TRİATLETLERDE ZİHİNSEL DAYANIKLILIK İLE PSİKOLOJİK TOPARLANMA ARASINDAKİ İLİŞKİDE PSİKOLOJİK ESNEKLİĞİN ARACI ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 54 - 77, 31.12.2024

Faruk Sarıbayır , Cengiz Karagözoğlu

Öz

Araştırmanın amacı, triatletlerde zihinsel dayanıklılık ile psikolojik toparlanma ilişkisinde psikolojik esnekliğin aracı etkisini incelemektir. Araştırma nicel bir araştırma türü olup ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada, zihinsel dayanıklılık alt boyutları ile psikolojik toparlanma alt boyutları ve psikolojik esneklik arasındaki ilişkiler ile aracılık etkisi, regresyon tabanlı process makro eklentisiyle IBM SPSS 25.0 ile analiz edilmiştir. Araştırmaya en az iki yıldır lisanslı olarak yarışmalara katılmakta olan 35 kadın, 199 erkek olmak üzere 234 triatlet katılmış olup yaş ortalaması 23,84 SS=±9,124 yıldır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Sporda Zihinsel Dayanıklılık Ölçeği”, “Sporda Psikolojik Toparlanma Ölçeği”, “Sporda Psikolojik Esneklik Ölçeği”, “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Verilerin analizi neticesinde; Zihinsel Dayanıklılık alt boyutları (Kontrol, Bağlılık, Mücadele, Dağılma) ile Psikolojik Toparlanma alt boyutları (Zihinsel Toparlanma, Canlılık-Enerji, Psikolojik Kopma ve İyiye Dönüş) arasındaki ilişkilerde Psikolojik Esnekliğin aracı etkisinin anlamlı olduğu görülmüştür. Zihinsel dayanıklılık alt boyutları olan kontrol, bağlılık ve mücadelenin psikolojik toparlanma alt boyutları olan zihinsel toparlanma, canlılık-enerji ve iyiye dönüşü pozitif yönde, kopmayı ise negatif yönde yordadığı görülmüştür. Zihinsel dayanıklılığın diğer alt boyutu olan dağılma ise, psikolojik toparlanma alt boyutları olan zihinsel toparlanma, canlılık-enerji ile iyiye dönüşü negatif yönde, psikolojik kopmayı ise pozitif yönde yordadığı saptanmıştır. Sonuç olarak triatletlerde zihinsel dayanıklılık ile psikolojik toparlanma arasındaki ilişkide psikolojik esnekliğin aracı etkisinin bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Triatlon, Zihinsel Dayanıklılık, Psikolojik Toparlanma, Psikolojik Esneklik

Kaynakça

• Ahmad Ali, Z. (2023). Sporda Akılcı Olmayan Performans İnançları ile Kaygı Düzeyi Arasındaki İlişkide Zihinsel Dayanıklılığın Aracı Etkisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Asikainen, H., Hailikari, T., & Mattsson, M. (2018). The interplay between academic emotions, psychological flexibility and self-regulation as predictors of academic achievement. Journal of further and Higher Education, 42(4), 439-453.
• Aslan, Ş., & Türk, F. (2022). Bilişsel Esneklik ve Psikolojik Esneklik Kavramlarının Karşılaştırılması. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(1), 119-130.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173.
• Bertollo, M., Saltarelli, B., & Robazza, C. (2009). Mental preparation strategies of elite modern pentathletes. Psychology of Sport and Exercise, 10(2), 244-254.
• Bond, FW., Hayes, SC., Baer, AR., Carpenter, KM., Guenole, N., Orcutt, HK., Waltz, T., Zettle, RD. (2011). Preliminary Psychometric Properties of the Acceptance and Action Questionnaire–II: A Revised Measure of Psychological Inflexibility and Experiential Avoidance, Behavior Therapy, Volume 42, Issue 4, Pages 676-688.
• Botterill, C., & Wilson, C. (2002). Enhancing recovery: preventing underperformance in athletes. In M. Kellman (Ed.), Overtraining: Emotional and interdisciplinary dimensions (ss. 143). Human Kinetics.
• Carter, L. (2013). Running in the zone: Mental toughness, imagery, and flow in first time marathon runners (Ph.D Thesis). Temple University.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2018). Research Methods in Education (8th ed.). London: Routledge.
• Crust, L., & Azadi, K. (2010). Mental toughness and athletes' use of psychological strategies. European Journal of Sport Science, 10(1), 43-51.
• Daks, J. S., & Rogge, R. D. (2020). Examining the correlates of psychological flexibility in romantic relationship and family dynamics: A meta-analysis. Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 214-238.
• DeGaetano, J. J., Wolanin, A. T., Marks, D. R., & Eastin, S. M. (2016). The role of psychological flexibility in injury rehabilitation. Journal of Clinical Sport Psychology, 10(3), 192-205.
• Doorley, J. D., Goodman, F. R., Kelso, K. C., & Kashdan, T. B. (2020). Psychological flexibility: What we know, what we do not know, and what we think we know. Social and Personality Psychology Compass, 14(12), 1-11.
• Emamvirdi, R., Asl, N. R. H., İlhan, L., & Çolakoğlu, F. F. (2020). Bedensel Engelli Sporcularda Psikolojik Esneklik Ve Spora Katılım Motivasyonu. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 2020;14(2), 271-281.
• Erdoğan, N., & Kocaekşi, S. (2015) Elit Sporcuların Sahip Olması Gereken Psikolojik Özellikler. Türkiye Klinikleri Journal of Sports Sciences. 2015;7(2):57-64
• Faulkner, J. W., Snell, D. L., Theadom, A., Mahon, S., & Barker-Collo, S. (2021). The role of psychological flexibility in recovery following mild traumatic brain injury. Rehabilitation Psychology, 66(4), 479–490.
• Field A. (2009). Discovering statistics using SPSS. 3rd ed. London (UK): Sage Publications Ltd.
• Fonseca, S., Trindade, I. A., Mendes, A. L., & Ferreira, C. (2020). The buffer role of psychological flexibility against the impact of major life events on depression symptoms. Clinical Psychologist, 24(1), 82-90.
• Gabrys RL, Tabri N, Anisman H and Matheson K (2018) Cognitive Control and Flexibility in the Context of Stress and Depressive Symptoms: The Cognitive Control and Flexibility Questionnaire. Front. Psychol. 9:2219. doi: 10.3389/fpsyg.2018.02219
• Gerber, M., Best, S., Meerstetter, F., Walter, M., Ludyga, S., Brand, S., & Gustafsson, H. (2018). Effects of stress and mental toughness on burnout and depressive symptoms: A prospective study with young elite athletes. Journal of Science and Medicine in Sport, 21(12), 1200-1205.
• Godfrey, K. M., Butryn, M. L., Forman, E. M., Martinez, M., Roberts, S. R., & Sherwood, N. E. (2019). Depressive symptoms, psychological flexibility, and binge eating in individuals seeking behavioral weight loss treatment. Journal of contextual behavioral science, 14, 50-54.
• Golby, J., & Sheard, M. (2006). The relationship between genotype and positive psychological development in national-level swimmers. European psychologist, 11(2), 143-148.
• Gould, D., Dieffenbach, K., & Moffett, A. (2002). Psychological characteristics and their development in Olympic champions. Journal of applied sport psychology, 14(3), 172-204.
• Gucciardi, D. F., Gordon, S., & Dimmock, J. A. (2009). Evaluation of a Mental Toughness Training Program for Youth-Aged Australian Footballers: I. A Quantitative Analysis. Journal of Applied Sport Psychology, 21(3), 307–323. https://doi.org/10.1080/10413200903026066
• Gucciardi, D. F., Hanton, S., Gordon, S., Mallett, C. J., & Temby, P. (2015). The concept of mental toughness: Tests of dimensionality, nomological network, and traitness. Journal of personality, 83(1), 26-44.
• Gürbüz, S. (2021). Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri: IBM SPSS Process Makro Uygulamalı, Örnek Veri Setleri. 2nd ed. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hill, D. M., Hanton, S., Fleming, S., & Matthews, N. (2009). A re-examination of choking in sport. European Journal of Sport Science, 9(4), 203-212.
• Holmberg, J., Kemani, M. K., Holmström, L., Öst, L. G., & Wicksell, R. K. (2020). Psychological flexibility and its relationship to distress and work engagement among intensive care medical staff. Frontiers in Psychology, 11, 603986.
• Ilundáin-Agurruza, Jesús (2014) 8—Fractured Action—Choking in Sport and its Lessons for Excellence, Sport, Ethics and Philosophy, 8:4, 420-453, DOI: 10.1080/17511321.2015.1026631
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Beta Yayınları.
• Jackson, S. A., & Kimiecik, J. C. (2008). The Flow Perspective of Optimal Experience in Sport and Physical Activity. In T. S. Horn (Ed.), Advances In Sport Psychology. Champaign, IL: Human Kinetics.
• Jones, G., Hanton, S., & Connaughton, D. (2002). What is this thing called mental toughness? An investigation of elite sport performers. Journal of applied sport psychology, 14(3), 205-218.
• Jones, G., Hanton, S., & Connaughton, D. (2007). A framework of mental toughness in the world’s best performers. The sport psychologist, 21(2), 243-264.
• Jones, M. I., & Parker, J. K. (2019). An analysis of the size and direction of the association between mental toughness and Olympic distance personal best triathlon times. Journal of sport and health science, 8(1), 71-76.
• Kara, N.Ş. (2020). Spor yapan ve yapmayan bireylerde yaşamın anlamı, affetme esnekliği, bilişsel esneklik ile psikolojik belirtilerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Karagöz, Ö., & Çotuk, H. (2023). Sporda Psikolojik Esneklik Ölçeği: Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türkiye Klinikleri Spor Bilimleri Dergisi, 15(2).
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar-İlkeler-Teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayğusuz, Ş., & Karagözoğlu, C. (2023). Sporda Psikolojik Toparlanma Ölçeği (SPTÖ) Geliştirme Çalışması. Journal of Sport Sciences Research, 8(2), 157-174. https://doi.org/10.25307/jssr.1192861 Kellmann, M., Bertollo, M., Bosquet, L., Brink, M., Coutts, A. J., Duffield, R., Erlacher, D., Halson, S., L., Hecksteden, A., Heidari, K., Kallus, K. W., Meeusen, R., Mujika, I., Robazza, C., Skorski, S., Venter, R., & Beckmann, J. (2018). Recovery and performance in sport: consensus statement. International journal of sports physiology and performance, 13(2), 240-245.
• Koçyiğit, B., & Pepe, O. (2022). Triatlon sporcularında tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi. 3.2; 95-108.
• Leabeater, A. J., James, L. P., Huynh, M., Vleck, V., Plews, D. J., & Driller, M. W. (2022). All the gear: The prevalence and perceived effectiveness of recovery strategies used by triathletes. Performance Enhancement & Health, 10(4), 100235. https://doi.org/10.1016/J.PEH.2022.100235
• Maor, M., Zukerman, G., Amit, N., Richard, T., Ben-Itzhak, S. (2021). Psychological Well-being and adjustment among type 2 diabetes patients: the role of psychological flexibility. Psychology, Health and Medicine. 27(7): 1456-1467.
• Nicholls, A. R., Perry, J. L., Jones, L., Sanctuary, C., Carson, F., & Clough, P. J. (2015). The mediating role of mental toughness in sport. The Journal of sports medicine and physical fitness, 55(7-8), 824-834.
• Orhan, S, & Karagözoğlu, C. (2021). Sporcularda duygusal zekâ ve zihinsel dayanıklılık ilişkisinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Beden Eğitimi Spor ve Teknolojileri Dergisi. 2(2), 11-26.
• Orhan, S. (2018). Bireysel sporcular ve takım sporcularında duygusal zekâ ve zihinsel dayanıklılık ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Öner, Ç., Abanoz, I., E., Cankurtaran, Z. (2022). Relationships Of Commitment, Psychological Performance, Psychological Flexibility: An Example Of Taekwondo Athletes. International Journal of Eurasian Education and Culture. 19, p. 2167-2213.
• Özmen, H., & Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2. Öztürk, S. (2019). Türk Milli Takımında Yer Alan Triatloncuların Triatlon Sporuna Başlama Nedenleri ve Beklentileri (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Ronkainen, H., Lundgren, T., Kenttä, G., Ihalainen, J., Valtonen, M. et al. (2024) Psychological Flexibility Skills and Mental Wellbeing in Athletes: An Exploration of Associations and Gender Differences Psychology and Behavioral Sciences, 13(2): 43-55 https://doi.org/10.11648/j.pbs.20241302.14
• Rutherford, A. (2006). The social control of behavior control: Behavior modification, individual rights, and research ethics in America, 1971–1979. Journal of the History of the Behavioral Sciences, 42(3), 203-220.
• Schaefer, J., Vella, S., A., Allen, M., S., Magee, C., A. (2016). Competition Anxiety, Motivation, and Mental Toughness in Golf. Journal of Applied Sport Psychology, 28(3), 309-320.
• Schéle, I., Olby, M., Wallin, H., & Holmquist, S. (2021). Self-Efficacy, Pscyhological Flexibility, and Basic Needs Satisfaction Make a Difference: Recently Graduated Psychologists at Increased or Decreased Risk for Future Health Issues. Frontiers in Psychology. 2021;11(569605).
• Seydaoğulları, Ö. (2018). Sporda Zihinsel Dayanıklılık Ölçeği Geliştirme Çalışması (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Sonnentag, S., & Fritz, C. (2007). The Recovery Experience Questionnaire: Development and validation of a measure for assessing recuperation and unwinding from work. Journal of Occupational Health Psychology. 12(3), 204–221.
• Uysal, İ., & Kılıç, A. (2022). Normal dağılım ikilemi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 220-248.
• Vaile, J., Halson, S., & Graham, S. (2010). Recovery review: Science vs. practice. Journal of Australian Strength and Conditioning, 5–21.
• Walsh, J. A. (2019). The rise of elite short-course triathlon re-emphasises the necessity to transition efficiently from cycling to running. Sports, 7(5), 99.
• Zimmerman, J., Bounds, E. M., D’Aoust, N. M., Rowatt, W. C., & Schnitker, S. A. (2024). Inflexibility, Reactions to Retirement, and Mental Health in Elite Competitors: A Mediation Analysis. Journal for Advancing Sport Psychology in Research, 4(1), 4-20.