REFLECTIONS OF CLASSICAL ECONOMICS IN THE OTTOMAN PRESS: BIOGRAPHY OF JOHN STUART MILL

Yıl 2024, , 146 - 157, 30.12.2024

Metehan Şahin , Türker Şimşek

https://doi.org/10.58620/fbujoss.1577949

Öz

The last years of the Ottoman Empire, especially The Second Constitutional Era constitutes the important period of Ottoman press when the various movements of thinking appeared and the number of publications represent to this movements increased. The publications intended for specific ideas and adressed different issues then current newspapers and journals have prepared the ground that the years after 1908 are accepted as an example of opinion journalism. Opinion journalism, whose purpose is to identify some questions or issues and bring them to the agenda of the society, is considered to have fulfilled the task of raising awareness by explaining these in the light of a certain view. As a matter of fact, it is known that after the announcement of the Tanzimat Edict, the Ottoman press took on tasks such as informing the people about the events taking place in outside of country, providing useful information and helping for raise the education level of large masses. Among the media activities, journal publishing has a great importance along with journalism; It started to show itself in the Ottoman Empire from the second half of the 19th century. Although the biographical works published in Ottoman newspapers and magazines do not express a historiography on their own, they are important sources that are thought to leave the historiography incomplete in a way if not used.
In this study, it is aimed to examine the reflections of Classical Economics in the Ottoman press, based on the biographies of John Stuart Mill written by Mehmed Izzed and Mümtazzade Nureddin. Because it seems important that the biographies are important for the detection how the liberal economic policy practices understood by the Empire’s citizens which put forward against the established economic thought in the Ottoman Empire. Mümtazzade Nureddin shares some anecdotes about the famous economist’s life and his knowledges about politics, economics and sociology. In another article, Mümtazzade analyzes the original opinions of Mill's work titled "On Liberty".

Anahtar Kelimeler

Ottoman Press, Classical Economics, John Stuart Mill

OSMANLI BASININDA KLASİK İKTİSAT’IN YANSIMALARI: JOHN STUART MILL BİYOGRAFİSİ

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun son yılları, özellikle II. Meşrutiyet Dönemi çeşitli fikir hareketlerinin ortaya çıkışı ve bu fikir hareketlerini temsil eden yayınların sayısındaki artışla Osmanlı basın hayatının önemli bir evresini teşkil etmektedir. Yayınların belirli görüşlere yönelik olması ve mevcut gazete, dergilerden farklı konuları ele alması, 1908 sonrasındaki yılların, fikir gazeteciliğinin bir örneği olarak sayılmasına zemin hazırlamıştır. Amacı birtakım soru veya konuları saptayarak toplumun gündemine getirmek olan fikir gazeteciliği, bu sorun veya konuları belirli bir görüş ışığında açıklayarak bilinçlendirme görevini yerine getirmiş kabul edilmektedir. Nitekim Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra Osmanlı basınının, ülke dışında meydana gelen olaylardan halkı haberdar etmek, faydalı bilgileri sunmak ve geniş kitlelerin eğitim seviyesinin yükseltilmesinde yardımcı olmak gibi görevleri üstlendiği bilinmektedir. Basın yayın faaliyetleri arasında gazetecilikle beraber dergi yayıncılığı da büyük bir ehemmiyeti haiz olup; 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda kendini göstermeye başlamıştır. Osmanlı gazete ve dergilerinde yayımlanan biyografik eserler ise, tek başına bir tarih yazımını ifade etmese de, kullanılmadığında tarih yazımını bir yönden eksik bırakacağı düşünülen mühim birer kaynak hüviyetindedir.
Bu araştırmada Klasik İktisat’ın Osmanlı basınındaki yansımalarının, Mümtazzade Nureddin tarafından yazılan John Stuart Mill biyografilerinden hareketle incelenmesi amaçlanmaktadır. Zira bahse konusu biyografiler, Osmanlı’daki yerleşik iktisat düşüncesine karşı ileri sürülen liberal ekonomik politika uygulamalarının İmparatorluk vatandaşları tarafından nasıl tanınmaya çalışıldığının tespiti bakımından önemli görülmektedir. Mümtazzade Nureddin ünlü iktisatçının terbiye ve tahsiline dair birtakım anekdotların yanı sıra, siyaset, iktisat ve içtimaiyat hakkındaki fikirlerine ilişkin malumatını paylaşmaktadır. Başka bir yazısında ise Mümtazzade, Mill’in “Hürriyete Dâir” isimli eserindeki efkâr-ı mahsûsasını analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Basını, Klasik İktisat, John Stuart Mill

Kaynakça

• Acar, Ü. (2019). Meşrutiyet Dönemi Düşünce Akımları ve Günümüze Yansımaları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 23(2): 413-424.
• Akçuraoğlu, Y. (1928). Türk Yılı 1928. İstanbul: Yeni Matbaa.
• Akşin, S. (1997). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi I. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
• Ayyıldız, E. (2003). Matbuat. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 28, ss. 119-121). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
• Barber, W. J. (2007). İktisadi Düşünce Tarihi. İstanbul: Metropol Yayınları.
• Barış, T. ve Saliya, D. A. (2015). Osmanlı Fikir Hayatında Felsefî Bir Çaba: Felsefe Mecmuası. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 16(29): 249-262.
• Bayram, Y. (2014). J. S. Mill’in Liberal Düşünce Geleneği İçindeki Yeri Üzerine Bir Değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi. 49(1): 1-17.
• Benek, M. K. (2016). Osmanlı’da Basının Doğuşu ve II. Meşrutiyete Kadarki Gelişimi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4(6-7): 27-39.
• Çavdar Karatepe, T. (2001). İslâm Mecmuası, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C.23, ss. 53-54). İstanbul: İSAM.
• Demir, K. (2014). Osmanlı’da İktisadî Dergicilik. (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• _______ (2016). Osmanlı’da Dergiciliğin Doğuşu ve Gelişimi 1849-1923. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (9): 71-112.
• Efe, A. (2009). Sebîlürreşâd, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 36, ss. 251-253). İstanbul: İSAM.
• Göçer, K. ve Çetin, C. (2017). Servet-i Fünûn Dergisindeki İktisada İlişkin Makale ve Yazıların Açıklamalı Bibliyografyası (1891-1928). Turkish Studies. 13(3): 201-234.
• Gündüz, M. (2007). II. Meşrutiyet’in Klasik Paradigmaları. Ankara: Lotus Yayınevi.
• İnuğur, M. N. (2005). Basın ve Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• Kahraman, A. (2003). Türk Edebiyatı. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 28, ss. 121-125). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
• Kalsın, B. (2014). II. Meşrutiyet’te Fikir Gazeteciliği: Sırat-ı Müstakim, İştirak, İçtihad ve Türk Yurdu. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6(12): 199-218.
• Karataş, C. (2009). II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Hareketleri ve Türk Edebiyatına Yansımaları. (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi III içinde (ss. 618-634). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1991). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mill, J. S. (1969). Autobiography of John Stuart Mill. New York: Columbia University Press.
• Nureddin, M. (1913a). Hayât-ı A’zam: John Stuart Mill - Hayâtı. İctihâd. 4(74): 1638-1641.
• __________ (1913b). John Stuart Mill - Efkârı. İctihâd. 4(79-2): 1751-1752.
• __________ (1913c). Con Istuart Mill’in “Hürriyete Dâir” Eserindeki Efkâr-ı Mahsûsası. İctihâd. 4(81): 1792-1794.
• Özcan, A. (2007). Osmanlıcılık, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 33, ss. 485-487). İstanbul: İSAM.
• Özhazinedar, T. (2023). Osmanlı’nın Sol Basını İştirak, İnsaniyet, Medeniyet ve Sosyalist Gazeteleri. Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi. 6(9): 42-95.
• Polat, N. H. (2000). İctihad, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 36, ss. 251-253). İstanbul: İSAM.
• Somuncuoğlu, S. Ö. (2023). John Stuart Mill’in Bilimsel Yöntem Kavrayışına Genel Bir Bakış. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi. (20): 184-196.
• Özgen, M. (2002). Gazetecinin Etik Kimliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Taş, K. ve Göksüçukur, B. (2019). Osmanlı Dönemi Batıcılık, İslamcılık, Türkçülük Fikir Akımları ve Din. Dini Araştırmalar. 22(56): 463-488.
• Tekin, Y. (2002). Türkiye'de İlk Sosyalist Hareket" İştirak Çevresi"nin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 57(04): 171-184.
• Toprak, Z. (1984). Fikir Dergiciliğinin Yüz Yılı. Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849-1983) içinde (ss. 13-54). İstanbul: Gelişim Yayınları.
• _______ (1985a). II. Meşrutiyet’te Fikir Dergileri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 1 içinde (ss. 126-132). İstanbul: İletişim Yayınları.
• _______ (1985b). II. Meşrutiyet Döneminde İktisadî Düşünce. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi II1 içinde (ss. 635-640). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Topuz, H. (1973). 100 Soruda Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Varlık, B. (1985). Tanzimat ve Meşrutiyet Dergileri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 1 içinde (ss. 112-125). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yapar Gönenç, A. (2005). Dergicilik ve Gazetecilik Arasındaki Ayrım. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (22): 25-28.
• Yetim, F. (2008). II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğe Geçite Kapsayıcı Formül: “Millet-i Hâkime” Düşüncesi ve Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. (18): 71-84.