ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE EĞİTİM ALANINDA YAPILAN REFORMLARIN KARŞILAŞTIRMALI KARİKATÜRLERE YANSIMASI

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 98 - 111, 30.06.2021

Yasemin İmir Zahide Kıcır

Öz

Öz: Büyük kitlelere kısa sürede ulaşabilen karikatür sanatı, toplumsal değişimi ve yapılan yenilikleri iletmede önemli rol oynamaktadır. Karikatür sanatının, yapılan anlık değişimleri aktardığı ve döneme tanıklık ettiği için insanlık tarihini yansıtan kaynaklar olduğunu söylemek mümkündür. Bu makalenin amacı, ‘Akbaba Karikatür ve Mizah Dergisi’ ve ‘Karikatür Dergisi’nde 1938 yılında yayınlanmış karşılaştırmalı sanat karikatürleri üzerinden eğitim alanında yapılan yenilikleri incelemektir. Çalışmada, 1938 yılında yayınlanan karşılaştırmalı karikatürlerin seçilmesinin nedeni, 1923-1938 yılları arasını kapsayan, Türkiye tarihinde ‘Erken Cumhuriyet Dönemi’ olarak bilinen bu dönemde, Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümüne kadar ara verilmeden eğitim reformlarının sürdürülmesidir. Bu çalışma nitel bir araştırma olup, verilere doküman incelemesi yaklaşımıyla ulaşılmıştır. Analiz için seçilen iki süreli yayından, karikatürist Cemal Nadir Güler ve Salih Erimez tarafından çizilmiş, eğitim alanında yapılan yenilikleri ele alan sadece iki adet karşılaştırmalı karikatüre rastlanmıştır. Bu karikatürler, düzanlam ve yananlam olmak üzere iki aşamadan oluşan göstergebilimsel analizden yararlanılarak incelenmiştir. Çalışmanın sonucu olarak, karşılaştırmalı karikatürler aracılığıyla Erken Cumhuriyet Dönemi’nde eğitim alanında gelinen nokta ele alınmıştır. İki farklı karikatüristin kaleminden çıkan çizimlere, bilime yaklaşımdaki, pedagojik yöntemlerde ve sınıfların fiziki yapısındaki değişimin yansıdığı görülmüştür. Söz konusu yılda yayınlanan bu karşılaştırmalı karikatürler esasen Cumhuriyetin ilk 15 yılında eğitim alanında katedilen aşamayı eski-yeni kıyaslamasıyla birlikte özetler niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

karikatür, erken cumhuriyet dönemi, karşılaştırmalı karikatür

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2006), Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000- MS. 2006, Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Akyüz, Y. (2011), “Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2): 9-22.
• Alsaç, Ü. (1994), Türkiye’de Karikatür, Çizgi Roman ve Çizgi Film. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aşıcıoğlu, E. A. (2001), Yazısız Karikatürlerin Grafik Sanatındaki Yeri Yazısız Karikatür Uygulamaları, Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Balcıoğlu, S. ve Öngören, F. (1973), 50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Barthes, R. (2016), Göstergebilimsel Serüven (Çev. Mehmet Rıfat & Sema Rıfat). 8. Baskı. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Berkes, N. (2012), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Bowen, G. A. (2009), “Document Analysis as a Qualitative Research Method”, Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Çeviker, T. (1997), Karikatür Üzerine Yazılar, İris Yayıncılık, İstanbul.
• Diker, H. ve Güneş, İ. (2018), “Hukuk sistemi”, C. Öztürk (ed)., İmparatorluktan Ulus Devlete: Türk İnkılâp Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti, İstek Yayınları, İstanbul, 201-245
• Doğan, İ. (2018), Türk Eğitim Tarihi. Nobel Akademik Yayıncılık ve Eğitim Danışmanlık, Ankara.
• Dönmez, C. (2009), Tarihi Gerçekleriyle Harf İnkılâbı ve Kazanımları. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Efe, H. (2003). “Karikatür ve Sosyoloji”, Karikatür Sosyoloji ve İnsan Hakları, N. Danyal ve S. Sabur (eds)., Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara, 91-92.
• Erimez, S. (1938), “Eski ve Yeni Mektepte Coğrafya Dersi”, Karikatür Dergisi, Sayı No: 163.
• Fidan, B. (2007), Reklam ve Karikatür, Baam, İstanbul.
• Fiske, J. (2003), İletişim Çalışmalarına Giriş (Çev. Süleyman İrvan), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Gökberk, M. (1997), Aydınlanma Felsefesi, Devrimler ve Atatürk, Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş, İstanbul.
• Güler, C. N. (1938), “Onbeş Yılın Hikâyesi”, Akbaba Dergisi, Sayı No.251: 10-11.
• Günay, V. D ve Parsa, A. (1997), Görsel Göstergebilim ve İmgelerin Anlamlandırılması. Es Yayınları, İstanbul.