YANGIN GÜVENİLİRLİĞİ VE FARKINDALIĞININ ÖLÇÜLMESİ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 1 - 11

Hakan İşgören , Hüseyin Altundağ

https://doi.org/10.52702/fce.1664149

Öz

Yangın, ısı ve oksijenin yanıcı maddelerle birleşmesi sonucunda ortaya çıkan ve ciddi can kaybı, maddi zarar ve çevresel tahribatlara yol açabilen bir doğal afettir. Yangın güvenliği, bireylerin ve toplumun yangın tehlikelerine karşı hazırlıklı olmasını sağlamak ve olası zararları en aza indirmek için alınan önlemler bütünüdür. Bu çalışmanın temel amacı, Sakarya Üniversitesi öğrencileri arasında yangın güvenliği ve farkındalık düzeylerini ölçmektir. Araştırma kapsamında, toplamda 594 katılımcıdan anket yoluyla veri toplanmış ve bu veriler SPSS 23 ve SmartPLS yazılımı kullanılarak analiz edilmiştir.

Katılımcıların çoğunun yangın bilgisi konusunda orta düzeyde bilgiye sahip olduğunu ve pratik yangın söndürme eğitimi gibi uygulamalı çalışmalara katılım oranlarının oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Ayrıca, katılımcıların yaklaşık %48’inin bir yangın anında kaçış planına sahip olmadığı sonucuna varılmıştır. Yapısal eşitlik modellemesi sonuçlarına göre, yangın güvenliği bilgisi ve farkındalık düzeyinin, yangın tehlikesi ve sonuçları üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda yangın güvenliği farkındalığını artırmak için teorik bilgilerin yanı sıra uygulamalı eğitimlerin de önemini vurgulamaktadır.

Araştırma sonuçlarına göre özellikle genç bireyler arasında yangın güvenliği bilincini artırmak için eğitim programlarının kapsamının genişletilmesi gerektiğini göstermektedir. Üniversitelerde düzenlenen yangın güvenliği eğitimleri ve tatbikatlarının sıklığının artırılması, yangın güvenliği farkındalığının gelişimine katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda, yangın güvenliği eğitimlerinin içeriğinin ve sürecinin yeniden değerlendirilmesi, belirli periyotlarda düzenli olarak yapılması ve ayrıca teorik eğitim ile pratik uygulamaların entegrasyonunun artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yangın Güvenliği , Farkındalık , Eğitim , Yapısal Eşitlik Modeli , Smartpls

MEASUREMENT OF FIRE SAFETY AND AWARENESS, THE CASE OF SAKARYA UNIVERSITY

Öz

Fire is a natural disaster that occurs as a result of the combination of heat and oxygen with flammable materials and can cause serious loss of life, material damage and environmental destruction. Fire safety is the set of measures taken to ensure that individuals and society are prepared for fire hazards and to minimize possible damages. The main purpose of this study is to measure the levels of fire safety and awareness among Sakarya University students. Within the scope of the research, data were collected from a total of 594 participants through a questionnaire and these data were analyzed using SPSS 23 and SmartPLS software.
It shows that most of the participants have a moderate level of knowledge of fire knowledge and their participation rates in applied studies such as practical fire extinguishing training are quite low. It was also concluded that about 48% of respondents did not have an escape plan in the event of a fire. According to the results of structural equation modeling, it was determined that the level of fire safety knowledge and awareness had a significant and positive effect on fire hazard and its consequences. As a result of the study, it emphasizes the importance of practical training as well as theoretical knowledge to increase fire safety awareness.
According to the results of the research, it is necessary to expand the scope of training programs to increase fire safety awareness, especially among young individuals. Increasing the frequency of fire safety trainings and drills organized in universities will contribute to the development of fire safety awareness. In this context, it is recommended to re-evaluate the content and process of fire safety trainings, to carry them out regularly in certain periods, and also to increase the integration of theoretical training and practical applications.

Anahtar Kelimeler

Fire Safety , Awareness , Education , Structural Equation Modeling , Sakarya University

Kaynakça

• [1] AlWaqfi, A. S. A., Yee Guan, N., Poh Ying, L., & Bahri Md Tamrin, S. (2022). Factors associated with knowledge, attitude and practices on fire safety and its prevention among hostel occupants in a higher learning institution. Malaysian Journal of Medicine and Health Sciences, 18(SUPP9), 8–20. https://medic.upm.edu.my/upload/dokumen/202207221210302_1680.pdf
• [2] Brown, G. D., Largey, A., McMullan, C., & Daffy, P. (2022). Fire safety protection motivation and preparedness in Irish apartments: A post-Grenfell analysis. Safety Science, 148, 105630. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2021.105630
• [3] Bryan, J. L. (2002). Behavioral response to fire and smoke. In SFPE handbook of fire protection engineering (3, pp. 3-315).
• [4] Glauberman, G. (2019). Writing contest post-graduate winner: Fire safety behaviors among residential high-rise building occupants in Hawai'i: A qualitative study. Hawaii Journal of Health & Social Welfare, 79(8), 249-255. PMID: 32789296; PMCID: PMC7417639
• [5] Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., Sarstedt, M., Danks, N. P., & Ray, S. (2021). Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) using R: A workbook. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-80519-7
• [6] Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
• [7] Gielen, A. C., & Sleet, D. (2003). Application of behavior-change theories and methods to injury prevention. Epidemiologic Reviews, 25(1), 65–76. https://doi.org/10.1093/epirev/mxg004
• [8] Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th ed.). Prentice Hall.
• [9] Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2021). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) (3rd ed.). Sage Publications.
• [10] Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115-135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
• [11] Huseyin, I., & Satyen, L. (2006). Fire safety training: Its importance in enhancing fire safety knowledge and response to fire. Disaster Prevention and Management, 15(3), 387-404. https://doi.org/10.1108/09653560610669873
• [12] Ismail, K., Nopiah, Z. M., & Mohamad, S. R. (2020). Technical competency among vocational teachers in Malaysian public skills training institutions: Measurement model validation using PLS-SEM. Journal of Technical Education and Training, 12(1), 180-188.
• [13] Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd ed.). Guilford Press.
• [14] Kuligowski, E. D. (2016). Human behavior in fire. In M. J. Hurley, D. T. Gottuk, J. R. Hall Jr., K. Harada, E. D. Kuligowski, M. Puchovsky, J. L. Torero, J. M. Watts Jr., & C. J. Wieczorek (Eds.), SFPE handbook of fire protection engineering (pp. 2075–2114). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-2565-0_55
• [15] McConnell, E. D., Leeming, F. C., & Dwyer, W. O. (2010). Evaluation of a fire-safety education program for kindergarten children: A comparison of the effectiveness of teacher-delivered and peer-delivered instruction. Journal of Community Psychology, 38(2), 245–261. https://doi.org/10.1002/jcop.20361
• [16] Eman, N. (2013). A survey on the fire safety awareness in residential colleges in UiTM: KOLEJ MAWAR, KOLEJ MELATI and KOLEJ ANGGERIK [Unpublished student project]. Faculty of Architecture, Planning and Surveying, Shah Alam.
• [17] Rahim, N. A., Taib, M., & Mydin, M. A. O. (2014). Investigation of fire safety awareness and management in mall. MATEC Web of Conferences, 10, 06004. https://doi.org/10.1051/matecconf/20141006004
• [18] Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). Sage Publications.
• [19] Saeed, B., Tasmin, R., Mahmood, A., & Hafeez, A. (2022). Development of a multi-item operational excellence scale: Exploratory and confirmatory factor analysis. The TQM Journal, 34(6), 1533-1554. https://doi.org/10.1108/TQM-05-2021-0135
• [20] Sarstedt, M., Ringle, C. M., Smith, D., Reams, R., & Hair, J. F. (2017). Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM): A useful tool for family business researchers. Journal of Family Business Strategy, 5(1), 105-115. https://doi.org/10.1016/j.jfbs.2017.11.001
• [21] Subramaniam, C. (2004). Human factors influencing fire safety measures. Disaster Prevention and Management, 13(2), 110-116. https://doi.org/10.1108/09653560410534243
• [22] Sulaiman, A., Abd Rashid, M. N., & Mahyuddin, N. (2012). Exploring fire safety awareness among the Malaysian public. In ASEAN Conference on Environment-Behaviour Studies (Bangkok, Thailand, 16-18 July 2012).
• [23] Wahab, P. A., Yusoff, D. M., Kadir, A. A., Ali, S. H., & Lee, Y. Y. (2020). Psychometric evaluation of a newly developed Elderly-Constipation Impact Scale. PeerJ, 8, e8581. https://doi.org/10.7717/peerj.8581
• [24] Zul, N. A. M., Sulaiman, W. Z. W., Mokhtar, K. M., & others. (2024). Knowledge, attitude, and practice of fire safety systems and preparedness among students at higher learning institutions. Social and Management Research Journal.
• [25] Açıl, B., Oduncu, O., Turnalı, T., Kömcü, S., Soysal, T., Coşkun, G., & Soyhan, H. S. (2018, November 9–11). Yangın güvenliği ve tahliye yönetimi. In 6th International Symposium on Innovative Technologies in Engineering and Science (ISITES2018), Alanya, Türkiye.
• [26] Turan, M., & Oral, V. (2023). Öğrenci yaşam alanlarında yangın güvenliği davranışı ölçeğinin (RSFSBS) Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 101-118. https://doi.org/10.35341/afet.1158542
• [27] Soyhan, H. (2019). Ortaöğretim okullarında yangın güvenliği ve farkındalığın irdelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yangın Güvenliği ve Yanma Ana Bilim Dalı).
• [28] Şahin, F. (2022). Yetişkinlerde yangın güvenliği bilincinin ve farkındalığının irdelenmesi (Bir fabrika çalışanları örneği) (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yangın Güvenliği ve Yanma Ana Bilim Dalı).
• [29] Kuligowski, E. D., & Hoskins, B. L. (2010). Occupant behavior in a high-rise office building fire. NIST Technical Note 1664, 1-25.
• [30] Gerges, M., Mayouf, M., Rumley, P., & Moore, D. (2017). Human behaviour under fire situations in high-rise residential building. International Journal of Building Pathology and Adaptation, 35(1), 90-106. https://doi.org/10.1108/IJBPA-09-2016-0022
• [31] Yatim, Y. M. (2009). Fire safety models for high-rise residential buildings in Malaysia (Doctoral dissertation, Heriot-Watt University).
• [32] Cho, O., Lee, D., & Hwang, K. (2022). Patient safety awareness, knowledge and attitude about fire risk assessment during time‐out among perioperative nurses in Korea. Nursing Open, 9(2), 1353–1361. https://doi.org/10.1002/nop2.1180
• [33] Mkharem, M., Adam, N. M., & Supeni, E. E. (2018). Awareness, knowledge, attitude and practice of safety occupants at residential houses in Libya. Preprints, 1. https://doi.org/10.20944/preprints201811.0379.v1
• [34] Senthilkumaran, M., Nazari, G., MacDermid, J. C., Roche, K., & Sopko, K. (2019). Effectiveness of home fire safety interventions: A systematic review and meta-analysis. PLoS ONE, 14(5), e0215724.
• [35] Wong, S. J. C. (2022). A study on fire safety & awareness among the occupants in Universiti Tunku Abdul Rahman (UTAR), Kampar Campus [Unpublished undergraduate thesis]. UTAR Institutional Repository. http://eprints.utar.edu.my/5805/1/fyp_EO_2022_WSJC.pdf
• [36] Arslan, M., Kılıç, F., & Yıldırım, S. (2024). Acil durum müdahale planlarında insan faktörünün değerlendirilmesi. İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 12(2), 85-97.
• [37] Aydın, B., & Öztürk, C. (2023). Yangın güvenlik ekipmanları kullanımında eğitimin önemi ve etkinliği. İtfaiye Bilim Dergisi, 8, 45-59.
• [38] Çelik, T., Aslan, H., Yaman, G., & Koç, E. (2024). Yüksek yapılarda etkili tahliye stratejileri ve insan davranışları. Afet ve Risk Dergisi, 15(3), 112-128.
• [39] Kaya, S., & Demir, A. (2024). Yangın önlemede insan davranışlarının rolü üzerine bir inceleme. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 13(1), 18-32.
• [40] Türkoğlu, R., Akgün, P., & Güneş, M. (2023). Acil durum müdahalesi ve insan faktörleri: Türkiye'deki son araştırmalar. Afet Yönetimi ve Çalışmaları Dergisi, 9(4), 275-291.
• [41] Yıldız, E., & Kartal, M. (2024). Yangın güvenliği eğitiminde teknolojik yeniliklerin kullanımı. Mühendislik ve Teknoloji Bilimleri Dergisi, 11(5), 38-49.
• [42] Yılmaz, K., Çetin, H., & Aydoğan, F. (2023). Yangın güvenliğinde insan faktörleri: Türkiye özelinde kapsamlı bir değerlendirme. Yangın ve Güvenlik Araştırmaları Dergisi, 7(3), 132-146.