KIBRIS TÜRK MASALLARINDA DEĞERLER

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 90, 231 - 244, 15.05.2017

Nevin Akkaya

Öz

Değer kavramı Latince kökenli valare sözcüğünden türemiş, kıymetli olmak, güçlü

olmak anlamlarında bir sözcüktür. Değer, bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut

ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet, bir ulusun sahip olduğu sosyal, kültürel, ekonomik

ve bilimsel değerlerini kapsayan maddî ve manevî öğelerin bütünü olarak nitelendirebilir.

Toplumbilimsel anlamda değer; varlıkların ve bilinç olgularının toplum ve insan açısından

taşıdıkları önemi belirleyen özellikleri ifade eder.

İnsanların günlük yaşantılarında neye önem verdiklerini, neleri önemsediklerini

etkileyen bir özelliğinin olması (Schwartz, 1992), bireyin örgütsel yaşantısını kapsayacak

şekilde hayatının her aşamasında karşılaştığı tüm durumlarda gösterdiği tavır, bir değere

dayanır. Değerler bireyin kendisini ilgilendirdiği, yaşantısına yön verdiği gibi yaşadığı

toplumu da yakından ilgilendirir. Yazınsal yapıtlar insana özgü bazı değer ve özelliklerin

yerleşip kökleşmesi, toplumsal yaşamın ve çağın gerektirdiği değerlerin benimsenmesi

yolunda önemli roller üstlenmektedir. Halk bilimi ürünlerinin işlevini hoşça vakit geçirme,

eğlenme ve eğlendirme; değerlere, toplum kurumlarına ve törelere destek verme; eğitim,

kültür aktarımı; toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulmak için kaçış amacı (Bascom’tan

aktaran Başgöz, 1996) biçiminde sıralayan Bascom, folklorun temel işlevinin, kişiyi bir

toplumda kabul görmüş değerlere uymak, onları kabullenmek ve gelecek kuşaklara aktarmak

olduğunu belirtir.

İdeal toplum düzeninin oluşumunda kazanılmış değerlerin korunması, yaşatılması ve

aktarılmasının ne denli önemli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle öncelikle toplumu oluşturan

bireylere bu değerlerin kazandırılması gerekir. Öz değerlerin kazanılması da çocukluk

evresinde başlar ve hayatın çeşitli evrelerinde gelişir. Özellikle çocuklar için yazılmamalarına

rağmen çocuklara bu değerleri kazandırmada muhtevası ve verdiği iletileri bakımından edebi

türler arasında masallar önemli bir yere sahiptir.

Bu çalışmada amaç Prof. Dr. Saim Sakaoğu’nun Kıbrıs Türk Masalları adlı kitabında

yer alan 20 masaldaki değerleri, Schwartz Değerler ölçeğine göre sınıflandırmak ve masalın

ait olduğu toplumun kültürel özelliklerinin önemli bir unsuru olan değerleri belirlemektir.

Çalışmada betimsel analiz yöntemiyle doküman analizi tekniği uygulanarak metinler

çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türk masalları, Schwartz değerler ölçeği

Kaynakça

• Akkaya, N. (2013). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Değer Tercihleri (Deu Buca Eğt. Fak. Örneği). Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17, 69-82. http://www.tsadergisi.org/ Makaleler/874327521_04-95(69-82).pdf
• Bascom, W. (1963). Four Functions of Folklore. The Journal of American Folklore, Sayı:67. (333-349).
• Başgöz, İ. (1996). Protesto: Folklorun Beşinci İşlevi (Fonksiyonu). Folkloristik: Prof. Dr. Umay Günay Armağanı. Ankara: Feryal Matbaacılık,
• Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, (12.baskı). Ankara Elçin, Ş. (1993). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gökdemir, G. (2008). Kıbrıs Türk Kültüründe Masal Geleneği. Ankara Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış doktora tezi.
• Günay, U. (1975). Elazığ Masalları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Güneyli, A., Konedralı, G. (2008). İncircinin Dediği’ Adlı Kıbrıs Türk Masalının Kişilerarası İletişim Çatışmaları Açısından Çözümlenmesi. Milli Folklor, 77.
• Güngör, E. (1998). Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Karadağ, M. (1999). Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara: Ürün Yayınları.
• Karatay, H. (2007). Dil Edinimi ve Değer Öğretimi Sürecinde Masalın Önemi ve İşlevi Türk. Eğitim Bilimleri Dergisi 3, 463-475.
• Kıymaz, M. S., Ulutaş, A. (2012). Değer Kazandırma Açısından Biyografiler: İleri Yavrutürk Dergisi Örneği. Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Üzerine Çalışmalar, 419-436.
• Özbay, M., Tayşi Karakuş, E. (2011). “Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi.” Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 20-31.
• Roccas, S., Sagıv, L., Schwartz, S. H., Knafo, A. (2002). The Big Five Personality Factors and Personal Values. Personal Social Psychology Bulletin, 28, s: 790.
• Sakaoğlu, S.(1986). Kıbrıs Türk Masalları. Ankara: Sevinç Matbaası
• Sagıv, L. ve Schwartz, S. H. (2000). Value Priorities and Subjective Well-Being: Direct Relations And Congruity Effects. Europen Journal Of Social Psychology, 30, s: 177- 198. Schwartz S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theory and Empirical Test in 20 countries. M. Zanna (Ed.), Adcances in experimentel social psychology içinde (25,1-65) New York: Academic Press. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.220.3674&rep=rep1&type=pdf (05.05.2014 - 16.08).
• Schwartz, S. H. (1999). “A Theory of Cultural Values and Some Implications for Work”, Applied Psychology: An International Review, 48 (1), 23–47.
• Sever, M. (2007). Ziya Gökalp Masallarında Tipler. Milli Folklor 19 (74), 29-33
• Türkmen, F; Gökbulut, B. (2009). Kıbrıs Türk Halk Bilimi Çalışmalarının Değerlendirilmesi. Turkish Studies, Volume 4/3 Spring, s.2205-2237.