Hemodiyaliz Tedavisi Alan Kadınların Beden İmgelerinin Yaşam Niteliğine Etkisi ile Algıladıkları Sosyal Destek Arasındaki İlişki

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 220 - 236, 23.08.2023

Birgül Alakaş , Semra Elmas

https://doi.org/10.56061/fbujohs.1223710

Öz

Bu araştırma, hemodiyaliz tedavisi alan kadınların beden imgelerinin yaşam niteliğine etkisi ile algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla, tanımlayıcı ve kesitsel tipte yapılmıştır. Çalışma, Mart-Temmuz 2021 tarihleri arasında, İl Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı tüm hemodiyaliz ünitelerinde, diyaliz tedavisi alan 85 kadın hasta ile yürütülmüştür. Veriler, “Hasta Tanıtım Formu”, “Beden İmgesinin Yaşam Niteliğine Etkisi Ölçeği (BİYNEÖ)” ve “Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ)” kullanılarak bireyler ile yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Kadınların BİYNEÖ toplam puan ortalaması 13,07±19,41 olarak tespit edilmiştir. Çalışmaya alınan kadınların eğitim durumu, gelir düzeyi, çocuk sayısı, ek kronik hastalık varlığı, diyete uyum, genel görünüm memnuniyeti ve egzersiz yapma düzeyleri arttığında ve hemodiyaliz tedavi süresi azaldığında BİYNEÖ ve kendilik değeri üzerine etkisi puan ortalamalarının arttığı saptanmıştır. Beden imgesinin yaşam niteliğine etkisinin; medeni durumdan, aile biçiminden, çalışma durumundan, yaştan ve beden kitle indeksi gibi faktörlerden etkilenmediği bulunmuştur. Kadınların ÇBASDÖ toplam puan ortalaması 54,44±12,53’tür. Araştırmaya katılanların; çocuk varlığında, egzersiz yapma ve genel görünümden memnuniyet düzeyleri arttıkça ÇBASDÖ puan ortalamalarının arttığı ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak, beden imgesinin yaşam niteliğine etkisi arttıkça algılanan sosyal destekte artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Beden imgesi, hemodiyaliz, hemşirelik, sosyal destek, yaşam niteliği

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Veri toplama sürecinde iş birliği yaparak yardımlarını esirgemeyen diyaliz ünitelerinde çalışan meslektaşlarıma ve çalışmaya katılan kadın diyaliz hastalarına teşekkür ederim.

The Effect of Body Images on The Quality If Life of Women Receiving Hemodialysis Treatment and The Relationship Between Their Perceived Social Support

Öz

This study was conducted as a descriptive and cross-sectional study in order to determine the relationship between the effect of body images on the quality of life of women receiving hemodialysis treatment and their perceived social support. The study was conducted with 85 female patients receiving dialysis treatment in all hemodialysis units affiliated to the Provincial Health Directorate between March and July 2021. The data were collected through face-to-face interviews with individuals using the "Patient Description Form", "Body Image Quality of Life Inventory (BIQLI)" and "Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS)". The total mean score of BIQLI of the women was determined as 13.07±19.41. It was determined that when the education level, income level, number of children, presence of additional chronic diseases, diet compliance, general appearance satisfaction and exercise levels of the women included in the study increased, and the duration of hemodialysis treatment decreased, the mean score of the effect on BIQLI and self-worth increased. The effect of body image on quality of life; It was found that it was not affected by factors such as marital status, family type, employment status, age and body mass index. The mean MSPSS total score of the women was 54.44±12.53. Participants of the research; In the presence of children, it was found that as the satisfaction with exercise and general appearance increased, the MSPSS score averages increased and were statistically significant. Consequently as body image quality of life increases, perceived social support increases.

Anahtar Kelimeler

Beden imgesi, hemodiyaliz, hemşirelik, sosyal destek, yaşam niteliği

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akyol, A. D. (2016). Hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 11(1), 17-33.
• Atik, D., Atik, C., Asaf, R., & Çınar, S. (2015). Hemodiyaliz hastalarında algılanan sosyal desteğin sosyal görünüş kaygısına etkisi. Medicine Science, 2(4), 2210-2223.
• Aydın, M., & Vural, G. Z. (2018). Üniversite öğrencilerinin beden imgelerinin yaşam niteliklerine etkisi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(3), 111-121.
• Banfield, S. S., & McCabe, M. P. (2002). An evaluation of the construct of body image. Adolescence, 37(146), 373-393.
• Boylu Aydıner, A., & Paçacıoğlu, B. (2016). Yaşam kalitesi ve göstergeleri. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(15), 137-150. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.266011
• Dağdelen, M., Küçük Öztürk, G., Muz, G., & Turaç, N. (2018). Hemodiyaliz tedavisi alan bireylerde beden imgesinin yaşam niteliğine etkisi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15(4), 228-234.
• https://doi.org/10.5222/HEAD.2018.228Demiralp, M., Demiralp, B., Sarıkoç, G., İyigün, E., Açıkel, C., & Başbozkurt, M. (2015). Turkish version of the Body Image Quality of Life Inventory (BIQLI): A validity and reliability study. Anatolian Journal of Psychiatry, 16, 82-90. https://doi.org/10.5455/apd.180135
• Dönmez, G. (2019). Diyaliz hastalarında sosyal destek ve öz bakım gücünün umutsuzluk ve yeti yitimi üzerine etkisi [Basılmamış Tıpta Uzmanlık Tezi]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
• Eker, D., & Arkar, H. (1995). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinin faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 45-55.
• Eker, D., Arkar, H., & Yaldız, H. (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Featherstone, M. (2010). Body, image and affect in consumer culture. Body & Society, 16(1), 193–221. https://doi.org/10.1177/1357034X093543
• Gerogianni, G., Lianos, E., Kouzoupis, A., Polikandrioti, M., & Grapsa, E. (2018). The role of socio demographic factors in depression and anxiety of patients on hemodialysis: an observational cross sectional study. International Urology and Nephrology, 50(1), 143-154. https://doi.org/10.1007/s11255-017-1738-0
• Güney, C. (2018). 15-18 Yaş arası ergenlerde beden imgesi ile sosyal anksiyete arasındaki ilişkide kişilik özelliklerinin aracı etkisinin incelenmesi [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Işık Üniversitesi.
• Gurlaş, K. (2016). Diyaliz tedavisi alan hastaların öz yeterlilik ve sosyal destek düzeyleri [Basılmamış Yüksek Lisasn Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Herona, K. E., Masona, T. B., Suttonb, T. G., & Myers, T. A. (2015). Evaluating the real-world predictive validity of the Body Image Quality of Life Inventory using Ecological Momentary Assessment. Body Image, 15, 105–108. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2015.07.004
• Kara, B., Cağlar, K., & Kılıç, S. (2007). Nonadherence with diet and fluid restrictions and perceived social support in patients receiving hemodialysis, Journal of Nursing Scholarship, 39(3), 243–248. https://doi.org/10.1111/j.1547-5069.2007.00175.x
• Karadakovan, A. (2010). Dünya böbrek günü-muhteşem böbrekler! Diyabetinizi kontrol altında tutarak böbreklerinizi koruyunuz. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 7(1-2), 9-11.
• Kılıç, E., Taycan, O., Belli, A. K., & Özmen, M. (2007). Kalıcı ostomi ameliyatının beden algısı, benlik saygısı, eş uyumu ve cinsel işlevler üzerine etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 18(4), 302-10.
• Kurt, E., Özdilli, K., & Yorulmaz, H. (2013). Romatoid artritli hastalarda beden imajı ve benlik saygısı. Nöropsikiyatri Arşivi, 50(3), 202-8. https://doi.org/10.4274/npa.y6195
• Kurutçu, Ş., & Yorulmaz, M. (2019). Vücut algısı ve sosyal görünüş kaygısı ilişkisinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 195-208.
• Mutlu, E., & Duyan, V. (2012). Sosyo-demografik ve sosyo-ekonomik özellikler ile sosyal desteğin hemodiyaliz hastalarının benlik saygısı düzeyine etkisi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1, 1-38. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000027
• Muz, G., & Eğlence, R. (2012). Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve öz yeterliliğin değerlendirilmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 15-21.
• Ovayolu, N., & Ovayolu, Ö. (2016). Temel iç hastalıkları hemşireliği ve farklı boyutlarıyla kronik hastalıklar (1. Baskı). Çukurova Nobel Tıp Kitabevi.
• Öngören, B. (2011). Fizyolojik, sosyal ve kültürel açılardan sağlıklı beden imgesi: Muğla örneği [Basılmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Öngören, B. (2015). Sosyolojik açıdan sağlıklı beden imgesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16(34), 25-45
• Özçetin, A., Bahçebaşı, Z. B., Bahçebaşı, T., Cinemre, H., & Ataoğlu, A. (2009). Diyaliz uygulanan hastalarda yaşam kalitesi ve psikiyatrik belirti dağılımı. Anatolian Journal of Psychiatry, 10, 142-150.
• Plantinga, L. C., Fink, N. E., Harrington-Levey, R., Finkelstein, F. O., Hebah, N., Powe, N. R. (2010). Association of social support with outcomes in ıncident dialysis patients, Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 5(8), 1480–1488. https://doi.org/10.2215/CJN.01240210
• Polat, A. (2007). Düzce ilindeki hemodiyaliz hastalarının beden imajı ve benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Rambod, M., & Rafii, F. (2010). Perceived social support and quality of life in Iranian hemodialysis patients, Journal of Nursing Scholarship, 42(3), 242–249. https://doi.org/10.1111/j.1547-5069.2010.01353.x
• Sezen, A., Temiz, G., & Güngör, D. (2014). Yoğun bakım hemşireliği. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Süleymanlar, G. (2007). Kronik böbrek hastalığı ve yetmezliği: Tanımı, evreleri ve epidemiyolojisi. Türkiye Klinikleri Journal of Internal Medical Sciences, 3(38), 1-7.
• Süleymanlar, G., Ateş, K., & Seyahi, N. (2019). Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon–Registry 2017-2018 (1.baskı). Türk Nefroloji Derneği Yayınları. Ankara.
• Süleymanlar, G., Utaş, C., Arınsoy, T., Ateş, K., Altun, B., & Altiparmak, M. R. (2011). A population based survey of chronic renal disease in Turkey - the credit study. Nephrol Dial Transplant, 26(6), 1862-1871. https://doi.org/10.1093/ndt/gfq656
• Şahin, D. (1999). Sosyal destek ve sağlık. İçinde Ü. H. Okyavuz (Ed.), Sağlık psikolojisi giriş (ss. 79-106). Türk Psikologlar Derneği Yayınları. Ankara.
• Şener, A., Güven, S., & Gürel, B., (2011). Eşlerin farklı değişkenlere göre sosyal destek algısı. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar e-dergisi, 10, 1-14.
• Taylor, S. E. (2009). Health psychology (7th ed.). McGraw-Hıll Companies. New York.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., & Zimet, S. G. (1988). The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. Journal of Personality Assessment, 52, 30-41.