Türkiye'de Yağlı Tohum Üretimi ve Projeksiyonu

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 33 - 43

Oğuz Erol , Levent Yazici , Melike İncetekin

https://doi.org/10.55257/ethabd.1740635

Öz

Yağlı tohumlu bitkiler, içerdiği yağ, protein, vitamin ve mineraller sayesinde insan ve hayvan beslenmesi ile sanayi açısından önemli bir ürün grubudur. Bu çalışma, Türkiye’de yağlı tohum üretiminin mevcut durumunu, ithalat ve ihracat verilerini analiz ederek gelecek projeksiyonlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. TÜİK ve ITC verilerine dayanarak yapılan analizlere göre, Türkiye’de 2024 yılında en fazla üretimi yapılan yağlı tohum bitkisi ayçiçeği olmuş ve toplam üretimin %53’ünü oluşturmuştur. Ayçiçeğini pamuk tohumu (çiğit) ve yer fıstığı izlemiştir. Son on yılda keten ve kenevir üretiminde dikkate değer artışlar yaşanmıştır. 2034 yılı projeksiyonlarına göre en yüksek üretim artışı keten ve kenevirde beklenmektedir. Türkiye’nin yağlı tohum ihtiyacı sürekli artış göstermiş ve 2023 yılında 11,6 milyon tona ulaşmıştır. İhtiyacın önemli bir kısmı ithalatla karşılanmakta olup, en fazla ithalat kalemi soya fasulyesi, en yüksek ihracat kalemi ise ayçiçeğidir. İthalat ve ihracat projeksiyonlarına göre, gelecek yıllarda da dış ticaretin artış eğiliminde devam edeceği öngörülmektedir. Sonuç olarak, Türkiye’de yağlı tohum üretimi artış eğiliminde olsa da iç talebin ve sanayi ihtiyacının gerisinde kalmakta; ithalat bağımlılığı devam etmektedir. Çalışma, Türkiye’nin yağlı tohum üretiminde kendine yeterlilik seviyesini yükseltmesi için stratejik planlamalara ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yağlı Tohumlar , Üretim Projeksiyonu , Ayçiçeği , Soya Fasulyesi , İthalat , İhracat

Oilseed Production and Projections in Turkey

Öz

Oilseed crops are an important product group for human and animal nutrition and industry due to their oil, protein, vitamin, and mineral content. This study aims to analyze the current state of oilseed production in Turkey, import and export data, and present future projections. According to analyses based on data from the Turkish Statistical Institute (TÜİK) and the International Trade Centre (ITC), sunflower was the most widely produced oilseed crop in Turkey in 2024, accounting for 53% of total production. It was followed by cotton seed (gumbo) and peanuts. There have been notable increases in flax and hemp production over the past decade. According to projections for 2034, the highest production increases are expected in flax and hemp. Turkey's demand for oilseeds has been steadily increasing and reached 11.6 million tons in 2023. A significant portion of this demand is met through imports, with soybeans being the largest import item and sunflower seeds the largest export item. According to import and export projections, the trend of increasing foreign trade is expected to continue in the coming years. In conclusion, although oilseed production in Turkey is on an upward trend, it lags behind domestic demand and industrial needs, and import dependency persists. The study emphasizes the need for strategic planning to increase Turkey's self-sufficiency in oilseed production.

Anahtar Kelimeler

Oilseeds , Production Projection , Sunflower , Soybean , Imports , Exports

Kaynakça

• Arıoğlu, H., 2016. Türkiye’de yağlı tohum ve ham yağ üretimi, sorunlar ve çözüm önerileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 25(Özel Sayı-2): 357-368
• Eser, V., Sarsu, F., ve Altunkay, M., 2007. Biyoyakıt üretiminde kullanılan bitkilerin mevcut durumu ve geleceği. Biyoyakıtlar ve Biyoyakıt Teknolojileri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, TMMOB Kimya Mühendisleri Odası, 12–13 Aralık, Ankara, s. 51-62
• Horuz, A., Korkmaz, A., ve Akınoğlu, G., 2015. Biyoyakıt bitkileri ve teknolojisi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi 3(2): 69-81
• International Trade Centre, 2025. Trade Map - International trade statistics. https://www.trademap.org
• İncetekin, M., ve Özaktan, H., 2024a. Türkiye’de yetiştirilen organik statüdeki serin iklim tahıllarının üretim projeksiyonu. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi 7(2): 47-53. https://doi.org/10.55257/ethabd.1537884
• İncetekin, M., ve Özaktan, H., 2024b. Production projection of edible grain legumes with organic status grown in Türkiye. Journal of Erciyes Agriculture and Animal Science 7(2): 94-100
• İncetekin, M., ve Özaktan, H., 2025. Türkiye’de tarımı yapılan organik yem bitkilerinin üretim projeksiyonu. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi 8(1): 76-81
• Kara, O., ve Arslan, E., 2025. Tarım alet ve makineleri kullanım projeksiyonu: Elazığ ili, Türkiye. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi 12(1): 52-62. https://doi.org/10.19159/tutad.1629404
• Kolsarıcı, Ö., Gür, A., Başalma, D., Kaya, M.D., ve İşler, N., 2005. Yağlı tohumlu bitkiler üretimi
• Onat, B., Arıoğlu, H., Güllüoğlu, L., Kurt, C., ve Bakal, H., 2017. Dünya ve Türkiye’de yağlı tohum ve ham yağ üretimine bir bakış. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi 20: 149-153
• Sümbül, A., ve Yıldız, E., 2022. Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan sofralık, kurutmalık ve şaraplık üzümlerin üretim projeksiyonu. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi 5(1): 17-22. https://doi.org/10.55257/ethabd.1095080
• Tıraş, M., 2011. Türkiye’de kanola tarımı. Doğu Coğrafya Dergisi 14(21): 159-172
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2025. Bitkisel üretim istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr
• Yaman, M., Uzun, A., Çetin, N., ve Say, A., 2018. Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan bazı üzümsü meyvelerin üretim projeksiyonu. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi 1(1): 19-24
• Yaman, M., ve Yıldız, E., 2023. Türkiye’de ekonomik öneme sahip yumuşak çekirdekli meyvelerin üretim projeksiyonu. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi 6(1): 31-34
• Yazıcı, L., 2024. Yağlı tohumlu bitkiler: Dünya ve ülkemizde mevcut durumun değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Alanında Multidisipliner Güncel Çalışmalar IV (ss. 231–254). İKSAD Yayınları
• Yılmaz, A., Yılmaz, H., Arslan, Y., Çiftçi, V., ve ark., 2021. Ülkemizde alternatif yağ bitkilerinin durumu. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi (22): 93-100. https://doi.org/10.31590/ejosat.843220
• Yılmaz, G., ve Yazıcı, L., 2022. Dünya’da yükselen değer; endüstriyel kenevir (Cannabis sativa L.). Bozok Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 1(1): 54-61