SÖĞÜT (BİLECİK) AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜNE KATKILAR

Yıl 2011, Cilt: 17 Sayı: 65, 19 - 26, 01.04.2011

Ersin Teres

Öz

1963-1982 yılları arasında Türk Dil Kurumu yayınları arasından yayımlanan Türkiye’de
Halk Ağzından Derleme Sözlüğü ile başlayan ağız çalışmalarının sayısı son yıllarda oldukça
arttı. Derleme Sözlüğü ağzılarla ilgili sözvarlığının çoğunun derlenmesini sağlamıştır,
ancak Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’nde yer almayan, buna karşılık Anadolu
Ağzılarında yer alan pek çok sözcük ve deyim vardır. Bu sözvarlığı genellikle il bazında yapılan
ağız çalışmalarıyla derlenmiş, bu derlemeler başta TDK olmak üzere değişik yayınevleri
tarafından yayınlamıştır. Ben de bu makalemi hazırlamadan önce ağız araştırmalarının en
az yapıldığı illerden biri olan Bilecik İli Ağzı üzerine bir derleme çalışması yaptım ve bu
derleme çalışması sonucunda pek çok malzeme derledim. Bu malzemeyi Türkiye’de Halk
Ağzından Derleme Sözlüğü’nün sözvarlığı ile karşılaştırdığımda kimi sözvarlığının Derleme
Sözlüğü’nde yer almadığını gördüm. Ben de bu makalemde Bilecik Ağzının bir parçası olan
Söğüt Ağzından bazı deyim ve sözcükleri aktararak Türkiye’de Halk Ağzından Derleme
Sözlüğü’ne katkıda bulunmak istedim.

Anahtar Kelimeler

Derleme, Söğüt Ağzı, Ağız bilgisi, Derlenen Sözcükler

Contributions to the Lexicology of The Derleme Sözlüğü From The Dialeckts of Soğut (Bilecik)

Öz

The number of works about the dialects beginning with Türkiye’de Halk Ağzından
Derleme Sözlüğü which was published by TDK in 1963-1982 increased recently. This
distionary supplied the collecting of vocabulary about dialects, but there are a lot of words
and idioms which are not take place in Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. This
vocabulary is generally collected with the dialectical works province by province and
published by TDK and various publications. I made a collection works about Bilecik Dialect
before I did not prepare this article and collected many documents during this collectings.
I saw that some vocabulary which I collected in my works are not take place in Türkiye’de
Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Because of this, I want to make a contribution Derleme
Sözlüğü by qouting some words and idioms that are take place in Söğüt Dialect which is the
part of Bilecik Dialect.

Anahtar Kelimeler

Collection, Sögüt Dialect, Dialectology, Collected words

Kaynakça

• Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II, TDK, Ankara 2004.
• Demir, Necati, Ordu İli ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, 2001.
• Demir, Necati, Trabzon ve Yöresi Ağızları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
• Derleme Sözlüğü, c. I-XII, TDK, Ankara, 1963-1982.
• Ercilesun, Ahmet B., “Kars İli Ağızları ve Ses Bilgisi”, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1983.
• Eren, M. Emin, Zonguldak - Bartın- Karabük İlleri Ağızları, TDK, Ankara, 1997.
• Erten, Münir, “Diyarbakır Ağzı”, TDK, Ankara, 1994.
• Gemalmaz, Efrasiyap, “Erzurum İli Ağızları I-II-III”, TDK, Ankara, 1978.
• Gülsevin, Gürer, Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), TDK, Ankara, 2002.
• Günşen, Ahmet, “Kırşehir ve Yöresi Ağızları” (İnceleme metinler sözlük), TDK, Ankara, 2000.
• Günşen, Ahmet, “Kırşehir ve Yöresi Ağızları Sözlüğü”, Ocak Yayınları, Ankara, 2001.
• Karahan, Leyla, “Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması”, TDK, Ankara, 1996.
• Özçelik, Sadettin, “Urfa Merkez Ağzı”, TDK, Ankara, 1997.
• Özden, Muharrem; “Bilecik İli Söğüt İlçesi ve Köyleri Ağız Araştırması” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2000.
• Özden, Muharrem; “Bilecik İli Ağız İncelemesi” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne, 2009.
• Sağır, Mukim, “Erzincan ve Yöresi Ağızları”, TDK, Ankara, 1995.
• Steingass, Francis Joseph, Comprehensive Persian-English dictionary, including the Arabic words and phrases to be met with in Persian literature, Routledge & K. Paul, London, 1892.
• Tarama Sözlüğü (I-VIII), TDK, Ankara, 1963-1977. –TS I-VIII.
• Tietze, Andreas, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I. Cilt A-E. Simurg Yay, İstanbul-Wien, 2002.
• Türkçe Sözlük I-II, TDK, Ankara, 1998.