OSMANLI EĞLENCE HAYATINDA BİR ALT KÜLTÜR MÜZİKLİ KAHVEHÂNE: AMANE KAHVEHÂNELERİ

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 93, 35 - 53, 01.02.2018

Mehtap Demir

https://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2017.66

Öz

Osmanlı’da eğlence hayatının çeşitli kültürel düzeylere hitabeden mekânları bulunmaktaydı ve bu

mekânların neredeyse hepsi müzikliydi. Bu mekânlardan biri olan kahvehâneler, kendi içinde çeşitleri

olması nedeniyle diğer müzikli eğlence mekânlarından farklılık göstermektedir. Bu da kahvehânelerin

incelenmesi için bir neden oluşturur. Kahvehâneler üzerine yazılmış çeşitli araştırmalar bulunmakla

birlikte, Amane Kahvehâneleri konusunda hiç araştırma yapılmadığı görülmüştür. Makalenin ana

konusu Osmanlı eğlence hayatında bir çalgılı kahvehâne çeşidi olan Amane Kahvehânelerinin

sosyal sınıf örgüsü içerisinde alt kültürel özellikleridir. Müzikli kahvehâne çeşitleri arasında Amane

Kahvehânelerinin ne olduğu ve nasıl bir müziksel ve kültürel yapıya sahip olduğu bu araştırmanın temel

problemi olmuştur.Makalede temel problemden yola çıkarak Osmanlı dönemi ev dışı sosyal yaşamında

kahve içme alışkanlığı ekseninde oluşan, eğlence ve sohbet mekânı kimliğinde varlık gösteren

kahvehâne kavramının bir kültür ögesi olarak yaygınlığı değerlendirilip Amane Kahvehânelerinin

özellikleri belirlenmiştir. Kahvehâne kültüründeki müziğin türü, biçimi ve icra şekillerinin nasıl

olduğu ve Amane olgusunun müziksel özellikleri belirlenmiştir.Bu müziklikahvehânelerin müziksel

ögeleri, icracıların kimlikleri ve neden alt kültürel niteliğe sahip olduğuçalışmanın kapsamındadır.

Müzikolojinin tarihsel yöntemi çerçevesindeki bu araştırmanın verileri literatür tarama tekniğiyle

toplanmış ve ulaşılan kaynaklar analiz edilerek uygun olan veriler değerlendirilmiştir. Bulgulara göre

Amane, alt kültüre temellen çokkültürlü bir eğlence mekânı ve müzik türü olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal sınıflar, alt kültür, Osmanlı, müzikli kahvehâne

Kaynakça

• Ahmet R. (1990). Muharrir Bu Ya. H. Dizdaroğlu (Haz.). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Akyazıcı Özkoçak, S. (2009). Kamusal Alanın Üretim Sürecinde Erken Modern İstanbul Kahvehaneleri.
• A. Yaşar (Ed.),Osmanlı Kahvehâneleri: Mekân, Sosyalleşme, İktidar içinde (s. 17-36). İstanbul: Kitap.
• Altınay, A. R. (1936,24 Şubat). Eski İstanbul Kahvehâneleri. Akşam.
• Alus, S. M. (1995). İstanbul Kazan Ben Kepçe. (1. Baskı). N. Sakaoğlu (Haz.). İstanbul: İletişim.
• Alus, S. M. (1997). Masal Olanlar. N. Akbayar (Haz.). İstanbul: İletişim.
• Anastassiadou, M. (1999). Son Osmanlılar Döneminde Selanik Kahvehâneleri. H. Desmet-Gregoire
• ve F. Georgeon (Ed.), Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler içinde (s. 87-99). M. Atik&E. Özdoğan (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Avelot, H. (1897).Croquis de Grèce et de Turquie, 1896-1897. Autour de l’Archipel, textes et dessins d’Henri Avelot. A. Mame (Ed.) Tours: Alfred Mame et fils, editeurs.
• Ayangil, R. (1994). Kanto. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt. 4, s. 419-420). İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı.
• Balıkhâne Nazırı, A. R. (t.y.). Bir Zamanlar İstanbul. N. A. Banoğlu (Haz.). İstanbul: Tercüman.
• Beyru, R. (2000). 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam. İstanbul: Literatür.
• Birsel, S. (1983). Kahveler Kitabı. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Chianis, S., Brandl, R. M. (2001). Greece: Traditional Music. The New Grove Dictionary of Music and Musicians, 2 . (S. Sadie, & J. Tyrrell,) Londra: Macmillan Publishers.
• Clarke, J.(1976). Style. S. Hall&T. Jefferson (Ed.), Resistance Through Rituals: Youth Subcultures in Post-War Britain içinde (s. 175-191). London: Hutchinson.
• Clarke, J., Hall, S., Jefferson, T., Roberts, B. (2005).Subcultures, Cultures and Class [1975]. K. Gelder (Ed.), The Subcultures Reader (Second edition) içinde (s. 94-104).London and New York: Routledge.
• Cohen, A. K. (1955). Delinquent boys: The culture of the gang. Glencoe, Ill: Free Press. Cohen, Albert K. and James F. Short, Jr., “Research in Delinquent Subcultures,” The Journal of Social Issues, XIV, No. 3, 1958, pp. 20-37.
• Dilbaz, M. (1983). Ahenk Gazetesi Bibliyografyası 1914-1930. (Yayınlanmamış Bitirme Ödevi). İzmir: Ege Üniversitesi/ Edebiyat Fakültesi/Türk Dili ve Edebiyat Bölümü, İzmir. Dubin, M., Pissalidhes, G. (1999). Grecee: Song of the Near East. S. Broughton, M., Ellingham& R. Trillo (Ed.), World Music: Africa, Europe and the Middle East içinde (s. 126-142). London: Rough Gudes.
• Emeksiz, A. (2009). İstanbul Kahvehâneleri. F. Özdem (Haz.), Karaların Ve Denizlerin Sultanı İstanbul: Cilt 2 içinde (s. 123-140). İstanbul: Yapı Kredi.
• Fauser, A. (2005). Musical Encounters at the 1889 Paris World’s Fair. New York: The University of Rochester Press.
• Feldman, W., Özcan, N. (2001). İstanbul: Musiki. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi(Cilt. 25, s. 271-275). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Gazimihal, M. R. (Ekim 1947). Türk Musikisinin Maşeri Değerleri. Musiki Ansiklopedisi (Cilt. 17, s. 3). E. Cenkmen, & L. Armao (Haz.). İstanbul: Melek Musiki Yayınevi .
• Gelder, K. (Ed.) (2005). The Subcultures Reader (Second edition). London and New York: Routledge.
• Georgeon, F. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İstanbul Kahvehâneleri. H. Desmet- Gregoire ve F. Georgeon (Ed.), Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler içinde (s. 43-85). M. Atik&E. Özdoğan (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Gerçek, S. N. (1997). İstanbul›dan Ben de Geçtim. A. Birinci & İ. Kara(Haz.). İstanbul : Kitapevi.
• Göksu, E. (2003). 1929 Dünya Ekonomik Buhran Yıllarında İzmir ve Suç Coğrafyası. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi.
• Greve, M. (1995). Die Europäisierung orientalischer Kunstmusik in der Türkei. Frankfurt/M., Berlin, Bern, New York, Paris, Wien: Peter Lang.
• Gupta, A., Ferguson, J. (1992). Beyond “Culture”: Space, Identity, and the Politics of Difference. Cultural Anthropology, 7(1), 6-23.
• Hattox, S. R. (1996). Kahve ve Kahvehâneler: Bir Toplumsal İçeceğin Yakındoğu’daki Kökenleri. N. Elhüseyni (Çev.). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Hatzipandazis, T. (1986). Tis Asiatidos mousis erastai... I akmi Athinaikou kafe aman sta bronia tis vasileias tou Yeoryiou A’. Athens: Stigmi.
• Hebdige, D. (2004). Altkültür: Tarzın Anlamı. S. Nişancı (Çev.). İstanbul: Babil.
• Heise, U. (2001). Kahve ve Kahvehane. M. Tüzel (Çev.). İstanbul: Dost.
• Herskovits, M. J. (1948). Man and His Works: The Science of Cultural Anthropology. New York: A.A. Knopf.
• Hizmet Gazetesi.(1889,7 Temmuz ve 1889, 21 Mayıs). İzmir.
• Holst, G. (1993). Rembetika. V.Ç. Akpınar (Çev.). İstanbul: Pan.
• Holst-Warhaft, G. (2000). Amanes: The Legacy of the Oriental Mother. www.umbc.edu : http://umbc. edu/MA/index/number5/holst/holst_0.htm (10.01.2016).
• Işın, E. (1990). Semai Kahvelerinde İnsan ve Kültür. Sanat Dünyamız,(40), 26–29
• Işın, E. (1994). Kahvehâneler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt. 4, s. 386-392) içinde. İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı.
• Jenks, C. (2005). Altkültür: Toplumsalın Parçalanışı. (N. Demirkol, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaygılı, O. C. (1937). İstanbul›da Semai Kahveleri ve Meydan Şairleri. İstanbul: Eminönü Halkevi Dil Tarih ve Edebiyat Şubesi.
• Kaygılı, O. C. (2003). Köşe Bucak İstanbul.T. Yıldırım (Haz.). İstanbul: Selis Kitaplar.
• Koglin, D. (2008). A Key Concept to Understanding the Resurgence of Rebetiko in Turkey. Music and Politics, 2(1), 1-39.
• Kömeçoğlu, U. (2009). Homo Ludens ve Homo Sapiens Arasında Kamusallık ve Toplumsallık: Osmanlı Kahvehâneleri. A. Yaşar (Ed.),Osmanlı Kahvehâneleri: Mekân, Sosyalleşme, İktidar içinde (s. 49-84). İstanbul: Kitap.
• Kuzucu, K., Koz, M. S. (2015). Türk Kahvesi. İstanbul: Yapı Kredi.
• Merriam, A. P. (1964). The Antropology of Music. Evanston, Illinois: Northwestern University Press.
• Murray, J. (1878). Handbook for Travellers in Turkey in Asia. Londra: John Murray.
• Pappas, N. G. (1999). Concepts of Greekness: The Recorded Music of Anatolian Greeks after 1922. Journal of Modern Greek Studies,17(2), 353–373.
• Peçevi, İ. (1992). Peçevi Tarihi. (Cilt 2). B. S. Baykal (Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Pennanen, R. P. (2004). The Nationalization of Ottoman Popular Music in Greece. Ethnomusicology, 48 (1),1-25.
• Saltiel, D. (1998). Canciones Judeo-Españoles Del Tesalonica (CD Booklet). Germany: Oriente Musik– RIEN CD 14.
• Sevengil, R. A. (1985). İstanbul Nasıl Eğleniyordu. İstanbul: İletişim.
• Solakzade, M. (1989). Solakzade Tarihi (Cilt 1). V. Çabuk (Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tragaki, D. (2002). Urban Ethnomusicology in the City of Thessaloniki (Greece): The Case of Rebetiko Song Revival Today. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of London/Goldsmiths College/Music Department, London.
• Yelten, M. (2007). Osmanlılar: Nesir. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 33, s. 563-565). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Waterman, R. A. (1952). African influence on the music of the Americas. S. Tax (Ed.),Acculturation in the Americas (Cilt. 2, s. 207-18)içinde. Proceedings of the 29th International Congress of Americanists. Chicago: University of Chicago Press.
• Yaşar, A. (2003). The Coffeehouses in Early Modern Istanbul: Public Space, Sociability and Surveillance (YayımlanmışYüksek Lisan Tezi). Boğaziçi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yöre, S. (2012). Mekân ve Müzik: Osmanlı Döneminde İstanbul’un Çokkültürlü Müzikli Eğlence Mekânları. Belleten, LXXVI (277), 879-904.
• Zakos, A. (2009). Bouzouki: The National Greek Instrument. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Charles University/Pedagogical Faculty/Department of Music Education, Prague.