-121
• Sakin, M.A., Yıldırım, A. ve Gökmen, S., 2004. Tokat Kazova koşullarında bazı makarnalık buğday genotiplerinin verim, verim unsurları ile kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 10(4), 481-489
• Schlegel R.H., 2013. Rye: genetics, breeding, and cultivation Crc Press, Boca Raton
• Sencar, Ö., Gökmen, S., Sakin, M. A., ve Aslan, İ., 1998. Tokat artova koşullarında triticale, buğday ve çavdarın verim ve verim unsurları üzerinde bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1998 (1)
• Soylu, S., Topal, A., Sade, B. ve Akgün, N., 1999. Konya şartlarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğelerinin belirlenmesi. SÜ Ziraat Fak. Dergisi, 13, 60-73
• Stebbins Jr, G.L., 1947. Types of polyploids: their classification and significance, Advances in genetics, Elsevier, 1, 403-429
• Stepien, A., Wojtkowiak, K., Pietrusewicz, M., Sklodowski, M. and Pietrzak-Fiecko, R., 2016. The yield and grain quality of winter rye (Secale cereale L.) under the conditions of foliar fertilization with micronutrients (Cu, Zn and Mn). Polish Journal of Natural Sciences 31(1)
• Şentürk, Ş. (2013), Bazı Tritikale Hatlarından Çeşit Geliştirme Olanaklarının Araştırılması,. Sülayman Demire Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 46-47
• Tayyar, Ş., ve Kahrıman, F., 2016. Biga şartlarında yetiştirilen tritikale genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13 (2), 23-31
• Valério, I.P., Carvalho, F.I.F.d., Oliveira, A.C.d., Benin, G., Souza, V.Q.d., Machado, A.d.A., Bertan, I., Busato, C.C., Silveira, G.d. and Fonseca, D.A.R., 2009. Seeding density in wheat genotypes as a function of tillering potential. Scientia Agricola, 66(1), 28-39
• Yağbasanlar, T. ve Genç, İ., 1987. Çukurova’nın taban ve kıraç koşullarında farklı ekim tarihlerinde yetiştirilen değişik kökenli yedi triticale çeşidinin başlıca tarımsal ve kalite özellikleri üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Adana
• Yamada M., Asakura K., Sasaki S., Hirota N., Notsu A., Todoriki H., Miura A., Fukui M. and Date C., 2014. Estimation of intakes of copper, zinc, and manganese in Japanese adults using 16-day semi-weighed diet records. Asia Pacific Journal Of Clinical Nutrition, 23(3), 465-472
• Yıldız, M., 2013. Plant responses at different ploidy levels. Current progress in biological research. InTech, Rijeka,363-385