Uluslararası Beyin Göçü Hareketleri Bağlamında Türkiye’deki Beyin Göçünün Durumu

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 220 - 232, 01.01.2020

Eren Yılmaz

Öz

Nitelikli, iyi eğitim görmüş, alanlarında uzmanlaşmış kişiler; daha iyi çalışma koşullarına, daha parlak bir kariyere ve daha yüksek bir gelir düzeyine sahip olmak amacıyla ekonomik, teknolojik ve eğitim imkânları daha iyi olan gelişmiş ülkelere göç etmek isterler. Bilişim ve teknolojinin çağımıza damgasını vuran yüksek değerler olarak görüldüğü ve “bilgi çağı” diye de tabir edilen bu yüzyıldaki en büyük sermaye, bilgiyle donatılmış eğitimli beyin gücüdür. Ülkelerin zenginliklerinin göstergesi artık sahip oldukları doğal kaynaklar, işgücü veya sanayileşme oranlarından ziyade eğitime ve bilime atfettikleri önem ile ölçülmekte, dolayısıyla “beyin gücü” gelişmenin ve kalkınmanın anahtar faktörü olarak görülmektedir. Küreselleşmenin hız kazanması ile birlikte az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerden bir çok değerli beyin başta Batı ülkeleri olmak üzere hayat standartlarının yüksek ve istihdam alanlarının geniş olduğu, ayrıca kendilerini daha fazla geliştirebilecekleri ülkelere doğru göç etmişlerdir. Son yıllarda Türkiye’de de eğitimli gençlerin ülkeyi terk etme potansiyeli hızlanmış, özellikle yeni üniversite mezunları arasında görülen yüksek işsizlik oranları ya da mevcut işlerin maaşlarının düşük olması / beklentileri karşılamaması ülke içinden başka ülkelere doğru beyin göçü akışını tetiklemiştir. Bu çerçevede yurtdışı bursları, yabancı şirketler veya YÖK gibi eğitim kurumları kanalıyla yurtdışına gönderilen öğrencilerin/mezunların sayısı özellikle 2000’li yıllarda itibaren artmış, yurtdışında okuma ve çalışmaya yönelik talepler çoğalmıştır. Bu çalışmada, uluslararası beyin göçü hareketleri bağlamında son yıllarda dünyada en çok beyin göçü veren 15 ülke arasında bulunan Türkiye’den, bilimsel imkânların yetersizliği ve ekonomik kaygılar gibi sebeplerle yurtdışına yaşanan göç hareketlerindeki artışlar, bazı istatistikler baz alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Beyin Göçü, Türkiye, küreselleşme, eğitim, bilim

Kaynakça

• Berber Ş. (1998), “Beşeri Sermaye Kaybı Olarak Beyin Göçü ve Türkiye”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• CNBC. (2018), Silicon Valley is Fighting a Brain Drain War with Trump That it May Lose. https://www.cnbc.com/2018/04/09/trumps-war-on-immigration-causingsilicon-valley-brain-drain.html, Erişim Tarihi: 02.10.2019.
• Docquier, F. ve Rapoport, H. (2006), “The Brain Drain”, New Palgrave Dictionary of Economic, 1-8.
• Erdoğan A. (2009), “Türkiye’de Yurtdışına Öğrenci Gönderme Olgusunun Sosyolojik Çözümlemesi”, (Yayimlanmamiş Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Faist, T. (2003), Uluslararası Göç ve Ulusaşırı Toplumsal Alanlar, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Financial Times, https://www.ft.com/content/e7142eb6-7e90-11e6-8e50-8ec15fb462f4, Erişim Tarihi: 05.06.2019.
• Gençler, A. ve Çolak, A. (2002), “Türkiye’den Yurtdışına Beyin Göçü: Ekonomik ve Sosyal Etkileri”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, ss.607–619.
• Gönüllü, M. (1996), “Dış Göç”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (1): 94–106.