Türk Hemşirelik Tarihindeki Lider Hemşireler ve Cerrahi Hemşireliğinin Gelişimi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 522 - 530, 25.08.2022

Nurgül Arpag Sevgi Gür Hamdiye Banu Katran

https://doi.org/10.56061/fbujohs.1095573

Öz

Hemşirelik, kadınların bakım verici rolünü savaşlar sırasında yaralı askerlerin bakımını sürdürmeleriyle başlamış olsa da modern hemşirelik Florence Nightingale’in çevre kuramı ve çalışmalarının da etkisiyle başlamıştır. Nightingale’in çalışmaları profesyonel hemşirelik biliminin temellerini oluşturmuştur. Ülkemizde ise hemşirelik eğitimi ilk olarak 1876’dan sonra Meşrutiyet Dönemi’nde başlamıştır. Doktor Besim Ömer Paşa tarafından 1913 yılında Hilal-i Ahmer merkezinde, 1914-1915 yılları arasında Darülfünun’da, 1916 yılında ise Kadırga Doğum Kliniği’nde hemşirelik eğitim kursları açılmıştır. Çanakkale’den vapurla İstanbul’a ağır yaralıları taşıyan ve aynı zamanda ameliyatların da yapıldığı Reşit Paşa Hastane Gemisi’nde görev yapan tek Türk hemşire olarak bulunan Safiye Hüseyin Elbi, 1925’te açılan Kızılay Hemşire Okulu kurucularından olmuştur. 1924 Amiral Bristol mezunu olan Esma Deniz İbrahim, Columbia Üniversitesi’nde eğitimini sürdürmüş ve 1930’ta yurda dönmüştür. O da Safiye Hüseyin Elbi gibi Türk Hasta Bakıcılar Cemiyeti’nin (Türk Hemşireler Derneği) kurucuları arasında yer almaktadır. İnsanlık tarihinin varoluşu ile başlayan cerrahinin tarihi dünden bugüne bazen durağan olsa da çoğu zaman hızlı gelişimler göstermiştir. 19. yüzyıl başlarında ise ameliyathane hemşireliğinin bir çalışma alanı olarak kabul görmesiyle profesyonel cerrahi hemşireliğinin temelleri atılmıştır. Günümüzde cerrahi hemşiresi, hastanın cerrahi kliniğe kabul edilmesiyle başlayan, ameliyat sırası ve sonrası dönemde evde bakımı ile rehabilitasyonunu da içeren uzun bir süreçte hastanın bakımını sürdüren profesyonel bir meslek üyesidir. Cerrahi teknik, teknoloji ve bilişim alanlarındaki yenilikler, cerrahi hemşirelerinin sürekli değişimini ve gelişimini zorunlu kılmaktadır. Bu gerekçeyle hemşirelik bilimi ve uygulamalarının geliştirilmesinde sorumluluğu bulunan hemşire liderler, kurum ve kuruluşlar, meslek üyeleri ortak stratejiler belirlemeli, uygun düzenlemelerle uygulamaya geçirmelidir. Bu derleme ile Türk hemşirelik tarihi ile ilişkili olarak cerrahi hemşireliğinin geçmişten günümüze geçirmiş olduğu tarihsel süreç incelenmiş ve gelecekteki durumuna yönelik bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cerrahi, cerrahi hemşireliği, hemşirelik tarihi

Leading Nurses in Turkish Nursing History and the Development of Surgical Nursing

Öz

Although nursing started with women's caring role as caring for wounded soldiers during wars, modern nursing started with the influence of Florence Nightingale's environmental theory and studies. Nightingale's work laid the foundations of professional nursing science. In our country, nursing education first started in the Constitutional Period after 1876. Nursing training courses were opened by Doctor Besim Ömer Pasha in the center of Hilal-i Ahmer in 1913, in Darülfünun between 1914-1915, and in Kadırga Birth Clinic in 1916. Safiye Hüseyin Elbi, who was the only Turkish nurse who carried the seriously injured from Çanakkale to Istanbul by ferry and served on the Reşit Paşa Hospital Ship, where surgeries were also performed, was one of the founders of the Red Crescent Nursing School opened in 1925. Esma Deniz İbrahim, who graduated from Admiral Bristol in 1924, continued her education at Columbia University and returned to Turkey in 1930. Like Safiye Hüseyin Elbi, she is among the founders of the Turkish Nurses Association (Turkish Nurses Association). The history of surgery, which started with the existence of human history, has often shown rapid developments, although it is sometimes stagnant from past to present. In the early 19th century, with the acceptance of operating room nursing as a field of study, the foundations of professional surgical nursing were laid. Today, the surgical nurse is a professional member of the profession who continues the care of the patient in a long process, which starts with the admission of the patient to the surgical clinic, and includes home care and rehabilitation during and after the surgery. Innovations in surgical technique, technology and informatics necessitate the constant change and development of surgical nurses. For this reason, nurse leaders, institutions and organizations and professional members who are responsible for the development of nursing science and practices should determine common strategies and put them into practice with appropriate regulations. In this review, the historical process of surgical nursing from past to present in relation to the history of Turkish nursing has been examined and an evaluation has been made for its future situation.

Anahtar Kelimeler

History of nursing, surgery, surgical nursing

Kaynakça

• Özer, N. (2017). Cerrahi ve cerrahi hemşireliğinin tarihçesi, cerrahinin sınıflandırılması, cerrahi gerektiren durumlar ve hasta üzerindeki etkileri. İçinde: Eti Aslan F, editör. Cerrahi bakım vaka analizleri ile birlikte. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, ss:3-38.
• Aksoy, G. (2017). Cerrahi ve Cerrahi Hemşireliği. İçinde: Aksoy G, Kanan N Akyolcu N, editörler. Cerrahi Hemşireliği I. (Genişletilmiş 2. Baskı). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, ss:1-38.
• Onat, D. (1996). Cerrahinin tarihçesi. İçinde: Sayek İ, editör. Temel cerrahi. Ankara: Güneş Kitabevi, ss:5-27.
• Brieger, G.H. (1997). The development of surgery. In: Sabiston DC, Lyerly HK, eds. Textbook of surgery. Philadelphia: ss:1–16.
• Osler, W. (2006). The evolution of modern medicine: a series of lectures delivered at Yale University on the silliman foundation, in April, 1913. New Haven: Yale University Press. [Erişim tarihi: 10.10.2021]. Erişim adresi: https://www.amazon.com/Evolution-Modern-Medicine-William-Osler/dp/1426400217.
• Eti Aslan, F. (2009). Cerrahi hemşireliğinin tarihçesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 104-13.
• Fortunato, N. (2000). In: Berry and Kohn’s operating room tecnique. London; Mosby, 9. Baskı.
• Chani, P.S. (2003). Susruta and our heritage. Indian J Plast Surg, 36(4), 13.
• Yılmaz, G.Ş., & Yalım, N.Y. (2016). Hemşirelik tarihinde bir öncü “Safiye Hüseyin Elbi”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 6(2), 38-45.
• Fetter, M.S. (1996). Positioning adult health nursing for the future. Medsurg Nursing, 5(5), 311-312.
• Ataç, A. (2003). 19. yüzyılda Türkiye'de cerrahinin gelişimi ve Op. Dr. Cemil Topuzlu Paşa. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 16(16), 66-76.
• Dereli, F., & Temel, A.B. (2021). Dünyada hemşirelik eğitiminin başlaması: ilk hemşirelik okulları. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 15-22.
• Evren, B. (2000). İlk kadın hemşiremiz Safiye Hüseyin. Tombak Antika Kültürü Koleksiyon ve Sanat Dergisi, 31:46.
• Yıldırım, N. (2014). Savaşlardan modern hastanelere Türkiye’de hemşirelik tarihi. Vehbi Koç Vakfı, Koç Üniversitesi Yayınları, ss: 309-18.
• THD Tarihçe [İnternet]. [Erişim tarihi: 27.10.2021]. Erişim adresi: https://www.thder.org.tr/tarihce.
• Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Tarihçemiz. [Internet]. [Erişim tarihi: 20.09.2021]. Erişim adresi: https://nursing.ku.edu.tr/hakkimizda/tarihcemiz/).
• Demirsoy, N. (2016). Cumhuriyet dönemi ilk diplomalı Türk hemşirelerden biri “Esma Deniz İbrahim”. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Tıp Tarihi ve Etik Dergisi, 1(1).
• Tepecik, T. (2006). Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde hemşirelik teşkilatının gelişimi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Florence Nightingale Hemşire Mektepleri ve Hastahaneleri Vakfı [İnternet]. İ.Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Tarihçesi. [Erişim tarihi: 20.10.2021]. Erişim adresi: http://www.florencenightingalevakfi.org/hakkimizda/tarihce/i-u-florence-nightingale hemsirelik-fakultesi-tarihcesi/.
• Erer, M.T., Akbaş, M., & Yıldırım, G. (2017). Hemşirelik sürecinin evrimsel gelişimi hemşirelik süreci. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 7(1), 1-5.
• Kocaçal, E., & Aktan, G.G. (2021). Tarihsel süreç içinde hemşirelik süreci ve bakım planlarının gelişimi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 24(2), 284-290. https://10.17049/ataunihem.528109.
• Hemşirelik Yönetmeliği Hemşirelik Yönetmeliği. 08.03.2010. Sayı: 27515. (Ek.R.G-19/4/2011-27910). Başbakanlık Basımevi. Ankara.
• Dağcı, M., Baydur, G., Kaynak, K., Minigü, L., & Polat, Ş. (2019). Türkiye’de 1991-2019 yılları arasında yapılan cerrahi hastalıkları hemşireliği lisansüstü tezleri. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(3), 159-169.
• Karadağ, M. (2019). Cerrahi hemşireliği. İçinde: Karadağ M, Bulut H, editörler. Kavram haritası ve akış şemalı cerrahi hemşireliği. Ankara: Vize Yayıncılık, ss:461-464.
• Göktuna, G., Arslan, G.G., & Özden, D. (2020). Türkiye'de hemşirelik bilişimi üzerine yapılan araştırmalar: Bir literatür incelemesi. Medical Sciences, 15(4), 99-110. https://10.12739/NWSA.2020.15.4.1B0094.
• Cerrahideki teknolojik gelişmeler ve hemşireliğe yansıması [İnternet]. [Erişim Tarihi: 20.09.2021]. Erişim adresi: http://docs.neu.edu.tr/staff/nida.aydin/CERRAH%C4%B0DEK%C4%B0%20TEKNOLOJ%C4%B0K%20GEL%C4%B0%C5%9EMELER%20VE%20HEM%C5%9E%C4%B0REL%C4%B0%C4%9EE%20YANSIMASI_3.pdf.
• Konukbay, D., Mürşide, E., & Yıldız, D. (2020). Teknolojinin hemşirelik mesleğine yansıması: Sistematik derleme. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 2(3), 175-182. https://10.48071/sbuhemsirelik.700870.
• Bulut, H. (2019). Sağlıkta küreselleşme ve cerrahi hemşireliği. İçinde: Karadağ M, Bulut H, editörler. Kavram haritası ve akış şemalı cerrahi hemşireliği. Ankara: Vize Yayıncılık, ss:11-20.
• Barden, C., & Davis, T.M. (2012). The tele-ICU: A new frontier in critical care nursing practice. AACN Advanced Critical Care, 23(3), 287-288. https://doi.org/10.4037/NCI.0b013e31825dff80.
• Davis, T.M., & Olff, C. (2015). Tele-ICU today: Connecting care through innovation. Nursing Critical Care, 10(5), 15-8. https://doi.org/10.1097/01.CCN.0000471011.32450.f4.
• Korhonen, E.S., Nordman, T., & Eriksson, K. (2015). Technology and its ethics in nursing and caring journals: An integrative literature review. Nursing Ethics, 22(5), 561–76. https://doi.org/10.1177%2F0969733014549881.
• Köstekli, S., Çelik, S., & Karahan, E. (2020). Cerrahi hastasının taburculuk sonrası tele sağlık yöntemi ile hemşirelik bakımının önemi. Cerrahi Ameliyathane Sterilizasyon Enfeksiyon Kontrol Hemşireliği Dergisi, 1(1), 30-38.
• Akcan, A., Keser, İ., Sucu, G., & Saka, O. (2007). Hemşirelik bilişimi dersi alan öğrencilerin hemşirelik bilişimine ilişkin görüşleri. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi/Sözel Bildiriler, 78-82.