Görünüm ve Fiziksel Uygunluğa İlişkin Öz Bilinç Duygularının Değerlendirilmesi: Ölçek Uyarlama Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 17 - 31, 04.09.2023

Melike Boşnak , F. Hülya Aşçı

Öz

Bu çalışma, Castonguay ve arkadaşları tarafından 2014 ve 2016 yıllarında geliştirilen “Beden ve Görünüşe İlişkin Öz Bilinç Duyguları” ile “Beden ve Fiziksel Uygunluğa İlişkin Öz Bilinç Duyguları” ölçeklerinin Türkçe formlarının psikometrik özelliklerinin incelenmesi amacı ile yapılmıştır. Çalışmada “Beden ve Görünüşe İlişkin Öz Bilinç Duyguları (BASES)” ile “Beden ve Fiziksel Uygunluğa İlişkin Öz Bilinç Duyguları (BSE-FIT)” ölçekleri 5’li likert tipinde, 16 madde ve 4 alt boyuttan (utanç, suçluluk, kendilikten duyulan gurur ve davranışlardan duyulan gurur) oluşmaktadır. “BASES”in psikometrik özellikleri 109 kadın ve 48 erkek toplam 157 (Xyaş=25,66±3,91), “BSE-FIT”inki ise 93 kadın ve 65 erkek toplam 158 (Xyaş=25,77±4,83) katılımcı üzerinde test edilmiştir. Yapı geçerlikleri Doğrulayıcı Faktör Analizi ile sınamıştır. Ölçeklerin ıraksak ve yakınsak geçerlikleri Birleşik Güvenirlik (CR), Ortalama Açıklanan Varyans (AVE), Maksimum Paylaşılan Varyansın Karesi (MSV) ve Paylaşılan Varyansın Karesinin Ortalaması (ASV) değerleri hesaplanarak test edilmiştir. Cronbach alfa iç tutarlık ve CR katsayısı güvenirliğin test edilmesi için hesaplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları her iki ölçeğin de orijinal 4 faktörlü yapısını desteklemiştir (BASES: x2/df=2,37; CFI=0,92; IFI=0,92; TLI=0,90; RMSEA=0,09; SRMR=0,04; BSE-FIT: x2/df=2,36; CFI=0,92; IFI=0,92; TLI=0,90; RMSEA=0,09; SRMR=0,04). AVE, CR, MSV ve ASV değerleri ölçeklerin yakınsak ve ıraksak geçerliğini destekler niteliktedir. “BASES”’in alt boyutlarına ait Cronbach alfa katsayıları 0.86 (suçluluk) ile 0.89 (kendilikten duyulan gurur); CR katsayıları 0.88 (utanç ve suçluluk) ile 0.90 (kendilikten duyulan gurur) arasında bulunmuştur. “BSE-FIT”’in alt boyutları için elde edilen Cronbach alfa katsayıları 0.86 (suçluluk) ile 0.89 (kendilikten duyulan gurur); CR katsayıları 0.83 (utanç) ile 0.91 (davranışlardan duyulan gurur) arasındadır. Sonuç olarak, bireylerin görünümlerine ve fiziksel uygunluklarına ilişkin davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini düzenlemede ve güdülemede önemli rol oynayan utanç, suçluluk ve gurur gibi öz bilinç duygularının değerlendirilmesi amacı ile çalışmada psikometrik özellikleri test edilen ölçeklerin Türk örneklemlerinde kullanılabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Öz bilinç duyguları, beden, görünüm, fiziksel uygunluk

Kaynakça

• Aksu, G., Eser, M.T., & Güzeller, C,O. (2017). Faktör analizi. Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizi ile Yapısal Eşitlik Modeli Uygulamaları. 1. Baskı. İstanbul: Detay Yayıncılık, p.25-46.
• Alcaraz-Ibáñez, M., & Sicilia, A. (2018). Psychometric evaluation and sex invariance of the Spanish version of the Body and Appearance Self-Conscious Emotions Scale. Body Image, 25, 78-84.
• Alcaraz-Ibáñez, M., Sicilia Á., Dumitru, D.C., Paterna A., & Griffiths, M.D. (2019). Examining the relationship between fitness- related self-conscious emotions, disordered eating symptoms, and morbid exercise behavior: An exploratory study. Journal of Behavioral Addictions, 8(3), 603-612.