Otizmli Çocuklarda Sosyal Etkileşimin Geliştirilmesi: Literatür Taramasi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 45 - 52, 20.04.2021

Yağmur Şancı

Öz

Amaç: Otizm, yaşamın erken dönemlerinde başlayan ve yaşam boyu süren, sosyal ilişkiler, iletişim, davranış ve bilişsel gelişmede gecikme ve sapmayla belirli gelişimsel bir bozukluktur. Otistik çocukların karakteristik özellikleri içinde temel sorun sosyal etkileşim yetersizliğidir. Programlı bir eğitim ile otistik çocukların sosyal etkileşimleri arttırılarak tedavi süreçlerinde iyileşme gözlenebilmektedir. Bu nedenden yola çıkılarak, literatürde otizmli çocuklarda sosyal etkileşimin geliştirilmesi için yapılan çalışmaların
incelenmesi amaçlanmıştır.
Materyal-Metot: Literatür taraması, EBSCOhost, Science Direct, Google Akademik veri tabanları kullanılarak gerçekleştirilmiş olup, otizmli çocuklar ve bu çocuklarda sosyal etkileşimi ele alan çalışmalar dahil edilmiştir.
Bulgular: Özel gereksinimli öğrenciler için sosyal beceri eğitiminde, rol oynama, gösteri, model olma, antrenörlük, doğrudan öğretim yöntemi, problem çözme veya bilişsel süreç yaklaşımı, bilişsel sosyal öğrenme yöntemi, akran destekli öğrenme, drama, senaryo ve sosyal öyküler, sınıf temelli sosyal beceri etkinlik programları, işbirlikçi öğrenme yöntemlerinin kullanıldığı görülmektedir. Bazı çalışmalarda tek bir teknik, bazı çalışmalarda ise birden fazla teknik beraber kullanılmaktadır.
Sonuç: Otizmli çocukların erken tanı ve tedavisi son derece önemlidir. Otizmli çocukların kişilik özellikleri, huyları, ailenin olumlu tutumları, zamanı planlayabilme becerileri göz önünde tutularak verilen eğitimler ve bu eğitimlerle kazandıkları becerileri günlük hayata aktarma başarıları sosyal etkileşimin gelişimini olumlu yönde etkileyecektir

Anahtar Kelimeler: otizm, çocuk, sosyal etkileşim

Anahtar Kelimeler

otizm, çocuk, sosyal etkileşim

Development of Social Interaction in Children with Autism: A Literature Review

Öz

Objective: Autism is a developmental disorder characterized by delay and deviation in early life and lifelong standing, social relationships, communication, behavior and cognitive development. The main problem among the characteristics of autistic children is the inadequacy of social interactions. The treatment process can be improved by increasing the social interactions of autistic children with a systematical education. For this reason, it was aimed to examine the studies in the literature that have been conducted to improve social interactions in children with autism.
Material and Method: EBSCOhost, Science Direct, and Google Scholar databases were used for the literature review and the studies on autistic children and social interactions in these children were included
Results: Role-playing, performance, modeling, coaching, direct teaching method, problem-solving or cognitive process approach, cognitive social learning method, peer-supported learning, drama, scenario and social stories, classroom-based social skills activity programs, cooperative learning methods are used in the social skills training of students with special needs. Some studies use a single technique, and some studies use more than one technique together.
Conclusions: Early diagnosis and treatment of children with autism are highly important. Training provided by considering the personality characteristics and habits of the children with autism, the positive attitudes of the family and the skills of planning the time and the achievements of using the skills gained by these training in daily life will positively affect the development of social interaction.

Keywords: autism, child, social interaction

Anahtar Kelimeler

autism, child, social interaction

Kaynakça

• Akgün Giray, D. (2015). Öğretmen Adaylarınca Hazırlanan ve Sunulan Sosyal Öykülerin Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Sosyal Becerileri Edinmeleri Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• American Psychiatric Association. Task Force on DSM-5. (2013). DSM-5 options book: Autism Spectrum Disorder. American Psychiatric Press, 50-59.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (1994). DSM IV Mental bozuklukların tanı ölçütleri el kitabı (Çev. Ed. E. Köroğlu), Ankara: Hekimler Yayın Birliği, (Orijinal eserin yayın tarihi 1994), Ankara.
• Atasoy, S., & Uylaş, E. (2006). Otistik bir olgunun duyguları anlama ve ifade etme becerisinin kazandırılmasına yönelik düzenlenen kısa süreli bir eğitim programının incelenmesi. 1. Uluslar arası İzmir Özel Eğitim ve Otizm Sempozyumu Poster Bildiri.
• Attwood, T. (2000). Strategies for improving the social integration of children with Asperger syndrome. Autism, 4(1), 85-100.
• Avcıoğlu, H. (2005) Etkinliklerle Sosyal Beceri Eğitimi, Ankara, Kök Yayıncılık.
• Aydemir, S.E. (2015). Otizmli Çocukların Ebeveynlerinin Evlilik Uyumlarının, Başa Çıkma Stratejilerinin Ve Sosyal Destek Algılarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baio, J., Wiggins, L., Christensen, D. L., Maenner, M. J., Daniels, J., Warren, Z., ... & Durkin, M. S. (2018). Prevalence of autism spectrum disorder among children aged 8 years—Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2014. MMWR Surveillance Summaries, 67(6), 1.
• Balçık, B. (2010). Otizmli Bireylere Sosyal Beceri Öğretiminde Sosyal Öykülerin Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekici, Ö. K. (2013) Bilimsel, Sosyal ve Yasal Yönleriyle Otizm Farkındalığı, Bilim ve Teknik Aylık Popüler Bilim Dergisi, (545).
• Girli, A., & Atasoy, S. (2010). Otizm tanılı kaynaştırma öğrencilerine uygulanan bilişsel süreç yaklaşımına dayalı sosyal beceri programının etkililiğinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(3).
• Girli, A., & Sabirsiz, S. (2011). Otizm tanılı çocuklara uygulanan “resimlerle duyguların öğretimi programı” nın etkililiğinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(01), 001-016.
• Göç, S. (2016). Ipad Yoluyla Sunulan Etkinlik Çizelgelerinin Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Bağımsız Ödev Yapma Becerileri Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Güven, D., & Vuran, S. (2015). Otizm spekturum bozukluğu olan bireylerin sosyal becerilerinin geliştirilmesinde grup müdahaleleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(01), 029-051.
• Kamps, D., Leonard, B.R., Vernon S. et al, (1992). Teaching Social Skills to Students with Autism to Increase Peer Interactions in an Integrated First- Grade Classroom, Journal of Applied Behavior Analysis, 25, 281-288.
• Kargın,T ., Acarlar, F. ve Sucuoğlu, B. (2003). Öğretmen, Yönetici ve Anne- Babaların Kaynaştırma Uygulamalarına İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 4(2), 55-77
• Kaya, F. (2015). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Öğrencilere Yiyecek-İçecek Hazırlama Becerilerinin Öğretiminde Sesli Anlatım İçeren Ve İçermeyen Video İpucunun Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kutlu, M. (2016). Otizmli Bireylere Yabancı Kişilerden Korunma Becerilerinin Öğretiminde Sosyal Öykülerin Yalnız Sunumuyla Video Modelle Birlikte Sunulmasının Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2016). Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi. Otizm Spektrum Bozukluğu. Ankara. http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/Otizm%20Spektrum%20Bozuklu%C4%9 Fu.pdf (ET: 07.12.2017)
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017a). Orta-Ağır Zihinsel Engeli ve Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Öğrenciler İçin Okuma - Yazma Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017b). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Otizm Spektrum Bozukluğu ve Kaynaştırma. Ankara. http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/Otizm%20Spektrum%20Bozuklu%C4%9Fu% 20ve%20Kayna%C5%9Ft%C4%B1rma.pdf (ET: 07.12.2017)
• Motavalli Mukaddes, N. (2017). Bebeklikten Erişkinliğe Otizm, Aileler için Klavuz. Nobel Tıp Kitabevleri. 1-229.
• ODFED, Otizm Dernekleri Federasyonu (2016). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016-2019), http://otizmeylemplani.org/docs/20161203-S32-47.pdf (ET: 07.12.2017)
• ODFED, Otizm Dernekleri Federasyonu (2017). Otizm Eylem Planı için İçerik Geliştirme ve İzleme Projesi Veri Değerlendirme Raporu, http://otizmeylemplani.org/docs/ODFED-OEP-Veri-Degerlendirme- Raporu-20170515.pdf (ET: 07.12.2017)
• Özgönenel, S. Ö., & Girli, A. (2016). Otizmli Kaynaştırma Öğrencilerinin Sınıflarında Akran İlişkilerinin Geliştirilmesine Yönelik Eğitim Programının Etkililiğinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 15(1).
• Şahbaz, Ü. (2004). Kaynaştırma sınıflarına devam eden zihin engelli öğrencilerin sosyal kabul düzeylerinin belirlenmesi. 13. XIII. Ulusal Özel Eğitim Kongresinde sunulan bildiri. Eskişehir, 141-151.
• Talaei-Khoei, A., Lewis, L., Kaul, M., Daniel, J., & Sharma, R. (2017). Use of Lean Robotic Communication to Improve Social Response of Children with Autism.
• Tekin-İftar, E., Kırcaali-İftar, G., Kurt, O., Akmanoğlu, N., Değirmenci, H.D., Odluyurt, S., Demir, Ş., Ülke-Kürkçüoğlu, B. & Kutlu, M. (2013). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri. Vize Yayıncılık, Ankara.
• Turhan, C. (2015). Otizm Spektrum Bozukluğu Gösteren Çocuklara Sosyal Beceri Öğretiminde Sosyal Öykü ve Video Model Uygulamalarının Etkililik ve Verimlilikleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Uçar, C. (2008). Farklı Gelişenleri Kabul Edici Tutum Geliştirme Programının Normal Gelişen Öğrenci Tutumlarının Gelişimine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yalçın, Ş. (2017). Otizmli Bireylerin Sosyalleşmesi İçin Yeni Yaşam Modeli “Umut Evleri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Yavuz, M. (2016). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklara Ev İçi Becerilerin Öğretiminde Videoyla Model Olma İle Videoyla İpucu Yöntemlerinin Etkililiğinin ve Verimliliklerinin Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.